Ключові слова
Європа
літературна дискусія
ідеологічне збочення
„азіатський ренесанс”
естетика
Як цитувати
Анотація
Творчість Миколи Хвильового – одного з найвідоміших письменників 1920-х років – має багато білих плям, тому й досі є предметом наукових досліджень як у літературознавстві, так і в політології чи історії. Безперечно, ідеї цього харківського творця суттєво вплинули не лише на хід української літературної дискусії, а й на формування сучасної української літератури. Метою цієї статтіє спроба дослідити явище, відоме як “хвильовізм”, і довести, що воно штучно створене ідеологами комуністичної партії 1920-х рр. Автор звертає особливу увагу на те, що “хвильовізм” не можна трактувати як систему політичних поглядів письменника, а як концепцію розвитку незалежної української літератури.
Посилання
Bergson H., Ewolucja twórcza, tłum. F. Znaniecki, Kraków: Zielona Sowa, 2004.
Kappeler A., Mazepintsy, Malorossy, Khokhly: Ukrainians in the Ethnic Hierarchy of the Russian Empire, [in:] Culture, Nation and Identity. The Ukrainian-Russian Encounter (1600–1945), eds. A. Kappeler, Z.E. Kohut, F.E. Sysyn, Edmonton–Toronto: Canadian Institute of Ukra inian Studies Press, 2003, pp. 162–181.
Kawecka M., Iwan Neczuj-Łewycki – Między Rosją a Europą, [w:] „TEKA Komisji Polsko-Ukra-ińskich Związków Kulturowych” 2004, t. I, s. 101–108.
Krupa P., „Na Zachód” i „Z dala od Moskwy”? Publicystyka Mykoły Chwylowego lat 1925–1926, Kraków: Universitas, 2018.
Nowacki A., Aktywny romantyzm. Estetyka literacka WAPLITE w świetle dokumentów progra-mowych, [w:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2017, z. 5, s. 331–339.
Nowacki A., „Myśli pod prąd”. Twórczość Mykoły Chwylowego w kontekście ukraińskiej dyskusji literackiej lat 1925–1928, Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
Stryjek T., Ukraińska idea narodowa okresu międzywojennego. Analiza wybranych koncepcji, Wrocław: Funna, 2000.
Wilson A., Ukraińcy, przeł. J. Urbański, Warszawa: Fakty, 2002.
Агеєва В., Микола Хвильовий (1893–1933), [в:] Історія української літератури ХХ ст., ред. В. Дончик, т. I, Київ: Либідь, 1998, с. 284–292.
Гирчак Е., На два фронта в борьбе с национализмом, Москва–Ленинград: Государственное социально-экономическое издательство, 1930.
Гірчак Є., Хвильовизм (спроба політичної характеристики), Харків: Державне видавництво України, 1930.
Затонський В., Шляхи творчості Хвильового, [в:] М. Хвильовий, Твори в п’ятьох томах, т. V, Нью-Йорк–Балтимор–Торонто: Смолоскип, 1983, с. 515–520.
Каганович Л., Промова на червневому пленумі ЦК КП(б)У 1926 р., [в:] М. Хвильовий, Твори в п’ятьох томах, т. V, Нью-Йорк–Балтимор–Торонто: Смолоскип, 1983, с. 521–540.
Ковалів Ю., Літературна дискусія 1925–1928 рр., Київ: Товариство „Знання” Української РСР, 1990.
Костюк Г., Микола Хвильовий. Життя, доба, творчість, [в:] М. Хвильовий, У світі ідей і образів. Вибране. Критичні та історико-літературні роздуми 1930–1980, Мюнхен: Сучасність, 1983, с. 56–126.
Майстренко І., Історія Комуністичної партії України, Мюнхен: Сучасність, 1979. Наєнко М., Українське літературознавство. Школи. Напрями. Тенденції, Київ: Академія, 1997. Павличко С., Дискурс модернізму в українській літературі, Київ: Либідь, 1999.
Пеленський Є.-Ю., Сучасне західньо-українське письменство. Огляд за 1930–1935 рр., Львів: Літературна бібліотека, 1935.
Пізнюк Л., Гасло чи теорія? „Романтика вітаїзму” та її художнє вираження в прозі Аркадія Любченка, [в:] „Українська мова та література”, 2002, № 16, с. 20–23.
Романенчук Б., Вступна стаття, [в:] М. Хвильовий, Вибрані твори, ред. та вступ Б. Ро- маненчук, Львів 1937.
Сеник Л., Політичний роман Миколи Хвильового, [в:] „Записки Наукового Товариства імені Шевченка”, 1992, т. ССХХIV, с. 154–168.
Скрипник М., Підсумки „літературної дискусії”, [в:] М. Хвильовий, Статті й промови з національного питання, упор. І. Кошелівець, Мюнхен: Сучасність, 1974, с. 57–81.
