Słowa kluczowe
identyfikacja objaśniająco-uściślająca,
identyfikacja sygnifikacyjna
identyfikacja denotatywna
apozytywny syntaksem
Jak cytować
Abstrakt
W ukraińskim językoznawstwie badanie funkcjonowania apozytywnego syntaksemu w stylu urzędowym realizowane jest przede wszystkim w kontekście jego zgodności z obowiązującymi normami ortograficznymi, gramatycznymi i interpunkcyjnymi współczesnego ukraińskiego języka literackiego. Jednocześnie brakuje odrębnych badań naukowych poświęconych jego potencjałowi semantycznemu i stylistycznemu. Wykorzystując metody porównawcze i analizę semantyczno-stylistyczną opracowano wybrany materiał faktograficzny oraz podjęto próbę wyznaczenia funkcji przypisanych do apozytywnego syntaksemu (w pozycji niewyodrębnionej i wyodrębnionej) w dokumentach – typowych tekstach języka biznesu. Stwierdzono, że apozytywny syntaksem przyczynia się do realizacji licznych wyznaczników stylu urzędowego. Dzięki funkcji identyfikacji denotatywnej apozytywny syntaksem (w pozycji niewyodrębnionej i wyodrębnionej) powoduje wysoki stopień standaryzacji i reglamentacji środków językowych, a w rezultacie – klarowność wypowiedzi i jednoznaczność w odbiorze treści. Półpredykatywny syntaksem apozytywny z funkcją identyfikacji sygnifikacyjnej potwierdza trafność, logiczność wypowiedzi i zastosowanie jednoznacznej terminologii. Apozytywny syntaksem o charakterze objaśniająco-uściślającym (w pozycji niewyodrębnionej i wyodrębnionej) konkretyzuje, wzmacnia semantykę oznaczanego wyrazu, przyczynia się do jasności sformułowań, jednoznaczności, precyzji wypowiedzi, może również zawierać element wartościujący.
Bibliografia
Арібжанова І., Семантико-синтаксична структура прикладкового словосполучення, [в:] „Українське мовознавство”, 2017, 1 (47), с. 52–62.
Байдусь С.А., Семантико-синтаксична структура конструкцій з пояснювальними відношеннями, автореф. канд. філол. наук, Київ 2009.
Гриценко Т.Б., Українська мова за професійним спрямуванням, Київ: Центр учбової літератури, 2017.
Коваль А.П., Практична стилістика сучасної української мови, Київ: Вища школа, 1987. Колоїз Ж.В., Березовська-Савчук Н.А., Українська мова професійного спілкування в ас- пекті теорії стилів та культури мовлення, Кривий Ріг: ФОП Маринченко С.В., 2019.
Мацько Л.І., Сидоренко О.М., Мацько О.М., Стилістика української мови, Київ: Вища школа, 2003.
Плющ М.Я., Проблема відокремлення і відокремлених компонентів речення (семантико-синтаксичний і комунікативний аспекти), Київ: Вид во НПУ ім. М.П. Драгома- нова, 2010.
Пономарів О.Д., Стилістика сучасної української мови, Тернопіль: Навчальна книга – Богдан, 2000.
Рабчук І., Семантико-стилістичні функції напівпредикативної апозитивної синтаксе- ми в науково-навчальному підстилі наукового стилю мовлення, [в:] „Актуальні пи- тання гуманітарних наук: Міжвузівський збірник наукових праць молодих вчених Дрогобицького державного педагогічного університету ім. Івана Франка”, 2024, 72/3, с. 170–175.
Стилістика української мови, ред. А.С. Попович, Кам’янець-Подільський: Вид. КПНУ, 2017.
Шевчук С., Українська мова за професійним спрямуванням, Київ: Алерта, 2023.
Aribzhanova I., Semantyko-syntaksychna struktura prykladkovoho slovospoluchennia [The semantic-syntactical structure of the apposition phrase], [v:] „Ukrainske movoznavstvo”, 2017, 1 (47), s. 52–62.
Baidus S.A., Semantyko-syntaksychna struktura konstruktsii z poiasniuvalnymy vidnoshenniamy [Semantic-syntactic structure of constructions with explanation], avtoref kand. filol. nauk, Kyiv 2009.
Hrytsenko T.B., Ukrainska mova za profesiinym spriamuvanniam [Ukrainian language for professional purposes], Kyiv: Tsentr uchbovoi literatury, 2017.
Koval A.P., Praktychna stylistyka suchasnoi ukrainskoi movy [Practical stylistics of Ukrainian language], Kyiv: Vyshcha shkola, 1987.
Koloiz Zh.V., Berezovska-Savchuk N.A., Ukrainska mova profesiinoho spilkuvannia v aspekti teorii styliv ta kultury movlennia [Ukrainian language of professional communication in the aspect of the theory of styles and culture of speech], Kryvyi Rih: FOP Marynchenko S.V., 2019.
