Abstrakt
Przedmiotem analizy w tym artykule jest poezja, która powstała pod wpływem wydarzeń wojny rosyjsko-ukraińskiej i była opublikowana w latach 2022–2024. Autor zauważa pewną ewolucję zawartych w niej motywów – od szoku, żalu i żałobnego milczenia, które dominowały w 2022 roku, po uświadomienie sobie niezbędności oporu wobec agresora, potwierdzenie siły ducha i woli, które są punktem odniesienia w tej zaciętej i bezkompromisowej walce. Współczesne liryki odzwierciedlające stan wojenny, kojarzą się przede wszystkim z wizerunkiem kobiet – zarówno jako autorek, podmiotów lirycznych, jak i czytelniczek. Te teksty trafnie przekazują realia stanu wojennego, a zwłaszcza przeżycia emocjonalne człowieka na wojnie. Poezja wojny charakteryzuje stan współczesnej kultury narodowej, która, podobnie jak sama Ukraina, znajduje się w sytuacji egzystencjalnego zagrożenia. Dobrze oddaje to amplitudę nastrojów Ukraińców, którzy chwycili za broń, stali się uchodźcami lub doświadczyli śmierci bliskich w wirze wojny. Jednocześnie powstawanie i rozpowszechnianie za granicą przekładów takiej poezji wskazuje, że odzwierciedla ona również zapotrzebowanie na doświadczenie wojny w szerszym zakresie, w szczególności poza Ukrainą.
Bibliografia
Belimova T., Pamyat’ pro viynu: bizhens’ki holosy v suchasniy ukrayinskiy poeziyi, [v: ] Nezalezhnist u polumyi viiny: ukrainska literatura sprotyvu. Kolentyvna monohrafiia, red. M. Zhulyns’kyi, Kyiv: NAN Ukrainy, Instytut literatury im. T.H. Shevchenka, 2024, s. 375–400.
Biblioteka Poezji Ukrainy, https://pogranicze-prod.herokuapp.com/biblioteka-poezji-ukrainy/.
Boroń A., Gromkowska-Melosik A., Ukraińskie uchodźczynie wojenne. Tożsamość, trauma, nadzieja, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 2022.
Forché C., Kaminsky I. (red.), In the Hour of War: Poetry From Ukraine, Medford: Arrow Smith Press, 2023.
Harmazii N. (upor.), Poeziia bez ukryttia: antolohiia, Brustury: Dyskursus, 2022.
Holovan’ T., Poeziia, [v:] „Vichnist’ tryva tsei den”. Khudozhni khroniky viiny, red. M. Zhulyns’kyi, Ternopil: Dzhura, 2023, s. 10–39.
Hrebeniuk T., Spilnyi bil’, viina i identychnist’: natsionalna spetsyfika ukrains’koho litraturnoho metamodernizmu, „Suchasni literaturoznavchi studii”, 2023, no. 20, s. 30–58.
Judt T., Pislia viiny. Istoriia Yevropy vid 1945 roku, Kyiv: Nash format, 2020.
Korobchuk P., Navii: poezii, Kyiv: Vihola, 2023.
Koverska N. (upor.), Knyha Love 2.0. Liubov i viina: zbirka poeziy, Kyiv: #Knyholav, 2023.
Kruk H., Poeziia emotsiinoho faktu. Interviu z poetkoiu i volonterkoiu Halynoiu Kruk, 2023, https://suspilne.media/culture/413172-poezia-emocijnogo-faktu-intervu-z-poetkou-tavolonterkou-galinou-kruk/.
Kryvtsov M. (Dali), Virshi z biinytsi: poezii, Kyiv: Nash format, 2023.
LaCapra D., History and Memory after Auschiwitz, New York: Ithaca, Cornell University Press, 1998. DOI: https://doi.org/10.7591/9781501727450
LaCapra D., Trauma, nieobecność, utrata, [v:] Antologia studiów nad traumą, red. T. Łysiak, Kraków: Universitas, 2015, s. 59–107.
Lopata Ye., Lyubka A., Voiennyi stan: antolohiia, per. Val. Zaluzhnoho, Tchernivtsi: Meridian Czernowitz, 2023.
Lyubka A., Viina z tylnoho boku, Tchernivtsi: Meridian Czernowitz, 2024.
Maksymchuk O., Rosochinsky M. (red.), Words for war: New poems from Ukraine, Boston: Academic Studies Press, 2017. DOI: https://doi.org/10.2307/j.ctv1zjg8p9
McMillan М., Viina. Yak konflikty formuvaly nas, per. N. Starovoyt, Kyiv: Laboratoriia, 2024.
Pastukh T., Poeziia v chas viiny, „Zbruch”, 27.05.2022, https://zbruc.eu/node/112014.
Pinker S., Dobri yanholy liudskoi pryrody. Chomu u sviti panuvalo nasylstvo i chy stalo yoho menshe, per. z anhl. O. Yemelyanova, Kyiv: Nash format, 2022.
Poeziia vilnykh, https://warpoetry.mkip.gov.ua/.
Polishchuk Ya., Sakralna sutnist’ poezii Yevromaidanu, „Slavia Orientalis”, 2022, nr 2, s. 311–324.
Pukhonska О., Literaturna refleksiia viiny: vid afektyvnoi do ratsionalnoi, „Slavia Orientalis”, 2023, nr 4, s. 799–814. DOI: https://doi.org/10.24425/slo.2023.148586
Rafeyenko V. (upor.), Viina 2022: shchodennyky, esei, poeziia: antolohiia, Lviv: Vudavnytstvo Staroho Leva; Warszawa: Nova Polshcha, 2023.
Rubaniak О., Nazustrich smerti, Kharkiv: Folio, 2022.
Shteinbuk F., Pysmo pro viinu-online: fiction vs nonfiction, „Bibliotekarz Podlaski”, 2023, no. 4, s. 305–322. DOI: https://doi.org/10.36770/bp.863
Slyvyns’kyi O. (upor., peredmova), Pomizh syren. Novi virshi viiny: zbirka poeziy, Kharkiv: Vivat, 2023.
Sydorzhevskyi M. (upor.), Vesna ozbroyena. Antolohiia voyennoi liryky, Kyiv: Lira-K, 2022.
Tchornohuz Ya., [dasein: oborona prysutnosti]: virshi, Kyiv: Vikhola, 2023.
Vyshebaba P., Tilky ne pyshy meni pro viinu, Kyiv: Nash format, 2022.
Zhulyns’kyi M. (red.), „Vichnist’ tryva tsei den”. Khudozhni khroniky viiny, Ternopil: Dzhura, 2023.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Jarosław Poliszczuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).