Słowa kluczowe
świadomość
znaczenie
swój – obcy
jednostki leksykalne
nazewnictwo
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł dotyczy rozpowszechnionej opozycji swój – obcy w nazewnictwie osób w języku ukraińskim na podstawie migracji końca XX – początku XXI wieku. Nazewnictwo osób w zależności od okoliczności pokazuje postawy i relacje między Ukraińcami, z jednej strony bliskich, swoich, a z drugiej – wykluczenie osób ze społeczności lub społeczeństwa z powodu pewnych czynników. Główne jednostki leksykalne używane, tworzone lub aktualizowane w nowych kontekstach pokazują zmiany w społeczeństwie oraz granice wewnątrz ukraińskiego społeczeństwa. Celem atykułu jest przedstawienie i analiza wybranych jednostek leksykalnych, sprawdzenie ich znaczenia w słownikach i porównanie zmiany lub poszerzenia znaczenia słów, ich nowej konotacji w nowych warunkach społecznych i politycznych. Badania pokazują znaczące zmiany w świadomości Ukraińców i ich postrzeganiu innych Ukraińców, którzy uczestniczą w procesach migracyjnych i nabywają cech obcych lub innych.
Bibliografia
Бибик С., Ідеалема ‘свій – чужий’ у мовомисленні українського мігранта (на матеріалі роману А. Чапая „Понаїхали”), [в:] „Культура слова”, 2019, № 90, с. 30–45.
Дубчак О., Концептуальна опозиція ‘СВІЙ’ – ‘ЧУЖИЙ’ в українській мовній картині світу: Автореф. … канд. філол. наук, Київ: КНУ ім. Т. Шевченка, 2009.
Крістева Ю., Самі собі чужі, пер. з фр. З. Борисюк, Київ: Основи, 2004.
Лютий Т., Інший і чужий у структурі людського я (М. Бубер, Е. Левінас, Ю. Кристева), [в:] „Наукові записки НаУКМА. Філософія та релігієзнавство”, 2018, т. І, с. 20–28.
Нелюба А., Редько Є., Лексико-словотвірні інновації (2015–2016). Словник, Харків: Хар-ківське історико-філологічне товариство, 2017.
Романюк С. (Romaniuk S.), Свої-інші-чужі в українському медіа-дискурсі. Висвітлення проблеми зрадників і ‘тушок’ [в:] „Slavia Orientalis”, 2015, t. LXI, nr 1, s. 125–138.
Савельєва Л., Опозиція „свій-чужий” як етнокультурний компонент семантики номіна-цій особи, [в:] „Лінгвістичні студії /Linguistic Studies”, 2008, vol. 16, pp. 185–188, http:// litmisto.org.ua/?p=7916
Селіванова О., Лінгвістична енциклопедія, Полтава: Довкілля-К 2011.
Селіванова О., Концептуалізація свого й чужого в українських пареміях, [в:] „Наукові записки Луганського національного педагогічного університету. Сер. Філологічні науки”, 2004, вип. 5, т. І, с. 214–230.
Селіванова О., Опозиція свій – чужий в етносвідомості, [в:] „Мовознавство”, 2005, № 1, с. 26–34.
Семашко Т., Межі дихотомії „свій – чужий” в аспекті етнічної стереотипізації, [в:] „На-укові записки ТНПУ. Серія: Мовознавство”, 2014, вип. ІІ (24), с. 238–242.
Філатов Б., Патріотизм як чинник політичної трансформації сучасної України: Автореф. дис…. д-р політ. наук, Київ: КНУ ім. Т. Шевченка, 2021.
Bartmiński J., Opozycja swój/obcy a problem językowego obrazu świata, [w:] „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury”, 2007, nr 19, s. 35–59.
Bartmiński J., Dom i świat – opozycja i komplementarność, [w:] „Postscriptum Polonistyczne”, 2008, nr 1 (1), s. 55–68.
Chlebda W., Kiedy swój staje się obcym, [w:] „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury”, 2007, nr 19, s. 89–98.
Grzesiak-Feldman M., Tożsamościowe uwarunkowania posługiwania się stereotypami, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2006.
