Keywords
Ilko Magura
craft vocabulary
lexis of leather crafts
uhniv shoes
dictionary
How to Cite
Abstract
The aim of the article is to present the lexicon of leather crafts recorded in Ilko Magura’s Ukrainian-German dictionaries dating back to the 1860s. The Ukrainian language material came from the Zhovkva district, within which the author’s hometown, Uhniv, was located. The inhabitants of this village had been engaged in leather crafts for centuries, primarily tanning and shoemaking. The 19th-century shoes called uhnivtsi were popular and famous throughout Galicia. Dictionaries are dominated by vocabulary related to the process of leather tanning and the subsequent production of shoes. It includes the names of craftsmen, tools and devices, shoe parts, materials and substances, for example, as well as activities. Through these records we learn the specialist vocabulary of leather crafts presented in the linguistic reality of the largest shoemaking center in 19th-century Galicia.
References
Gałecki Z., Polski gwarowy przysłówek przyboś, na przyboś i nazwisko Przyboś, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 2020, nr 1, s. 61–73
Jastrzębowski W.B., Historja naturalna zastosowana do potrzeb życia praktycznego i do rzeczy krajowych, cz. 2: Stychiologia, Warszawa: J. Jaworski, 1856, [w:] Źródło elektroniczne: https://books.google.pl/booksid=LaA5AAAAcAAJ&pg=PA309&lpg=PA309&dq=garbowiny&source=bl&ots=os-Xo-LrYN&sig=ACfU3U1IuGmTsXyXVd4oKCF8JYomnuYkhA&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiuudz41PeAAxVFIxAIHenCDJ44FBDoAXoECAMQAw#v=onepage&q=d%C4%99bowiny&f=false.
Konczewska M., Miazga B., Radek T., Rzemiosło skórnicze i jego produkty, [w:] Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu: studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu, red. J. Piekalski, K. Wachowski, cz. 2: „Wratislavia Antiqua” 23, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, 2018, s. 747–873, źródło elektroniczne: http://wratislavia.archeo.uni.wroc.pl/23-tom/XI.pdf.
Młynarczyk E., Nie święci garnki lepią. Obraz rzemiosła utrwalony w polskiej frazeologii, Kra-ków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2013, [w:] Źródło elektro-niczne: https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/6551/PM662--Nie-swieci--garnki-lepia--Mlynarczyk.pdf?sequence=1.
Niemiecko-polski słownik historyczny (na podstawie źródeł średniowiecznych i wczesnonowożyt-nych z terenu Polski), oprac. K. Kopiński, J. Tandecki, L. Lewandowska, t. 1, Toruń: TNT, 2018, [w:] Źródło elektroniczne: http://tnt.torun.pl/backend/uploads/TNT_Slownik-T-1_Niemiecko-polski-slownik-historyczny_INTERNET.pdf.
Piprek J., Ippoldt J., Wielki słownik niemiecko-polski, t. 1–2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1989.
Polsko-niemiecki niemiecko-polski słownik kieszonkowy do szkólnego i podręcznego użycia podług najlepszych źródeł wypracowany przez Xawerego F.A.E. Łukaszewskiego i Augusta Mosbacha, Wrocław: Nakładem Zygmunta Schlettera, 1850, [w:] Źródło elektroniczne: https://play.google.com/books/reader?id=oXMEAAAAQAAJ&pg=GBS.RA1-PP6&hl=pl.
Polsko-niemiecki słownik historyczny (na podstawie źródeł średniowiecznych i wczesnonowożyt-nych z terenu Polski), oprac. K. Kopiński, J. Tandecki, L. Lewandowska, t. 2, Toruń: TNT, 2018, [w:] Źródło elektroniczne: http://tnt.torun.pl/backend/uploads/TNT_Slownik-T-2_Polsko--niemiecki-slownik-historyczny_INTERNET.pdf.
Rąkowski G., Ziemia Lwowska. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej, cz. III: Krajoznawczo-histo-ryczny przewodnik po Ziemi Lwowskiej, Pruszków: Rewasz, 2007, [w:] Źródło elektroniczne: https://books.google.pl/books?id=s45yQSVku2oC&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false.
Skurzewska A., Dialektalne cechy fonetyczne i morfologiczne oraz ukraińska leksyka somatyczna w słowniczkach Ilki Magury Матеріялы до словаря i Сборничокъ словъ и выраженій чисто-народныхъ до руского Словаря, [w:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2022, t. 10/1, s. 75–90.
Skurzewska A., Omelan Partycki i językoznawstwo preskrypcyjne w Galicjii w II połowie XIX wie-ku, [w:] „Studia Ruthenica Cracoviensia”, 2016, nr 10.