Хвильовий М., Камо грядеши, [в:] М. Хвильовий, Твори в п’ятьох томах, т. IV, Нью-Йорк– Балтимор–Торонто: Смолоскип, 1983, с. 67–132. DOI: https://doi.org/10.1177/019263658306746430
Хвильовий М., Краткая биография члена КП(б)У (апрель, 1919, партбилет № 280655) Николая Григорьевича Фитилева (литературный псевдоним – Микола Хвильовий), [в:] М. Хвильовий, Твори в двох томах, t. ІІ, Київ: Український письменник, 1990, с. 830–837.
Хвильовий М., Україна чи Малоросія, [в:] М. Хвильовий, Твори в двох томах, t. ІІ, Київ: Дніпро, 1990, с. 576–621.
Хвильовий М., Сосюра В., Йогансен М., Наш Універсал до робітництва і пролетарських митців українських, [в:] „Жовтень. Збірник, присвячений роковинам Великої пролетарської революції”, 1921, с. 1–2.
Чапленко В., Пропащі сили. Українське письменство під комуністичним режимом 1920– 1933, Вінніпег: Українська Вільна Академія Наук, 1960.
Шкандрій М., Про стиль ранньої прози Миколи Хвильового, [в:] М. Хвильовий, Твори в п’ятьох томах, т. II, Нью-Йорк–Балтімор–Торонто, 1983, с. 7–27.
Шляхи розвитку сучасної літератури. Диспут 24 травня 1925 р., Київ: „Культкомісія місцкому УАН”, 1925.
Bergson H., Ewolucja twórcza [Creative evolution], tłum. F. Znaniecki, Kraków: Zielona Sowa, 2004.
Kappeler A., Mazepintsy, Malorossy, Khokhly: Ukrainians in the Ethnic Hierarchy of the Russian Empire, [in:] Culture, Nation and Identity. The Ukrainian-Russian Encounter (1600–1945), eds. A. Kappeler, Z.E. Kohut, F.E. Sysyn, Edmonton–Toronto: Canadian Institute of Ukrainian Studies Press, 2003, p. 162–181.
Kawecka M., Iwan Neczuj-Łewycki – Między Rosją a Europą [Ivan Nechui-Levytskyi – Between Russia and Europe], [w:] „TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych”, 2004, t. I, s. 101–108.
Krupa P., „Na Zachód” i „Z dala od Moskwy”? Publicystyka Mykoły Chwylowego lat 1925–1926 [“To the West” and “Away from Moscow”? Journalism of Mykola Khvylovy in 1925–1926], Kraków: Universitas, 2018.
Nowacki A., „Myśli pod prąd”. Twórczość Mykoły Chwylowego w kontekście ukraińskiej dyskusji literackiej lat 1925–1928 [“The Thoughts Against the Current”. The Works of Mykola Khvyl’ovyi in the context of Ukrainian literary discussion in 1925–1928], Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013.
Nowacki A., Aktywny romantyzm. Estetyka literacka WAPLITE w świetle dokumentów programowych [Active Romanticism. VAPLITE’s Literary Aestetics in the Light of Its Programming Documents], [w:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2017, z. 5, s. 331–339. DOI: https://doi.org/10.14746/sup.2017.5.37
Stryjek T., Ukraińska idea narodowa okresu międzywojennego. Analiza wybranych koncepcji [Ukrainian national idea of the interwar period. Analysis of selected concepts], Wrocław: Funna, 2000.
Wilson A., Ukraińcy [The Ukrainians], przeł. J. Urbański Warszawa: Fakty, 2002.
Aheieva V., Mykola Khvylovyi (1893–1933) [Mykola Khvyl’ovyi (1893–1933], [v:] Istoriia ukrainskoi literatury XX st., red. V. Donchyk, t. I, Kyiv: Lybid, 1998, s. 284–292.
Girchak E., Na dva fronta v bor’be s nacionalizmom [On two fronts in the fight against nationalism], Moskva–Leningrad: Gosudarstvennoe social’no-ekonomicheskoe izdatel’stvo, 1930.
Hirchak Ye., Khvylovyzm (sproba politychnoi kharakterystyky) [Khvyl’ovism (an attempt of political characteristics)], Kharkiv: Derzhavne vydavnytstvo Ukrainy, 1930.
Zatonskyi V., Shliakhy tvorchosti Khvylovoho [Paths to Khvyl’ovyi’s creativity], [v:] M. Khvylovyi, Tvory v piatokh tomakh, t. V, Niu-York–Baltymor–Toronto: Smoloskyp, 1983, s. 515–520. Kahanovych L., Promova na chervnevomu plenumi TsK KP(b)U 1926 r. [The speech at the Red Plenum of the Central Committee of the Communist Party (Bolsheviks) of Ukraine in 1926], [v:] M. Khvylovyi, Tvory v piatokh tomakh, t. V, Niu-York–Baltymor–Toronto: Smoloskyp, 1983, s. 521–540.