Matsko L.I., Sydorenko O.M., Matsko O.M., Stylistyka ukrainskoi movy [Stylistics of Ukrainian language], Kyiv: Vyshcha shkola, 2003.
Pliushch M.Ya., Problema vidokremlennia i vidokremlenykh komponentiv rechennia (semantyko- syntaksychnyi i komunikatyvnyi aspekty) [The problem of separation and separated sentence components (semantic-syntactic and communicative aspects)], Kyiv: Vyd. NPU im. M. Drahomanova, 2010.
Ponomariv O.D., Stylistyka suchasnoi ukrainskoi movy [Stylistics of modern Ukrainian language], Ternopil: Navchalna knyha – Bohdan, 2000.
Rabchuk I., Semantyko-stylistychni funktsii napivpredykatyvnoi apozytyvnoi syntaksemy v naukovo-navchalnomu pidstyli naukovoho styliu movlennia [Semantic and stylistic functions of the semi-predicative appositive syntaxeme in scientific and educational substyle of scientific style], [v:] „Aktualni pytannia humanitarnykh nauk: Mizhvuzivskyi zbirnyk naukovykh prats molodykh vchenykh Drohobytskoho derzhavnoho pedahohichnoho universytetu im. Ivana Franka”, 2024, 72/3, s. 170–175. DOI: https://doi.org/10.24919/2308-4863/72-3-24
Stylistyka ukrainskoi movy [Stylistics of Ukrainian language], red. A.S. Popovych, Kamianets--Podilskyi: Vyd. KPNU, 2017.
Shevchuk S., Ukrainska mova za profesiinym spriamuvanniam [Ukrainian language for professional purposes], Kyiv: Alerta, 2023.
ДСТУ 4163:2020 „Уніфікована система організаційно-розпорядчої документації. Вимоги до оформлення документів”, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.help/files/article/11494/%D0%94%D0%A1%D0%A2%D0%A3%204163_2020.pdf.
Земельний кодекс України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2768-14/print.
Класифікатор професій ДК 003:2010, [в:] Електронний ресурс: https://hrliga.com/index.php?module=norm_base&op=view&id=433.
Кодекс законів про працю України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada.gov.ua/laws/ show/322-08/print.
Конституція України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/254%D0%BA/96-%D0%B2%D1%80/print.
Кримінальний кодекс України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2341-14/print.
Кримінальний процесуальний кодекс України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada. gov.ua/laws/show/4651-17/print.
Податковий кодекс України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2755-17/print.
Положення про порядок проведення конкурсу на заміщення вакантних посад науково-пе- дагогічних працівників у НаУОА, [в:] Електронний ресурс: https://www.oa.edu.ua/publik_information/polojennia_konkurs_npp.pdf.
Сімейний кодекс України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada.gov.ua/laws/ show/2947-14/print.
Цивільний кодекс України, [в:] Електронний ресурс: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/435-15/print.
DSTU 4163:2020 „Unifikovana systema orhanizatsiino-rozporiadchoi dokumentatsii. Vymohy do oformlennia dokumentiv” [The state unified documentation system. Unified system of managerial documentation. Requirements for presentation of documents], [v:] Elektronnyiresurs: https://zakon.help/files/article/11494/%D0%94%D0%A1%D0%A2%D0%A3%20 4163_2020.pdf.
Zemelnyi kodeks Ukrainy [Land Code of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2768-14/print.
Klasyfikator profesii DK 003:2010 [Classifier of professions], [v:] Elektronnyi resurs: https://hrliga.com/index.php?module=norm_base&op=view&id=433.
Kodeks zakoniv pro pratsiu Ukrainy [Labour Code of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/322-08/print.
Konstytutsiia Ukrainy [The Constitution of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/254%D0%BA/96-%D0%B2%D1%80/print.
Kryminalnyi kodeks Ukrainy [Criminal Code of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2341-14/print.
Kryminalnyi protsesualnyi kodeks Ukrainy [Criminal Procedural Code of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/4651-17/print.
Podatkovyi kodeks Ukrainy [Tax Code of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2755-17/print.
Polozhennia pro poriadok provedennia konkursu na zamishchennia vakantnykh posad naukovo- pedahohichnykh pratsivnykiv u NaUOA [Regulations concerning the procedure for conducting competitive selection when replacing vacant positions of scientific-pedagogical employees of NUOA], [v:] Elektronnyi resurs: https://www.oa.edu.ua/publik_information/polojennia_konkurs_npp.pdf.
Simeinyi kodeks Ukrainy [Family Code of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2947-14/print.
Tsyvilnyi kodeks Ukrainy [Civil Code of Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/435-15/print.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Iryna Rabczuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).