Skurzewska A., Сборничокъ словъ и выраженій чисто-народныхъ, призначеный матеріаломъ до руского Словаря Ilki Magury – nieznane źródło XIX-wiecznej leksyki ukraińskiej (uwagi wstępne), [w:] „Studia Filologicznе UJK”, 2020, t. 33, s. 437–451.
Sokalski B., Powiat sokalski pod względem geograficznym, etnograficznym, historycznym i ekono-micznym, Lwów, 1899, [w:] Źródło elektroniczne: https://polona.pl/item/powiat-sokalski--pod-wzgledem-geograficznym-etnograficznym-historycznym-i-ekonomicznym,MTc3NTMzNw/258/#info:metadata.
Stadtmuller K. Prof., Stadtmuller K. Inż., Słownik techniczny, część polsko-niemiecka, t. 1, Po-znań: Lech Dolniak, 1936, [w:] Źródło elektroniczne: http://bc.gbpizs.gov.pl/Content/410/ PDF/1100001_3.pdf; t. 2, Poznań: Lech Dolniak 1936, [w:] Źródło elektroniczne: http://bc.gbpizs.gov.pl/Content/412/1100001_4.pdf.
Turnau I., Polskie skórnictwo, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, 1983, [w:] Źródło elektroniczne: http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/polskie_skornictwo/pol-skie_skornictwo.pdf.
Żurawska-Chaszczewska J., Słownik słownictwa rzemiosł skórzanych, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2010, [w:] Źródło elektroniczne: https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/03e4a6b5-31c3-48e6-ac40-d4aaa4bcc98e/content.
Горинь Г.Й, Шкіряні промисли західних областей України друга пол. XIX-поч. XX ст., Київ: Наукова думка, 1986,
Губені Ю., Іван Франко про Угнів, „Сокаль і Сокальщина”, 2006, [в:] Електронний ресурс: http://www.sokal.lviv.ua/history-franko_pro_uhniv.html.
Губені Ю., Ще одна згадка Івана Франка про Угнів, „Голос Сокальщини”, 2012, [в:] Електронний ресурс: https://golossokal.com.ua/novyny-kultury/eshhe-odno-upominanie-ivana-franko.html.
Історія української мови. Лексика і фразеологія, відп. ред. В.М. Русанівський, Київ: Нау-кова думка, 1983.
Лев В., Угнівська мова, [в:] Угнів та Угнівщина. Історично-мемуарний збірник, ред. В. Лев, Нью-Йорк–Париж–Сідней–Торонто: Наукове Товариство ім. Шевченка, 1960, с. 295–305.
Миць Г., У найменшому місті України – Угневі – багато дерев, [в:] Електронний ресурс: https://landmarks.in.ua/oblast/lvivska/uhniv.
Онишкевич І., Угнівські шевці і їх чоботи, [в:] Угнів та Угнівщина. Історично-мемуар-ний збірник, ред. В. Лев, Нью-Йорк–Париж–Сідней–Торонто: Наукове Товариство ім. Шевченка, 1960, с. 237–242.
Угнів: маленьке місто з великим потенціалом, [в:] Електронний ресурс: http://forpost.lviv.ua/daidzhest/19785-uhniv-malenke-misto-z-velykym-potentsialom%20.
Сидоренко О.Ф., Історична метрологія Лівобережної України XVIII ст., Київ: Наукова думка, 1975, [в:] Електронний ресурс: https://books.google.pl/books?hl=pl&as_brr=0&id=d0MLAQAAIAAJ&dq=editions%3AHARVARD32044014700199&focus=searchwithin volume&q=%D1%81%D0%BF%D1%83%D1%81%D1%82.
Січень 2022 року. Унікальні слова, якими ви вражаєте людей, Поточні шкільні новини, [в:] Електронний ресурс: https://www.currentschoolnews.com/uk/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%82%D1%96/%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/.
Сняданко Н., Чоботи на одну ногу, [в:] Електронний ресурс: https://tyzhden.ua/choboty-na-odnu-nohu/.
Угнів та Угнівщина. Історично-мемуарний збірник, ред. В. Лев, Нью-Йорк–Париж–Сід-ней–Торонто: Наукове Товариство ім. Шевченка, 1960.
Франко І.Я., Зібрання творів у 50ти томах, Київ: Наук. думка, 1976, т. 44, кн. 2, с. 222–224, 262–267.
