Abstrakt
The goal of this article is to provide an answer why late-Medieval poetry offers only two verses of the Lord’s Prayer. An analysis of the existing literature leads to a conclusion that only two requests exist, transformed in different ways: “forgive us our trespasses” and “but deliver us from evil”. The author of the article views this phenomenon in a broader context of the late medieval culture and explains the phenomenon by referring to the existing knowledge of the process of Christianisation in medieval Poland. An analysis of late medieval poetry with respect to the position of the Lord’s Prayer results in methodological conclusions (it is difficult to evaluate the nature of a specific fragment in a text due to the non-existent canonical version of the prayer) and conclusions about the language and the culture (the then religiosity). The absorption of the Lord’s Prayer is evident only in relation with fear and the broadly-defined superstitions as resulting from the intertwining Catholic and pagan beliefs. Their influence is reflected in late medieval literature where specific prayerrelated phrases were taken over. Quite possibly, this procedure was involuntary and unintentional. While the phrases lost their strictly prayer character, they managed to retain their magical function of such importance to praying.Bibliografia
Bylina S., Licitum – illicitum. Mikołaj z Jawora o pobożności masowej i zabobonach, [w:] Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. B. Geremek, Wrocław 1978, s. 137–153.
Bylina S., Religijność późnego średniowiecza. Chrześcijaństwo a kultura tradycyjna w Europie środkowo-wschodniej w XIV–XV wieku, Warszawa 2009.
Grzegorczykowa R., Problem funkcji języka i tekstu w świetle teorii aktów mowy, „Język a kultura”, t. 4, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991, s. 11–28, http://www.lingwistyka.uni.wroc.pl/jk/spis04.htm
Masłej D., Formy rozkaźników w staropolskich przekładach Modlitwy Pańskiej, [w:] Młodzi o języku, red. M. Kresa, Warszawa 2014, s. 201–210.
Masłej D., O formuliczności i innowacyjności w XV-wiecznych przekładach wybranych tekstów religijnych, [w:] Abychmy w ten przekład pilnie weźrzeli. Wobec tłumaczenia tekstów dawnych, red. A. Bielak, Warszawa 2014, s. 105–110.
Masłej D., „Ojcze nasz” w „Rozmyślaniu przemyskim”, [w:] Rozmyślanie przemyskie –świadectwo średniowiecznej kultury religijnej i językowej, red. J. Bartmiński, A. Timofiejew, Przemyśl [w druku].
Masłej D., Problem szyku w staropolskich przekładach Modlitwy Pańskiej, „Kwartalnik Językoznawczy” 2013, nr 4, s. 33–43. 44 O których Włodarski pisze: „Dużą rolę odgrywały tutaj klęski żywiołowe, gnębiące ówczesną ludzkość prawie bez przerwy. Były one uważane za wyraz gniewu Bożego i tylko do Bożej łaskawości mógł się odwoływać znękany i przerażony człowiek. Błagał więc Boga o litość, a świadectwo tego znajdujemy w śpiewanych do dzisiaj w Kościele katolickim suplikacjach: «Od powietrza, głodu, ognia i wojny wybaw nas, Panie»”. Ibidem, s. 7–8.
SO 72/1 Dlaczego w poezji późnego średniowiecza funkcjonują tylko dwa wersety 151
Moździoch S., Czy monarchia pierwszych Piastów była krajem chrześcijańskim? Uwagi archeologa, [w:] Dynamika przemian społecznych i religijnych w średniowieczu, red. T. Grabarczyk, T. Nowak, Warszawa 2011, s. 123–154.
Moździoch S., Gens perfida et nondum bene christiana – konfrontacja chrześcijaństwa i wierzeń tradycyjnych w państwie pierwszych Piastów w świetle najnowszych odkryć archeologii, [w:] Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 67–82.
Nadolski B., Leksykon liturgii, Poznań 2006.
Nowiński J., Agnusków zapomniana moc, sława i piękno – rzecz o papieskim Agnus Dei, „Seminare” 2011, t. 30, http://www.seminare.pl/30/seminare30–245.pdf, s. 245–267.
Ptaśnik J., Kultura wieków średnich. Życie religijne i społeczne, wyd. 2, Warszawa 1959.
Puzynina J., Funkcje języka i akty mowy, „Polonistyka” 1978, nr 3, s. 163–172.
Rojszczak-Robińska D., Język a Kościół (propozycja rozdziału podręcznika do nauczania treści historycznojęzykowych na studiach I stopnia), „Kwartalnik Językoznawczy” 2010, nr 2, s. 76–91.
Sczaniecki P., Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o mszy św., Poznań 1962.
Słupecki L.P., Jak i kiedy polska stała się chrześcijańska? Od konwersji we wczesnym średniowieczu do chrystianizacji w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych – podsumowanie, [w:] Dynamika przemian społecznych i religijnych w średniowieczu, red. T. Grabarczyk, T. Nowak, Warszawa 2011, s. 311–315.
Starnawska M., Relikwie jako fundament ideowy wspólnoty w tradycji polskich przekazó w średniowiecznych (św. św. Wojciech, Florian, Stanisław, Drzewo Krzyża Świętego na Łyścu), [w:] Sacrum. Obraz i funkcja w społeczeństwie średniowiecznym, red. A. Pieniądz-Skrzypczak, J. Pysiak, Warszawa 2005, s. 261–280.
Włodarski M., Ars moriendi w literaturze polskiej XV i XVI wieku, Kraków 1978.
Wolny J., Z dziejów katechezy, [w:] Dzieje teologii katolickiej w Polsce, t. 1: Średniowiecze, red. M. Rechowicz, Lublin 1974, s. 151–207.
Wydra W., Polskie dekalogi średniowieczne, Warszawa 1973.