Abstrakt
The article discusses the position of the Luzino dialect among Kashubian dialects in the light of phonetic and phonological features. The analysis takes into account eleven vowel features, one consonant feature and two prosodical features. A significant part of the discussed phenomena are the recent phenomena that have gone unnoticed, or been dealt with only marginally in the existing literature on the subject. One archaism links the Luzino dialect with the core central Kashubian area, but it is differentiated by seven innovations. The peripheral central Kashubian dialects indicate stronger relationships with the area of Luzino (one important archaism and one significant north Kashubian innovation). Three archaisms and nine innovations link the Luzino dialect withthe north Kashubian area. Two vocal changes are typical only of the discussed area, and differentiate it from northern as well as southern Kashubian. From the phonetic and phonological point of view, the Luzino dialect should undoubtedly be classified as a marginal north Kashubian dialect.
Bibliografia
AJK, Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich I-XV, red. Zespół Zakładu Słowianoznawstwa PAN, Wrocław – Warszawa – Kraków 1964–1978.
Biskupski L., 1883, Die Sprache der Brodnitzer Kaschuben im Kreise Karthaus (West-Preussen).
H. 1: Lautlehre-Abteilung A, Leipzig.
Bronisch G., 1986, Kaschubische Dialectstudien. Die Sprache der Bë́lö̂cë, Leipzig.
Dejna K., 1981, Atlas polskich innowacji dialektalnych, Warszawa – Łódź.
Dejna K., 1993, Dialekty polskie, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Friedrich H., 1939, Gwara kurpiowska na tle Mazowsza i Mazurów Pruskich, Warszawa.
Górnowicz H., 1971, Zmiękczenie spółgłosek tylnojęzykowych w gwarach północnopolskich, „Rozprawy
Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, XVII, s. 31–55.
Handke K., 1979, Wewnętrzne podziały gwarowe Kaszub i sąsiednich terenów, w: J. Siatkowski
(red.), Konferencja Pomorska (1978), Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, s. 111–123.
Гильфердинг А., 1862, Остатки Славянъ на южномъ берегу Балтійскаго моря, Петерсбург.
Jocz L., 2012, O (nie)istnieniu samogłoski [ɨ] w dialektach kaszubskich, w: E. Komorowska, K. Kondzioła-Pich, A. Ochrymowicz (red.), Komunikacja międzyludzka. Leksyka. Semantyka. Pragmatyka. III, Szczecin, s. 145–152.
Jocz L., 2012b, Wpływ fonetyczny i fonologiczny języka niemieckiego na łużycczyznę i kaszubszczyznę
w kontekście słowiańskim. Wybrane problemy w aspekcie porównawczym. Część II, „Acta Cassubiana” XIV, s. 43–58.
Jocz L., 2012c, Kilka uwag na temat statusu fonologicznego *[kʲ, gʲ] w starszej i współczesnej kaszubszczyźnie centralnej, „Linguistica Copernicana” 2(8), s. 117–126.
Jocz L., 2013, System samogłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich, Szczecin.
Jocz L., 2014, System spółgłoskowy współczesnych gwar centralnokaszubskich, Szczecin.
Jocz L., 2015, Akcent wyrazowy we współczesnej kaszubszczyźnie centralnej, „Język Polski” 3, s. 260–296.
Jocz L., 2015b, System samogłoskowy współczesnych gwar zaborskich, „Rocznik Slawistyczny” 64, s. 27–48.
Jocz L., 2015c, System samogłoskowy współczesnej kaszubszczyzny północno-Zachodniej, „Slavia Occidentalis” 72/1, s. 39–63.
Jocz L., 2016, System samogłoskowy gwary luzińskiej, „Polonica” 36, s. 191–227.
Korytkowska M., 1979, Zasięgi zjawisk akcentowych na Kaszubach w świetle materiałów AJK, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 18, s. 133–139.
Lorentz F., 1901, Zum Heisternester Dialekt, „Archiv für Slavische Philologie” 23, s. 106–112.
Lorentz F., 1903, Slovinzische Grammatik, St. Petersburg.
Lorentz F., 1911, Zasady ogólnej pisowni i składni pomorsko-kaszubskiej, Toruń.
Lorentz F., 1913, Teksty pomorskie czyli słowińsko-kaszubskie. Zeszyt I, Kraków.
Lorentz F., 1925, Geschichte der pomoranischen (kaschubischen) Sprache, Berlin – Leipzig.