Целевич К., Ремісничі цехи в Угнові, [в:] Угнів та Угнівщина. Історично-мемуарний збірник, ред. В. Лев, Нью-Йорк–Париж–Сідней–Торонто: Наукове Товариство ім. Шевченка, 1960, с. 57–71.
Gałecki Z., Polski gwarowy przysłówek przyboś, na przyboś i nazwisko Przyboś [Polish dialectal adverb przyboś, na przyboś and surname Przyboś], „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 2020, nr 1, s. 61–73 DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2020.27.1.4
Jastrzębowski W.B., Historja naturalna zastosowana do potrzeb życia praktycznego i do rzeczy krajowych, cz. 2: Stychiologia [Natural History Applied to the Needs of Practical Life and to National Affairs, vol. 2: Stychiology], Warszawa: J. Jaworski, 1856, [w:] Źródło elektroniczne: https://books.google.pl/books?id=LaA5AAAAcAAJ&pg=PA309&lpg=PA309&dq=garbowiny&source=bl&ots=os-Xo-LrYN&sig=ACfU3U1IuGmTsXyXVd4oKCF8JYomnuYkhA&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwiuudz41PeAAxVFIxAIHenCDJ44FBDoAXoECAMQAw#v=onepage&q=d%C4%99bowiny&f=false.
Konczewska M., Miazga B., Radek T., Rzemiosło skórnicze i jego produkty [Leather crafts and its products], [w:] Rytm rozwoju miasta na kulturowym pograniczu: studium strefy placu Nowy Targ we Wrocławiu [The rhythm of the city development at the cultural frontier: study of the Nowy Targ square zone in Wrocław], red. J. Piekalski, K. Wachowski, cz. 2: „Wratislavia An-tiqua” 23, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, 2018, s. 747–873, źródło elektroniczne: http://wratislavia.archeo.uni.wroc.pl/23-tom/XI.pdf.
Młynarczyk E., Nie święci garnki lepią. Obraz rzemiosła utrwalony w polskiej frazeologii [You can learn anything with a bit of practice. The image of craftsmanship preserved in Polish phrase-ology], Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2013, [w:] Źródło elektroniczne: https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/6551/PM662--Nie--swieci-garnki-lepia--Mlynarczyk.pdf?sequence=1.
Niemiecko-polski słownik historyczny (na podstawie źródeł średniowiecznych i wczesnonowożyt-nych z terenu Polski) [German-Polish historical dictionary (based on medieval and early mo-dern sources from Poland)], oprac. K. Kopiński, J. Tandecki, L. Lewandowska, t. 1–2 Toruń: TNT 2018, [w:] Źródło elektroniczne: http://tnt.torun.pl/backend/uploads/TNT_Slownik--T-1_Niemiecko-polski-slownik-historyczny_INTERNET.pdf.
Piprek J., Ippoldt J., Wielki słownik niemiecko-polski [The great German-Polish Dictionary], t. 1–2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1989.
Polsko-niemiecki niemiecko-polski słownik kieszonkowy do szkólnego i podręcznego użycia po-dług najlepszych źródeł wypracowany przez Xawerego F.A.E. Łukaszewskiego i Augusta Mosbacha [German-Polish pocket dictionary for school and handy use, according to the best sources, developed by Xawery F.A.E. Łukaszewski and August Mosbach], Wrocław: Nakła-dem Zygmunta Schlettera 1850, [w:] Źródło elektroniczne: https://play.google.com/books/reader?id=oXMEAAAAQAAJ&pg=GBS.RA1-PP6&hl=pl.
Rąkowski G., Ziemia Lwowska. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej, cz. III: Krajoznawczo-histo-ryczny przewodnik po Ziemi Lwowskiej [Lviv region. A Guide to Western Ukraine, Part III: A sightseeing and historical guide to the Lviv region], Pruszków 2007, [w:] Źródło elektroniczne: https://books.google.pl/books?id=s45yQSVku2oC&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false.
Skurzewska A., Dialektalne cechy fonetyczne i morfologiczne oraz ukraińska leksyka somatyczna w słowniczkach Ilki Magury Матеріялы до словаря i Сборничокъ словъ и выраженій чисто-народныхъ до руского Словаря [Dialectical phonetic and morphological features and Ukrainian somatic lexis in dictionaries by Ilko Magura Matteriyals to the dictionary and Collection of words and expressed purely folk to the Ruthenian dictionary], [w:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2022, t. 10/1, s. 75–90. DOI: https://doi.org/10.14746/sup.2022.10.1.04
Skurzewska A., Omelan Partycki i językoznawstwo preskrypcyjne w Galicjii w II połowie XIX wie-ku [Omelan Partycki and prescription linguistics in Galicia in the second half of the 19th cen-tury], „Studia Ruthenica Cracoviensia”, 2016, nr 10.
