Słowa kluczowe
bohaterka
tożsamość
pamięć
wojna świadomości
sowiecka przeszłość
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest kwestii tożsamości we współczesnej ukraińskiej prozie traktującej o sowieckiej przeszłości. Na przykładzie powieści Niny Kuriaty Dzwinka. Ukrainka urodzona w ZSRR autorka bada konfrontacje światopoglądowe między „Sowietem” (obywatelem Związku Radzieckiego) a Ukraińcem o narodowej tożsamości. Wskazuje się, że konflikt opiera się na „dwójmyśleniu”, które w ZSRR dzieliło postrzeganie świata na prawdę oficjalną i własną, a jego konsekwencją była „nicość”, obojętność jednostki. Istotę tych procesów można dostrzec w strukturze obrazów i treści utworu. Jego elementami są „społeczeństwo” i „rodzina”. Wojna świadomości toczy się wokół pojęć życiowych: ojczyzny, duchowości, pieśniarstwa, święta, języka. Badaczka zaznacza, że siły konfrontacji są równie ważne i każda z nich wpływa na kształtowanie się światopoglądu bohaterów. Podkreśla, że głównym podmiotem konfliktu w tym zakresie jest język. Autorka uważa, że to właśnie język determinuje niechęć Dzwinki do pozbycia się ciężaru „sowka”, choć stara się identyfikować jako Ukrainka. Zauważa się, że we współczesnych realiach wojna świadomości stała się konsekwencją wojny pamięci.
Bibliografia
Гребенюк Т., Спільний біль, війна й ідентичність: національна специфіка українського літературного метамодернізму. Від пост-до метамодернізму: зміна культурної парадигми сучасності, [в:]„Сучасні літературознавчі студії”, 2023, вип. 20, с. 30–58.
Денисенко В., Як зруйнувати русскій мір, Київ: Наш Формат, 2023.
Забужко О., Планета Полин. Вибрані есеї, Київ: Видавничий дім „Комора”, 2020.
Епштейн М., По той бік совка. Політика на грані гротеску, Київ: Дух і Літера, 2016.
Каганов Ю., Конструювання „радянської людини” (1953–1991): українська версія, Запоріжжя: Інтер-М, 2019.
Киридон А., Гетеротопії пам’яті: Теоретико-методологічні проблеми студій пам’яті, Київ: Ніка-Центр, 2016.
Коник А., Російсько-український конфлікт у дзеркалі ЗМІ: війна в пам’яті та війни пам’ятей, [в:] „Вісник Львівського університету. Серія: Журналістика”, 2019, вип. 45, с. 44– 51. DOI: https://doi.org/10.30970/vjo.2019.45.9983
Курах Р., „Дзвінка”, Ніна Кур’ята, [в:] Електронний ресурс: http://surl.li/qwfjs.
Матусяк А., Вийти з мовчання. Деколоніальні змагання української культури та літератури ХХІ ст. з посттоталітарною травмою, пер. А. Бондар, Львів: ЛА „Піраміда”, 2020.
Михед О., „Я змішаю твою кров із вугіллям”. Зрозуміти український Схід, Київ: Наш формат, 2020.
Olha O., „Дзвінка”. Автор Ніна Кур’ята, [в:] Електронний ресурс: http://surl.li/qwfjs.
Петренко Т., Ревізія радянського спадку: роман Ніни Кур’яти „Дзвінка. Українка, народжена в СРСР”, [в:] Електронний ресурс: https://chytomo.com/reviziia-radianskoho-spadku-roman-niny-kur-iaty-dzvinka-ukrainka-narodzhena-v-srsr/.
Пухонська О., Поза межами бою. Дискурс війни в сучасній літературі, Брустури: Дискурсус, 2022.
Пухонська О., Тоталітаризм і література: від взаємодії до викриття, [в:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2020, т. VIIІ/2, с. 131–140.
„Це книжка про ідентичність і шлях” – Анастасія Левкова про роман „Дзвінка. Українка, народжена в СРСР”, [в:] Електронний ресурс: Лабораторія https://laboratoria.pro/blog/tse-knyzhka-pro-identychnist-i-shlyah--anastasiya-levkova-pro-roman-dzvinka-ukrainka-narodzhena-v-srsr.
Чиркова Л., Героїня є дзеркалом суспільства: Ніна Кур’ята розповіла про роман „Дзвінка”, [в:] Електронний ресурс: Суспільне Культура. https://suspilne.media/culture/622075-geroina-e-dzerkalom-suspilstva-nina-kurata-rozpovila-pro-roman-dzvinka/.
