Abstrakt
Linde’s theory and practice of etymology must not be evaluated solely through the lens of modern linguistics, but also from the point of view of late 19th century language (especially Slavic language) studies. Against the general background of late 18th/early 19th century linguistics, his theory of etymology may be granted tentative approval, even though it contains many mistakes and nonsensical conclusions. Linde compiled the views of many of his predecessors (such as de Brosses, de Gébelin, Adelung, Ihre, Wachter and Dobrovský), but also attempted to modify some of their thoughts and add his own. It is not true (as stated in Zwoliński 1981) that no connection exists between the etymological theories of Dobrovský and Linde. The Polish lexicographer did indeed partially utilise the Czech’s work. Such approval cannot, however, be extended to Linde’s etymological practices as regards comparing Polish and Polish-Slavic lexical material: even though 65% (i.e. 547) of etymological fields contain correctly compiled vocabulary, mistakes occur in 35% (i.e. 292) of them. That Linde’s etymology-deriving principles were ineffective is evidenced by the fact that each of these 292 etymological fields should – based on the state of knowledge in the late 19th/early 20th century – be split into from 2 to 19 etymological fields. On the other hand, his etymological lists that cite words from many Indo-European languages, such as Polish and other Slavic languages, Latin, Greek, German and Baltic languages, and Sanskrit, should be viewed with some approval. Most of the comparisons found in Linde’s etymological treatise, which contains about 1,300 entries, bear similar marks of plausibility. The possibility of Bopp, Rask and Grimm being familiar with the inquiries of the Polish lexicographer and amateur linguist cannot be excluded. In the 19th century, Linde’s etymological principles influenced the so-called inspired linguists, including J. Kamiński, J. Lelewel, A. Mickiewicz and C.K. Norwid.
Bibliografia
Berneker E., 1908–1913, Slavisches etymologisches Wörterbuch, A-morъ, Heidelberg.
Bělič J., 1954, Základy historického a srovnávacího chápání jazyka u Dobrovského, „Slavia“ 23, s. 144–151.
Błażejewicz O., 1975, Samuel Bogumił Linde. Bibliotekarz i bibliograf, Wrocław.
Bopp F., 1816, Über das Konjugationssystem der Sanskritsprache in Vergleichung mit jenem der griechischen, latenischen, persischen und germanischen Sprache, Frankfurt n/M.
Bopp F., 1833–1852, Vergleichende Grammatik des Sanskrit, Zend, Griechischen, Lateinischen, Litauischen, Altslavischen, Gotischen und Deutschen (od 1838 roku również celtycki, w 2. wyd. z lat 1856–1861 z ormiańskim), Berlin.
Bopp F., 1840, Über die Verwandtschaft der malajisch- polynesischer Sprachen mit den indisch-europäischen, Bonn.
Bopp F., 1842–1845, Die kaukasischen Glieder des indoeuropäischen Sprachstamms, Berlin.
Brosses – de Brosses Ch., 1765, Traité de la formation méchanique des langues et de principes physiques de l’étymologie, Paris.
Brückner A., 1927, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
Cyganenko — Цыганенко Г. П., 1970, Этимологический словарь русского языка, Киев.
Dobrovský J.,1822, Institutiones linguae Slavicae dialecti veteris (...), Vindobonae.
Doroszewski W., 1951, O Słowniku Lindego, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 13–16.
Doroszewski W., 1966, Zagadnienia introspekcji w językoznawstwie, Sprawozdania z prac naukowych
Wydziału Nauk Społecznych PAN, Wrocław-Warszawa-Kraków, z. 1, s. 1–23.
Dostál A., 1953, Práce Josefa Dobrovského o tvoření slov, [w:] Josef Dobrovský 1753–1953, Praha, s. 130–155.
EJO – Polański E. (red.), 1993, Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław.
Ernout A., Meillet A., 1932, Dictionnaire étymologique de la langue latine, Paris.
Flajšhans V., 1929, Jos. Dobrovský a české tvoření slov, [w:] Sborník statí, Praha, s. 81–88.
Florczak Z., 1978, Europejskie źródła teorii językowych w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku, Wrocław.
Francev – Францев В.А., 1906, Польское славяноведение конца XVIII и первой четверти XIX ст., Прага.
Gébelin – Court de Gébelin A., 1775–1784, Le Monde primitif analisé et comparé avec le monde moderne, t. 1-9, Paris.
Gébelin – Court de Gébelin A., 1816, Histoire naturelle de la parole, ou Gramaire universelle à l’usage des jeunes gens. Avec un discours préliminaire, et des notes, par M. le conte Lanjuimais,
Paris.
Hauptová Z., 2004, Josef Dobrovský a počátky indoevropské jazykovědy, [w:] Josef Dobrovský. Fundator studiorum slavicorum, red. V. Vavřínek, H. Gladkova, K. Skwarska, Praha 2004, s. 311–318.
Havránek B., 1953, Význam Josefa Dobrovského pro slovanskou jazykovědu, [w:] Josef Dobrovský 1753–1953, Praha, s. 97–117.
Holub J., 1937, Stručný slovník etymologický jazyka česko-slovenského, 2 vyd., Praha.
Illič-Svitič – Иллич-Свитич В.М., 1971–1976, Опыт сравнения ностратических языков, т. 1–2, Москва.