Skurzewska A., Сборничокъ словъ и выраженій чисто-народныхъ, призначеный матеріаломъ до руского Словаря Ilki Magury – nieznane źródło XIX-wiecznej leksyki ukraińskiej (uwagi wstępne) [Collection of words and expressed purely folk to the Ruthenian dictionary of Ilko Ma-gura as the unknown source of the nineteenth-century Ukrainian lexis (preliminary remarks)], „Studia Filologicznе UJK”, 2020, t. 33, s. 437–451.
Sokalski B., Powiat sokalski pod względem geograficznym, etnograficznym, historycznym i ekonomicznym [Sokal County in terms of geography, ethnography, history and economy], we Lwowie 1899, s. 68, [w:] Źródło elektroniczne: https://polona.pl/item/powiat-sokalski-pod--wzgledem-geograficznym-etnograficznym-historycznym-i-ekonomicznym,MTc3NTMzNw/258/#info:metadata.
Stadtmuller K. Prof., Stadtmuller K. Inż., Słownik techniczny, część polsko-niemiecka, t. 1, Poznań: Lech Dolniak 1936, [w:] Źródło elektroniczne: http://bc.gbpizs.gov.pl/Con-tent/410/PDF/1100001_3.pdf; t. 2, [w:] Źródło elektroniczne: http://bc.gbpizs.gov.pl/Con-tent/412/1100001_4.pdf.
Turnau I., Polskie skórnictwo [Polish leatherwork], Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1983, [w:] Źródło elektroniczne: http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/polskie_skorni-ctwo/polskie_skornictwo.pdf.
Żurawska-Chaszczewska J., Słownik słownictwa rzemiosł skórzanych [Leather crafts vocabulary dictionary], Poznań 2010, [w:] Źródło elektroniczne: https://repozytorium.amu.edu.pl/ser-ver/api/core/bitstreams/03e4a6b5-31c3-48e6-ac40-d4aaa4bcc98e/content.
Horyn H.I, Shkiriani promysly zakhidnykh oblastei Ukrainy druha pol. XIX-poch. XX st. [Leather industry of the western regions of Ukraine, second half XIX-beginning XX century], Kyiv: Naukova dumka, 1986
Hubeni Yu., Ivan Franko pro Uhniv [Ivan Franko about Uhniv], 2006, „Sokal i Sokalshchyna”, [v:] Elektronnyi resurs: http://www.sokal.lviv.ua/history-franko_pro_uhniv.html.
Hubeni Yu., Shche odna zghadka Ivana Franka pro Uhniv [Another mention of Ivan Franko about Uhniv], 2012, „Holos Sokalshchyny”, [v:] Elektronnyi resurs: https://golossokal.com.ua/novyny-kultury/eshhe-odno-upominanie-ivana-franko.html.
Istoriia ukrainskoi movy. Leksyka i frazeolohiia [History of the Ukrainian language. Vocabulary and phraseology], vidp. red. V.M. Rusanivskyi, Kyiv: Naukova dumka, 1983.
Lev V., Uhnivska mova [Uhniv language], [v:] Uhniv ta Uhnivshchyna. Istorychno-memuarnyi zbirnyk [Uhniv and Uhnivshchyna. Historical memoir collection], red. V. Lev, Niu-York– Paryzh–Sidnei–Toronto: Naukove Tovarystvo im. Shevchenka, 1960, s. 295–305.
Myts H., U naimenshomu misti Ukrainy – Uhnevi – bahato derev [There are many trees in the smallest city of Ukraine – Uhniv], [v:] Elektronnyi resurs: https://landmarks.in.ua/oblast/lvivska/uhniv.
Onyshkevych I., Uhnivski shevtsi i yikh choboty [Uhniv shoemakers and their shoes], [v:] Uhniv ta Uhnivshchyna. Istorychno-memuarnyi zbirnyk [Uhniv and Uhnivshchyna. Historical memoir collection], red. V. Lev, Niu-York–Paryzh–Sidnei–Toronto: Naukove Tovarystvo im. Shevchenka, 1960, s. 237–242.
Uhniv: malenke misto z velykym potentsialom [Uhniv: a smal town with great potencial], [v:] Elektronnyi resurs: http://forpost.lviv.ua/daidzhest/19785-uhniv-malenke-misto-z-velykym-potentsialom%20.
