Słowa kluczowe
stereotypy
męskość
kobiecość
kultura językowa
antropocentryzm
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł ilustruje metafory płci w ponowoczesnym dyskursie ukraińskim na przykładzie tekstów prozatorskich Oksany Zabużko. Stereotypy w każdej kulturze to zbiór pewnych stabilnych idei narzuconych przez religie, doświadczenia historyczne i mentalne oparte na tradycjach folklorystycznych itp. oraz ogólnie przyjęte wyobrażenia o statusie społecznym na temat tego, co jest męskie, a co żeńskie. Są one obecne w każdej kulturze językowej. Badania uwarunkowane są ogólnym skupieniem się na doborze formalnych wskaźników znaków płci i sposobów ich werbalizacji, potrzebą bardziej szczegółowego i pogłębionego opisu stereotypów związanych z płcią, ukazujących historię patriarchalnego lub matriarchalnego rozwoju ludzkości oraz mają znaczenie kulturowe jako część całościowego obrazu świata, ukazując poglądy i rozumienie otaczającego świata przez jednostki – artystów. Osobowość językowa oparta na podstawie określonych przykazań społecznych, kulturowych, językowych, tworzy własną sieć skojarzeń, w której określone miejsce zajmuje metafora. Ta z kolei tworzy rdzeń wyobrażeń człowieka i rozumienia otaczającego go świata oraz jego samego w nim.
Bibliografia
Забужко О., Сестро, сестро: повісті та оповідання, Київ: Факт, 2004.
Забужко О., Після третього дзвінка вхід до зали забороняється. Оповідання та повісті, Київ: Комора, 2020.
Загнітко А.П., Словник сучасної лінгвістики: поняття і терміни, Донецьк: Вид. ДонНУ, 2012, т. 2.
Кононенко В., Українство в словесній символіці, [в:] Мовознавство. Тези та повідомлення III Міжнародного конгресу україністів. Xарків: Око, 1996, c. 229–231.
Кравець Л.Ю., Метафора як лінгвоментальний феномен, [в:] „Українська мова і література в школі”, 2014, № 1, c. 39–42.
Купіна А.В., Антропоморфна метафора як засіб вербалізації концепту „пам’ять”, [в:] „Лінгвістика: збірник наук. пр.”, 2009, вип. 1 (16), c. 35–40.
Мазепова О.В., Метафора як засіб створення мовної картини світу, [в:] „Мовні і концеп-туальні картини світу”, 2004, кн. 2, № 12, с. 21–27.
Мойсієнко А., Символ як явище аперцепції (на матеріалі поезії Т.Г. Шевченка), [в:] „Мо-вознавство”, 1993, № 3, c. 40–45.
Стретович Т.П., Класифікаційне розмаїття видів метафор, [в:] „Науковий часопис НПУ імені М.П. Драгоманова. Серія 9: Сучасні тенденції розвитку мов”, 2018, вип. 16, с. 232–239.
Dominguez S.L.A., Elorsa R.M., Мanual de Semántica Histórica, Madrid: Sintesis, 1996.
Lakoff G., Johnson M., Metaphors, We Live by, Chicago: University of Chicago Press, 1980.
Zabuzhko, O., Sestro, sestro: povisti ta opovidannia [Sister, Sister: novels and stories], Kyiv: Fact, 2004.
Zabuzhko O., Pislia tretoho dzvinka vkhid do zaly zaboroniaietsia. Opovidannia ta povisti [After the third bell, entry to the hall is prohibited. Stories and novels], Kyiv: Komora, 2020.
Zahnitko A.P., Slovnyk suchasnoi linhvistyky: poniattia i terminy [Dictionary of modern linguistics: concepts and terms], Donetsk: Vyd. DonNU, 2012, t. 2.
Kononenko V., Ukrainstvo v slovesnii symvolitsi [Ukrainianism in verbal symbolism], [v:] Movoznavstvo: Tezy ta povidomlennia III Mizhnarodnoho konhresu ukrainistiv, Kharkiv: Oko, 1996, s. 229–231.
Kravets L.Iu., Metafora yak linhvomentalnyi fenomen [Metafora as linguistic and mental phenomenon], [v:] „Ukrainska mova i literatura v shkoli”, 2014, no. 1, s. 39–42.
Kupina A.V., Antropomorfna metafora yak zasib verbalizatsii kontseptu “pamiat” [Anthropomorphic metaphor as a means of verbalizing the concept of „memory”], [v:] „Linhvistyka: Zbirnyk nauk. pr., za red. K.D. Hlukhovtsevoi”, 2009, vyp. 1 (16), s. 35–40.
Mazepova O.V., Metafora yak zasib stvorennia movnoi kartyny svitu. Movni i kontseptualni kartyny svitu [Metaphor as a means of creating a linguistic picture of the world. Linguistic and conceptual pictures of the world], [v:] „Movni i kontseptualni kartyny svitu”, 2004, kn. 2, no. 12, s. 21–27.
Moisiienko A., Symvol yak yavyshche apertseptsii (na materiali poezii T.H. Shevchenka) [A symbol as a phenomenon of apperception (based on the poetry of T.G. Shevchenko)], [v:] „Movoznavstvo”, 1993, no. 3, s. 40–45.
Stretovych T.P., Klasyfikatsiine rozmaittia vydiv metaphor [Clasificative difference metaphore types], „Naukovyi chasopys NPU imeni M.P. Drahomanova. Seriia 9: Suchasni tendentsii rozvytku mov”, 2018, vyp. 16, s. 232–239.
Dominguez S.L.A., Elorsa R.M., Мanual de Semántica Histórica, Madrid: Sintesis, 1996.
Lakoff G., Johnson M., Metaphors, We Live by, Chicago: University of Chicago Press, 1980.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Jana Żurenko
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).