Słowa kluczowe
metropolita Iłarion
retoryka
poetyka
średniowieczne kazanie
tradycja liturgiczna
Jak cytować
Abstrakt
Ponowne odczytanie pierwszego datowanego dzieła literatury ukraińskiej w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej jest szczególnie cenne, albowiem dowodzi naszej siły. Zwrócenie uwagi na sposoby zaspokajania istotnych potrzeb społecznych sprzed tysiąca lat pozwala na odnalezienie paraleli z nowoczesnymi wypowiedziami publicznymi i praktykami retorycznymi w sferze polityki, co sprawia, że badanie takie ma istotne znaczenie. Główny problem naukowy uwypuklony w niniejszym artykule dotyczy korelacji retoryki (sztuka wystąpień publicznych) i poetyki (system zasad twórczych autora lub epoki) w analizie Słowa o prawie i łasce, za autora którego uważany jest metropolita kijowski Iłarion. Celem studium jest zatem wskazanie źródeł, do których należy sięgać w celu zgłębienia poetyki i retoryki Słowa jako dzieła średniowiecznego. Retoryczne i poetyckie komponenty Słowa pochodzą z tradycji judeochrześcijańskiej, z ich wpływami antycznymi, wzbogacone oratorium bizantyjskim, najściślej związane z kaznodziejstwem ewangelicznym i kijowsko-ruską tradycją liturgiczną.
Bibliografia
Akulova N., Literaturoznavchyi dyskurs katehorii ‘poetyka’ [Literary discourse of the category ‘poetics’], [v:] “Naukovi pratsi Kamianets-Podilskoho natsionalnoho universytetu imeni Ivana Ohiienka. Filolohichni nauky”, 2013, vyp. 33, s. 15–20.
Brodiuk Yu., Geneza termina ‘poetyka’ kriz pryzmu suchasnoho literaturoznavstva [The genesis of the term ‘poetics’ through the prism of modern literary studies], [v:] “Visnyk Luhanskoho natsionalnoho universytetu imeni Tarasa Shevchenka. Filolohichni nauky”, 2013, no. 2 (2), s. 135–140.
Bulbachynska O., Kinopoetyka: rekonstruktsiia poniattia [Film poetics: reconstruction of the concept], [v:] “Zakarpatski filolohichni studii”, 2018, t. 3, vyp. 3, s. 24–28.
Demkiv M., Kramarchuk Kh. Poetyka – naukova ta interpretatyvna funktsii tsoho poniattia v teorii arkhitektury [Poetics – the scientific and interpretative function of this concept in the theory of architecture], [v:] “Visnyk Natsionalnoho universytetu Lvivska politekhnika” 2004, no. 505: Arkhitektura, s. 38–48.
Dzhydzhora Ye., Kyievoruska literatura XI–XII stolittia yak serednovichna [Kyivan Russian literature of the 11th – 12th centuries as medieval], [v:] “Mandruiuchy svitamy i vikamy. Zbirnyk na poshanu Yuriia Peleshenka”, red. I. Nabytovych, Kyiv–Drohobych: Posvit, 2016, s. 54–62.
Instruktsiia zastosuvannia liturhiinykh prypysiv Kodeksu kanoniv Skhidnykh Tserkov [Instructions for the use of liturgical prescriptions of the Code of Canons of the Eastern Churches], Kongregatsiia u spravakh Skhidnykh Tserkov, Lviv: Svichado, 1998.
Klochek H., Tak shcho zh take poetyka? [So what is poetics?], [v:] “Poetyka”, 1992, s. 5–15.
Nalyvaiko D., Ukrainski poetyky y rytoryky epokhy baroko: typolohiia literaturno-krytychnoho myslennia ta khudozhnia praktyka [Ukrainian poets and rhetoricians of the Baroque era: typology of literary and critical thinking and artistic practice], [v:] “Naukovi zapysky NaUKMA”. t. 19: Filolohichni nauky, 2001, s. 3–17.
Literaturoznavcha entsyklopediia u dvokh tomakh [Literary encyclopedia in two volumes]. t. 2, Avt.-uklad. Kovaliv Yu, Kyiv 2007.
A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, J.A. Cuddon, Fifth edition, Wiley-Blackwell 2013.
Brandstetter G., Poetics of Dance: Body, Image, and Space in the Historical Avant-Gardes, Oxford: University Press 2015. DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199916559.001.0001
Clifton C. Black II., The Rhetorical Form of the Hellenistic Jewish and Early Christian Sermon: A Response to Lawrence Wills, [in:] “The Harvard Theological Review”, 1988, vol. 81, no. 1, pp. 1–18. DOI: https://doi.org/10.1017/S0017816000009925
Ehrman D. Bart, The Proclamation of the Word. Homilies in Early Christianity, [in:] After the New Testament : a reader in early Christianity, New York. Oxford: Oxford University Press, 1999. Kennedy G., Classical Rhetoric and Its Christian and Secular Tradition from Ancient to Modern Times, The University of North Carolina Press 1999.
Pelikan J.J., Divine Rhetoric: The Sermon on the Mount as Message and as Model in Augustine, Chrysostom, and Luther, N.Y.: St. Vladimir’s Seminary Press, 2001.
Ross, J., Rhetoric and Poetics. Medieval Rhetoric, [in:] “The Oxford Handbook of Rhetorical Studies”, 2017, pp. 353–363.
Stravinsky I., Poetics of Music in the Form of Six Lessons, Harvard University Press, Cambridge 1947.
Wills L., The Form of the Sermon in Hellenistic Judaism and Early Christianity, “The Harvard Theological Review”, vol. 77, no. 3/4 (Jul. - Oct., 1984), pp. 277–299. DOI: https://doi.org/10.1017/S0017816000027255
Yarrington A., The poetics of sculpture: pedestal, verse and inscription, [in:] A. Gerstein (ed.), Display and Displacement: Sculpture and the Pedestal from Renaissance to Post-Modern, Courtauld Institute of Art Research Forum: London 2007.
Zucker, D.J. Israeil`s Prophets: An Introduction for Christians and Jews, New York, Paulist Press, 1994.
Moldovan A., “Slovo o zakone i blagodati” Ilariona [Ilarion’s “Sermon on law and grace”], Kiev: Naukova dumka, 1984.
Povist vremianykh lit: Litopys (Za Ipatskym spyskom) [Tale of Bygone Years. Chronicle. (The Hypatian codex)], per. z davnoruskoi, pisliaslovo, koment. V. Yaremenka, Kyiv 1990.
Sviate Pysmo Staroho ta Novoho Zavitu [Holy Scripture of the Old and New Testament], per. o. Ivana Khomenka, Rym: Vydavnytstvo oo. Vasyliian, 2007
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).