Jagić – Ягич В., 1910, История славянской филологии, Санкт-Петербург.
Jakubec J., 1934, Dějiny literatury české, Praha.
Janko J., 1929, Jos. Dobrvský jakožto český etymolog, [w:] Sborník statí, Praha, s. 95–106.
Klemensiewicz Z., 1999, Historia języka polskiego (wyd. VII), Warszawa.
Kluge F., 1934, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache, wyd. 11, Berlin.
Kowalenko W., Labuda G., Lehr-Spławiński T., Stieber Z. (red.), 1961–1996, Słownik starożytności słowiańskich, t. 1–8, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Kupis B., Wernichowska B., Kamyczek J., 1975, Księga imion, Warszawa.
Kurkowska H., 1950, Językoznawstwo natchnione, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 8–12.
Lehr-Spławiński T., 1929, Jozef Dobrowski a językoznawstwo polskie. Zvláštní otisk ze sborniku statí k stému výroči smtri Josefa Dobrovského (1753–1829), Praha.
Lewaszkiewicz T., 1979, Problematyka slawistyczna w Słowniku języka polskiego S. B. Lindego (streszczenie rozprawy doktorskiej obronionej w 1976 r.), „Biuletyn Polonistyczny” 1, s. 56–59.
Lewaszkiewicz T., 1980, Panslawistyczne osobliwości leksykalne S. B. Lindego i jego projekt stworzenia wspólnego języka słowiańskiego, Wrocław.
Lewaszkiewicz T., 1981, Słowiańskie materiały leksykalne w Słowniku języka polskiego Samuela Bogumiła Lindego (źródła – statystyka – zasady wprowadzania leksyki do artykułów
hasłowych), „Prace Filologiczne” XXX, s. 125–142.
Lewaszkiewicz T., Walczak B., Zgółkowa H., 1984, Cyprian Kamil Norwid jako lingwista i filolog, „Studia Polonistyczne” XI/XII, s. 165–204.
Lewaszkiewicz T., 1998, Historyczno-porównawcze językoznawstwo indoeuropejskie a powstanie i rozwój historyczno-porównawczego językoznawstwa słowiańskiego, [w:] La genesi della slavistica. XII Congresso Internazionale degli Slavisti Cracovia – 31 Agosto 1998, Napoli, s. 1–15.
Lewaszkiewicz T., 2014, Między ideą wspólnego języka słowiańskiego i słowiańskimi mikrojęzykami literackimi, [w:] Przestrzenie językoznawcze. Prace dedykowane Profesor Irenie
Sarnowskiej-Giefing. „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 27, red. M. Graf, Poznań 2014, s. 73–84.
Linde S.B., 1807–1814, Słownik języka polskiego, t. 1–6, Warszawa (wyd. II – Lwów 1854-1860).
Matuszczyk B., 2006, Słownik języka polskiego S. B. Lindego. Warsztat leksykografa, Lublin.
Miklosich F., 1886, Etymologisches Wörterbuch der slavischen Sprachen, Wien.
Nitsch K., 1947, Samuel Bogumił Linde, „Język Polski” XXVII, s. 186.
Nitsch K., 1955, (recenzja kilku prac poświęconych S. B. Lindemu), „Język Polski” XXXV, s. 228–231.
Puzynina J., 1955, Ze staropolskich teorii pochodzenia narodu i języka polskiego (Wojciech Dembołęcki), „Poradnik Językowy”, s. 366–378.
Rysiewicz Z. (red.), 1965, Słownik wyrazów obcych, Warszawa.
Sławski F., 1952–1982, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1–5, Kraków.
Sobol E. (red.), 1995, Słownik wyrazów obcych. Wydanie nowe, Warszawa (Opracowanie etymologii: prof. A. Bańkowski).
Staszewski J., 1968, Słownik geograficzny. Pochodzenie i znaczenie nazw geograficznych, Warszawa.
Šanskij – Шанский Н.М., Иванов В.В., Шанская Т.В., 1975, Краткий этимологический словарь русского языка, Москва.
Tokarski J. (red.), 1971, Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa.
Urbańczyk S., 1959, Językoznawstwo polskie I połowy XIX w., [w:] O języku A. Mickiewicza, red. Z. Klemensiewicz, Wrocław.
Urbańczyk S., 1979, Samuel Bogumił Linde, [w:] S. Urbańczyk, Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław, s. 307–319.
Urbańczyk S., 1987, S. B. Linde, njegov značaj za slovensku filologiju, [w:] Naučni sastanak slavista u Vukove dane 14–20 IX 1987, Beograd, s. 83–88.
Urbańczyk S., 1993, Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751–1950), Kraków.
Vasmer M., 1953–1958, Russisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg (Фасмер М., 1964–1973, Этимологический словарь русского языка, т. 1–4, Москва).
Walczak B., 1998, Adama Mickiewicza Pomysły etymologiczne, [w:] Studia nad językiem Adama Mickiewicza, red. M. Białoskórska, L. Mariak, Szczecin, s. 113–126.
Walde A., 1910, Lateinisches etymologisches Wörterbuch, Heidelberg.
Zwoliński P., 1981, Samuel Bogumił Linde a Józef Dobrovský, „Prace Filologiczne” XXX, s. 67–71.