Bybyk S., Idealema „svii – chuzhyi” u movomyslenni ukrainskoho mihranta (na materiali romanu A. Chapaia „Ponaikhaly”) [The Opposition of “Own or Alien” in the Thought of a Ukrainian Migrant (Based on the Novel “Let’s Go” by A. Chapai)], [v:] „Kultura slova”, 2019, no. 90, 2019, s. 30–45. DOI: https://doi.org/10.37919/0201-419X-2019.90.3
Dubchak O., Kontseptualna opozytsiia ‘svii – ‘chuzhyj’ v ukrainskii movnii kartyni svitu [Conceptual Opposition ‘OWN’ – ‘ALIEN’ in the Ukrainian Linguistic Picture of the World], Avtoref. … kandyd. filol. nauk, Kyiv: KNU im. T. Shevchenka 2009.
Kristeva Yu., Sami sobi chuzhi [Strangers to ourselves], per. z fr. Z. Borysiuk, Kyiv: Osnovy 2004. Liutyi T., Inshyi i chuzhyi u strukturi liudskoho ya (M. Buber, E. Levinas, Yu. Krysteva)[Other and stranger in the structure of the human self (Buber, Leevinas, Kristeva)], [v:] „Naukovi zapysky
NaUKMA. Filosofiia ta relihiieznavstvo”, 2018, t. I, 2018, s. 20–28.
Neliuba A., Redko Ye., Leksyko-slovotvirni innovatsii (2015–2016). Slovnyk [Lexical and word-formation innovations (2015–2016). Dictionary], Kharkiv: Kharkivske istoryko-filolohichne tovarystvo 2017.
Romaniuk S. (Svitlana Romaniuk), Svoi-inshi-chuzhi v ukrainskomu media-dyskursi. Vysvitlennia problemy zradnykiv i ‘tushok [Own, inner and aliens in the Ukrainian media discourse. Coverage of the problem of traitors and ‘titushky’] [v:] „Slavia Orientalis”, 2015, t. LXIV, nr 1, s. 125–138.
Savelieva, L., Opozytsiia „svii-chuzhyi” yak etnokulturnyi komponent semantyky nominatsii osoby [The opposition “own or allien” as an ethno-cultural component of the semantics of person nominations], [v:] „Linhvistychni studii /Linguistic Studies”, 2008, vol. 16, pp. 185−188, http://litmisto.org.ua/?p=7916.
Selivanova O., Linhvistychna entsyklopediia [Linguistic Ecyklopedia], Poltava: Dovkillia-K 2011. Selivanova O., Kontseptualizatsiia svoho y chuzhoho v ukrainskykh paremiiakh [The Conceptualisation of the Own and the Alien in Ukrainian Proverbs], [v:] „Naukovi zapysky Luhanskoho natsionalnoho pedahohichnoho universytetu. Ser. Filolohichni nauky”, 2004, vyp. 5, t. I, s. 214–230.
Selivanova O., Opozytsiia svii – chuzhyi v etnosvidomosti [Opposition own and alien in the ethnic consciousness], [v:] „Movoznavstvo”, 2005, no. 1, s. 26–34.
Semashko T., Mezhi dykhotomii „svii – chuzhyi” v aspekti etnichnoi stereotypizatsii [The boundaries of the dichotomy „own and alien” in terms of ethnic stereotyping], [v:] „Naukovi zapysky TNPU. Seriia: Movoznavstvo”, 2014, vyp. II (24), s. 238–242.
Filatov B., Patriotyzm yak chynnyk politychnoi transformatsii suchasnoi Ukrainy: Avtoref dys. d-r polit. nauk [Patriotism as a factor of political transformation of modern Ukraine], Kyiv: KNU im. T. Shevchenka 2021.
Bartmiński J., Opozycja swój/obcy a problem językowego obrazu świata [The self/non-self opposi-tion and the problem of the linguistic world picture], [w:] „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury”, 2007, nr 19, s. 35–59.
Bartmiński J., Dom i świat – opozycja i komplementarność [Home and the world – opposition and complementarity], [w:] „Postscriptum Polonistyczne”, 2008, nr 1 (1), s. 55–68.
Chlebda W., Kiedy swój staje się obcym [When one of us becomes one of them], [w:] „Etnolingwis tyka. Problemy języka i kultury”, 2007, nr 19, s. 89–98.
Grzesiak-Feldman M., Tożsamościowe uwarunkowania posługiwania się stereotypami [Identity determinants of the use of stereotypes], Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2006.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Maria Redkwa
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).