Lorentz F., 1927–1937, Gramatyka pomorska, Poznań.
Nitsch K., 1903, Studya kaszubskie: Gwara luzińska, „Materyały i prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” 1, s. 221–273.
Nitsch K., 1907, Dyalekty polskie Prus zachodnich, „Materyały i prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” 3, s. 101–284.
Nitsch K., 1908, Lorentz, a) Slovinzische Grammatik. b) Slovinzische Texte, „Rocznik Slawistyczny” 1,
s. 121–130.
Nitsch K., 1955, Północno-polskie teksty gwarowe. Od Kaszub po Mazury, Kraków.
Nitsch K., 1957, Dialekty języka polskiego, Wrocław – Kraków.
Popowska-Taborska H., 1961, Centralne zagadnienie wokalizmu kaszubskiego. Kaszubska zmiana ę ≥ i oraz ĭ, y̆, ŭ ≥ ə, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Ramułt S., 1893, Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego, Kraków.
Rzetelska-Feleszko E., 2009, O badaniu przeszłości dialektów kaszubskich (na podstawie Atlasu G. Wenkera), w: H. Popowska-Taborska, E. Rzetelska-Feleszko, Dialekty kaszubskie w świetle
XIX-wiecznych materiałów archiwalnych. Prezentacja i opracowanie kaszubskich materiałów językowych zebranych przez Georga Wenkera w latach 1879–1887, Warszawa, s. 143–154.
Rzetelska-Feleszko E., 2009b, Zmiany w kaszubskich kontynuantach *ā pomiędzy rokiem 1880 a 1955–1965, w: H. Popowska-Taborska, E. Rzetelska-Feleszko, Dialekty kaszubskie w świetle XIX-wiecznych materiałów archiwalnych. Prezentacja i opracowanie kaszubskich materiałów językowych zebranych przez Georga Wenkera w latach 1879–1887, Warszawa s. 155–170.
Sawicka I., 2007, Język polski, w: Komparacja współczesnych języków słowiańskich. Fonetyka i fonologia, red. I. Sawicka, Opole.
Siatkowski J., 1965, Geografia kontynuantów w kaszubszczyźnie na podstawie dawniejszych opracowań, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 5, s. 407–413.
Smoczyński P., 1955, Zmiany językowe w Luzinie w ostatnich pięćdziesięciu latach, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 3, s. 77–85.
Smoczyński P., 1958, W sprawie zmian ḱ – ǵ na Kaszubach i w zachodnich dialektach północno-polskich, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 3, s. 61–79.
Stieber Z., 1951, Zagadnienie iloczasu kaszubskiego, w: Sprawozdania z czynności i posiedzeń PAU. Styczeń – grudzień 1950, Kraków, s. 503–509.
Stieber Z., 1957, Elementy prozodii w dialektach kaszubskich (iloczas, intonacja wyrazowa, przycisk wyrazowy), „Slavia” XXVI, s. 362–364.
Stokhof W.A.L., 1973, Notes on the Phonemic System of the Główczyce Dialect, w: A. van Holk (red.), Dutch Contributions to the Seventh International Congress of Slavists. Warsaw, August
–27, 1973, The Hague – Paris, s. 133–152.
Stokhof W.A.L., 1973b, The Extinct East-Slovincian Kluki-Dialect. Phonology and Morphology, The Hague – Paris.
Ściebora A., 1973, Wymowa samogłosek nosowych w gwarach kaszubskich, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Topolińska Z., 1958, Aktualny stan akcentu kaszubskiego, „Slavia” XXVII, s. 381–395.
Topolińska Z., 1960, Zu Fragen des kaschubischen Vokalismus, „Zeitschrift für Slawistik” V/2, s. 161–170.
Topolińska Z., 1967, Teksty gwarowe centralnokaszubskie z komentarzem fonologicznym, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 7, s. 88–125.
Topolińska Z., 1969, Teksty gwarowe północnokaszubskie z komentarzem fonologicznym, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” 8, s. 67–93.
Topolińska Z., 1974, A historical phonology of the Kashubian dialects of Polish, The Hague – Paris.
Topolińska Z., 1999, Z historii badań kaszubszczyzny. Gwara luzińska, „Acta Cassubiana” 1, s. 277–294.
Urbańczyk S., 1984, Zarys dialektologii polskiej, Warszawa.