Sydorenko O.F., Istorychna metrolohiia Livoberezhnoi Ukrainy XVIII st. [Historical metrology of Left Bank Ukraine of the 18th century], Kyiv: Naukova dumka, 1975, [v:] Elektronnyi resurs: https://books.google.pl/books?hl=pl&as_brr=0&id=d0MLAQAAIAAJ&dq=editions%3AHARVARD32044014700199&focus=searchwithinvolume&q=%D1%81%D0%BF%D1%83%D1%81%D1%82 .
Sichen 2022 roku Unikalni slova, yakymy vy vrazhaiete liudei [January 2022 Unique words which you impress people], Potochni shkilni novyny [Current school news], [v:] Elektronnyi resurs: https://www.currentschoolnews.com/uk/%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%82%D1%96/%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96-%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0/.
Sniadanko N., Choboty na odnu nohu [Shoes for one lag], [v:] Elektronnyi resurs: https://tyzhden.ua/choboty-na-odnu-nohu/.
Uhniv ta Uhnivshchyna. Istorychno-memuarnyi zbirnyk [Uhniv and Uhnivshchyna. Historical memoir collection], red. V. Lev, Niu-York–Paryzh–Sidnei–Toronto: Naukove Tovarystvo im. Shevchenka, 1960.
Franko I.Ia., Zibrannia tvoriv u 50ty tomakh [Collection of works in 50 volumes], Kyiv: Naukova Dumka, 1976, t. 44 kn. 2, s. 222–224, 262–267.
Tselevych K., Remisnychi tsekhy v Uhnovi [Craft guilds in Uhniv], [v:] Uhniv ta Uhnivshchyna. Istorychno-memuarnyi zbirnyk [Uhniv and Uhnivshchyna. Historical memoir collection], red. V. Lev, Niu-York–Paryzh–Sidnei–Toronto: Naukove Tovarystvo im. Shevchenka, 1960, s. 57–71.
License
Copyright (c) 2024 Agata Skurzewska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
- The Author hereby warrants that he/she is the owner of all the copyright and other intellectual property rights in the Work and that, within the scope of the present Agreement, the paper does not infringe the legal rights of another person.The owner of the copyright work also warrants that he/she is the sole and original creator thereof and that is not bound by any legal constraints in regard to the use or sale of the work.
- The Author grants the Purchaser non-exclusive and free of charge license to unlimited use worldwide over an unspecified period of time in the following areas of exploitation:
2.1. production of multiple copies of the Work produced according to the specific application of a given technology, including printing, reproduction of graphics through mechanical or electrical means (reprography) and digital technology;
2.2. marketing authorisation, loan or lease of the original or copies thereof;
2.3. public performance, public performance in the broadcast, video screening, media enhancements as well as broadcasting and rebroadcasting, made available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them;
2.4. inclusion of the Work into a collective work (i.e. with a number of contributions);
2.5. inclusion of the Work in the electronic version to be offered on an electronic platform, or any other conceivable introduction of the Work in its electronic version to the Internet;
2.6. dissemination of electronic versions of the Work in its electronic version online, in a collective work or independently;
2.7. making the Work in the electronic version available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them, in particular by making it accessible via the Internet, Intranet, Extranet;
2.8. making the Work available according to appropriate license pattern Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) as well as another language version of this license or any later version published by Creative Commons. - The Author grants the Adam Mickiewicz University in Poznan permission to:
3.1. reproduce a single copy (print or download) and royalty-free use and disposal of rights to compilations of the Work and these compilations.
3.2. send metadata files related to the Work, including to commercial and non-commercial journal-indexing databases. - The Author declares that, on the basis of the license granted in the present Agreement, the Purchaser is entitled and obliged to allow third parties to obtain further licenses (sublicenses) to the Work and to other materials, including derivatives thereof or compilations made based on or including the Work, whereas the provisions of such sub-licenses will be the same as with the attributed license pattern Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)or another language version of this license, or any later version of this license published by Creative Commons. Thereby, the Author entitles all interested parties to use the work, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
4.1. acknowledgment of authorship, i.e. observing the obligation to provide, along with the distributed work, information about the author, title, source (link to the original Work, DOI) and of the license itself.
4.2. the derivatives of the Work are subject to the same conditions, i.e. they may be published only based on a licence which would be identical to the one granting access to the original Work. - The University of Adam Mickiewicz in Poznań is obliged to
5.1. make the Work available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them, without any technological constraints;
5.2. appropriately inform members of the public to whom the Work is to be made available about sublicenses in such a way as to ensure that all parties are properly informed (appropriate informing messages).
Other provisions
- The University of Adam Mickiewicz in Poznań hereby preserves the copyright to the journal as a whole (layout/stylesheet, graphics, cover design, logo etc.)