Hrebeniuk T., Spilnyi bil, viina y identychnist: natsionalna spetsyfika ukrainskoho literaturnoho metamodernizmu. Vid postdo metamodernizmu: zmina kulturnoi paradyhmy suchasnosti [Common pain, war and identity: national specificity of Ukrainian literary metamodernism. From post- to metamodernism: changing the cultural paradigm of our time], [v:] „Suchasni literaturoznavchi studii”, 2023, vyp. 20, s. 30–58. DOI: https://doi.org/10.32589/2411-3883.20.2023.293539
Denysenko V., Yak zruinuvaty russkii mir [How to destroy the Russian world], Kyiv: Nash Format, 2023.
Zabuzhko O., Planeta Polyn. Vybrani esei [Planet Wormwood. Selected essays], Kyiv: Vydavnychyi dim „Komora”, 2020.
Epshtein M., Po toi bik sovka. Polityka na hrani hrotesku [Homo Sovieticus to the Bobok Character: Politics on the Edge of the Grotesque], Kyiv: Dukh i Litera, 2016.
Kahanov Yu., Konstruiuvannia „radianskoi liudyny” (1953–1991): ukrainska versiia [The construction of the “Soviet man” (1953–1991): Ukrainian version], Zaporizhzhia: Inter-M, 2019.
Kyrydon A., Heterotopii pamiati: Teoretyko-metodolohichni problemy studii pamiati [Heterotopias of memory: Theoretical and methodological problems of memory studies], Kyiv: Nika Centre, 2016.
Konyk A., Rosiisko-ukrainskyi konflikt u dzerkali ZMI: viina v pamiati ta viiny pamiatei [The Russian-Ukrainian conflict in the media: a war in memory and wars of memories], [v:] „Visnyk Lvivskoho universytetu. Seriia: Zhurnalistyka”, 2019, vyp. 45, s. 44–51.
Kurakh R., „Dzvinka”, Nina Kuriata [„Dzvinka”, Nina Kuriata], [v:] Elektronnyi resurs: http://surl.li/qwfjs.
Matusiak A., Vyity z movchannia. Dekolonialni zmahannia ukrainskoi kultury ta literatury ХХI st. z posttotalitarnoiu travmoiu, per. A. Bondar [Out of Silence. Decolonial Struggles of Ukrainian Culture and Literature of the Twenty-First Century with Post-Totalitarian Trauma, trans. by
A. Bondar], Lviv: LA „Piramida”, 2020, s. 308.
Mykhed O., „Ia zmishaiu tvoiu krov iz vuhilliam”. Zrozumity ukrainskyi Skhid [“I will mix your blood with coal”. Understanding the Ukrainian East], Kyiv: Nash format, 2020.
Olha O., „Dzvinka”. Avtor Nina Kuriata [“Dzvinka”, Nina Kuriata], [v:] Elektronnyi resurs: http://surl.li/qwfjs.
Petrenko T., Reviziia radianskoho spadku: roman Niny Kuriaty „Dzvinka. Ukrainka, narodzhena v SRSR” [Revision of the Soviet Legacy: Nina Kuriata’s novel Dzvinka. A Ukrainian Woman Born in the USSR”], [v:] Elektronnyi resurs: https://chytomo.com/reviziia-radianskoho-spadku-roman-niny-kur-iaty-dzvinka-ukrainka-narodzhena-v-srsr/.
Pukhonska O., Poza mezhamy boiu. Dyskurs viiny v suchasnii literaturi [Beyond the Boundaries of Battle. The discourse of war in contemporary literature], Brustury: Dyskursus, 2022.
Pukhonska O., Totalitaryzm i literatura: vid vzaiemodii do vykryttia [Totalitarianism and literature: from interaction to discovery], [v:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2020, t. VIII/2, s. 131–140. DOI: https://doi.org/10.14746/sup.2020.8.2.10
„Tse knyzhka pro identychnist i shliakh” – Anastasiia Levkova pro roman „Dzvinka. Ukrainka, narodzhena v SRSR” [“This is a book about identity and the path” – Anastasia Levkova about the novel Dzvinka. A Ukrainian Woman Born in the USSR”], [v:] Elektronnyi resurs: Laboratoriia, https://laboratoria.pro/blog/tse-knyzhka-pro-identychnist-i-shlyah--anastasiya-levkova-pro-roman-dzvinka-ukrainka-narodzhena-v-srsr.
Chyrkova L., Heroinia ye dzerkalom suspilstva: Nina Kuriata rozpovila pro roman „Dzvinka” [The heroine is a mirror of society: Nina Kuriata talks about her novel The Bell], [v:] Elektronnyi resurs: Suspilne Kultura, https://suspilne.media/culture/622075-geroina-e-dzerkalom-suspilstva-nina-kurata-rozpovila-pro-roman-dzvinka/.
Кур’ята Н., Дзвінка. Українка, народжена в СРСР, Київ: Лабораторія, 2023.
Kuriata N., Dzvinka. Ukrainka, narodzhena v SRSR [Dzvinka. A Ukrainian Woman Born in the USSR], Kyiv: Laboratoriia, 2023.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Ludmyła Danyłenko
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).