Kovaliv Yu., Literaturna dyskusiia 1925–1928 rr. [Literary discussion of the 1925–1928], Kyiv: Tovarystvo „Znannia” Ukrainskoi RSR, 1990.
Kostiuk H., Mykola Khvyl’ovyi. Zhyttia, doba, tvorchist [Mykola Khvyl’ovyi: His Life, His Times, His Creativity], [v:] H. Kostiuk, U sviti idei i obraziv. Vybrane. Krytychni ta istoryko-literaturni rozdumy 1930–1980, Miunkhen: Suchasnist, 1983, s. 56–126.
Maistrenko I., Istoriia Komunistychnoi partii Ukrainy [History of the Communist Party of Ukraine], Miunkhen: Suchasnist, 1979.
Naienko M., Ukrainske literaturoznavstvo. Shkoly. Napriamy. Tendentsii [Ukrainian literary studies. Schools. Directions. Trends], Kyiv: Akademiia, 1997.
Pavlychko S., Dyskurs modernizmu v ukrainskii literaturi [Discourse of modernism in Ukrainian literature], Kyiv: Lybid, 1999.
Pelenskyi Ye.-Yu., Suchasne zakhidno-ukrainske pysmenstvo. Ohliad za 1930–1935 rr. [Modern Western Ukrainian literature. Review for 1930–1935], Lviv: Literaturna biblioteka, 1935.
Pizniuk L., Haslo chy teoriia? „Romantyka vitaizmu” ta yii khudozhnie vyrazhennia v prozi Arkadiia Liubchenka [Slogan or theory? “Romance of Vitaism” and its artistic expression in the prose of Arkady Lyubchenko], [v:] „Ukrainska mova ta literatura” 2002, no. 16, s. 20–23.
Romanenchuk B., Vstupna stattia [Introductory article], [v:] M. Khvylovyi, Vybrani tvory, red. ta vstup B. Romanenchuk, Lviv 1937.
Senyk L., Politychnyi roman Mykoly Khvylovoho [Mykola Khvylovy’s political novel], [v:] „Zapysky Naukovoho Tovarystva imeni Shevchenka”, 1992, t. CCXXIV, s. 154–168.
Skrypnyk M., Pidsumky „literaturnoi dyskusii” [Results of the “literary discussion”], [v:] M. Skrypnyk, Statti i promovy z natsionalnoho pytannia, upor. I. Koshelivets, Miunkhen: Suchasnist, 1974, s. 57–81.
Khvylovyi M., Kamo hriadeshy [How are you coming?], [v:] M. Khvylovyi, Tvory v piatokh tomakh, t. IV, Niu-York–Baltymor–Toronto: Smoloskyp, 1983, s. 67–132.
Khvyliovyi M., Kratkaya biografiya chlena KP(b)U (aprel’, 1919, partbilet № 280655) Nikolaya Grigor’evicha Fitileva (literaturnyj psevdonim – Mikola Xvil’ovij) [Brief biography of a member of the CP(b)U (April, 1919, party card No. 280655) Nikolai Grigoryevich Fitilev (literary pseudonym – Mikola Khvilovy)], [v:] M. Khvylovyi, Tvory v dvokh tomakh, t. II, Kyiv: Ukrainskyi pys’mennyk, 1990, s. 830–837.
Khvylovyi M., Ukraina chy Malorosiia? [Ukraine or Little Russia?], [v:] M. Khvylovyi, Tvory v dvokh tomakh, t. II, Kyiv: Dnipro, 1990, s. 576–621.
Khvylovyi M., Sosiura V., Yohansen M., Nash Universal do robitnytstva i proletarskykh myttsiv ukrainskykh [Our Universal for workers and Ukrainian proletarian artists], [v:] „Zhovten”. Zbirnyk, prysviachenyi rokovynam Velykoi proletarskoi revoliutsii, 1921, s. 1–2.
Chaplenko V., Propashchi syly. Ukrainske pysmenstvo pid komunistychnym rezhymom 1920–1933 [Wasted strength. Ukrainian literature during the communist regime 1920–1933], Vinnipeh: Ukrainska Vilna Akademiia Nauk, 1960.
Shkandrii M., Pro styl rannoi prozy Mykoly Khvylovoho [About the early prose style of Mykola Khvylovy], [v:] M. Khvylovyi, Tvory v piatokh tomakh, t. II, Niu-York–Baltimor–Toronto, 1983, s. 7–27.
Shliakhy rozvytku suchasnoi literatury. Dysput 24 travnia 1925 r. [Ways of development of modern literature. Dispute on May 24, 1925], Kyiv: „Kultkomisiia mistskomu UAN”, 1925.
Ліцензія
Авторське право (c) 2023 Albert Nowacki
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).