Słowa kluczowe
gwara
słownik gwarowy
mapa
ilustracja
kontekst
kwalifikatory
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem rozważań są problemy metodologiczne związane z wartością naukową i poznawczą hasła słownikowego, rozpatrywane w aspekcie praktycznej użyteczności słowników gwarowych regionalnych i lokalnych oraz ich przydatności w dialogu pokoleń i promocji regionu. Istotą hasła słownikowego jest zarówno liczba i układ poszczególnych jego segmentów składowych, ich reprezentatywność i możliwość oddziaływania, jak i włączenie do słownika mapy i ilustracji, zarezerwowanych jeszcze do niedawna dla innych publikacji. Mapa i ilustracja powinny zostać wkomponowane w hasło, zgodnie z założeniem pozwalającym na pełne wykorzystanie informacji geograficznych, a jednocześnie na uchwycenie miejsca danego leksemu w strukturze gwarowej regionu z wszechstronną wizualizacją desygnatu.
Finansowanie
Praca realizowana w ramach Programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” w latach 2018–2023 nr projektu 0125/NPRH7/H11/86/2018.
Bibliografia
Anusiewicz J., Skawiński J. (1996), Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa–Wrocław.
Bartmiński J. (1989), Językowe sposoby porządkowania świata. Uwagi na marginesie biłgorajskich relacji o kosmosie, „Etnolingwistyka”, t. 2, s. 49–58.
Bartmiński J. (2007), Czym zajmuje się etnolingwistyka?, [w:] J. Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin, s. 32–39.
Bąk P. (1960), Słownictwo okolic Kramska na tle kultury ludowej, Wrocław.
Benedyktowicz Z. (2000), Portrety „obcego”. Od stereotypu do symbolu, Kraków.
Brzeziński W. (1982–2009), Słownictwo krajniackie. Słownik gwary wsi Podróżna w Złotowskiem, t. I–VI, Wrocław.
Cygan S. (2009), Z gwary świętokrzyskiej. Świat dawnej wsi w relacjach mieszkańców. Pogwarki. Twórczość ludowa. Słowniczek, Kielce.
Cygan S. (2018), Słownik gwary opoczyńskiej, Opoczno.
Dejna K. (1974–1985), Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego, Łódź.
Doroszewski W. (1962), Uwagi o semantyce (Z dyskusji logiczno-lingwistycznej), [w:] W. Doroszewski, Studia i szkice językoznawcze, Warszawa, s. 136–146.
Engelking A. (2007), Uwagi o mało znanych aspektach kategorii swój/obcy w ujęciu Józefa Obrębskiego, „Etnolingwistyka’, t. 19, s. 61–73.
Falińska B. (1974), Polskie słownictwo tkackie na tle słowiańskim. Słownik polskich gwarowych nazw tkackich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Falińska B., Kowalska A. (1993), O definiowaniu nazw w słownikach i atlasach gwarowych, [w:] O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin, s. 339–348.
Falińska B., Kowalska A. (2003), Słownictwo gwarowe w atlasach i słownikach (rozważania metodologiczne), [w:] Gwary Dziś, t. 2. Regionalne słowniki i atlasy gwarowe, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 103–107.
Furdal A. (1963), Kilka uwag o wzajemnych stosunkach słowników i atlasów gwarowych, Wrocław.
Gloger Z. (1893), Słownik gwary ludowej w Tykocińskim, „Prace Filologiczne”, t. IV, s. 795–904.
Górnowicz H. (1973–1974), Dialekt malborski, t. II: Słownik, cz. I-II, Gdańsk.
Grabka B. (2016), Słownik ogólnogwarowy – problemy i wyzwania (na przykładzie Słownika gwar polskich PAN), [w:] Słowiańskie słowniki gwarowe – tradycja i nowatorstwo, red. D. K. Rembiszewska, Warszawa–Łomża, s. 39–51.
Jelonek T. (2018), Słownik mikrotoponimów gminy Wręczyca Wielka, Kraków.
Karaś H. (2011), Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Karaś H. (2020), Gwara Bugaja na Pogórzu, Warszawa.
Karłowicz J. (1900–1911), Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
Kąś J. (2003), Etnografia w Słowniku gwarowym, [w:] Gwary Dziś, t. 2. Regionalne słowniki i atlasy gwarowe, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 241–248.
Kąś J. (2011), Słownik gwary orawskiej, t. I–II, wyd. 2., Kraków.
Kąś J. (2015–2019), Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I–XII, Bukowina Tatrzańska–Kraków–Nowy Sącz.
Kucała M. (1957), Porównawczy słownik trzech wsi małopolskich ( Więciórka, Sidzina, Facimiech), Wrocław.
Kutyła J. (2016), Słownik gwary lasowiackiej Kamienia i okolicy na Rzeszowszczyźnie, Rzeszów.
Łopaciński H. (1899), Przyczynki do nowego słownika języka polskiego (słownik wyrazów ludowych z Lubelskiego, mniej z innych okolic Królestwa Polskiego, zrzadka Z Galicyi, Szląska, Prus i Poznańskiego), cz. II, „Prace Filologiczne”, t. V, s. 681–976.
Maciejewski J. (1969), Słownik chełmińsko-dobrzyński ( Siemoń, Dulsk), Toruń.
Maryniakowa I., Rembiszewska D., Siatkowski J. (2014), Różnojęzyczne słownictwo gwarowe Podlasia, Suwalszczyzny i północno-wschodniego Mazowsza, Warszawa.
Masłowska E. (2007), Swoi i obcy przy wspólnym stole, „Etnolingwistyka’, t. 19, s. 109–131.
MSGP, Mały słownik gwar polskich, oprac. zesp. R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, J. Reichan, M. Tokarz, W. Wójcicka, J. Wronicz, red. J. Wronicz, Kraków 2010.
Nitsch K. (1957), Zagadnienia ogólnopolskiego słownika gwarowego, „Nauka Polska”, R. 5, nr 1, s. 135–139.
Okoniowa J. (2006), Stan obecny i perspektywy ogólnopolskiego słownika gwarowego, Studia Dialektologiczne, t. III, red. J. Okoniowa, Kraków, s 11–19.
Ożóg K. (1990), Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, Kraków.
Ożóg K. (1997), Operatory metatekstowe w polszczyźnie potocznej, [w:] Z polszczyzny historycznej i współczesnej, red. T. Ampel, Rzeszów, s. 129–137.
Pelcowa H. (2003) Definicja w świadomości językowej ludności wiejskiej, [w:] Słowa jak mosty nad wiekami, Księga jubileuszowa dedykowana Prof. dr hab. Barbarze Falińskiej, red. U. Sokólska, P. Wróblewski, Białystok, s. 299–310.
Pelcowa H. (2006), Kwalifikatory w wypowiedziach gwarowych jako sposób interpretacji świata, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. XV, s. 107–116.
Pelcowa H. (2007), Swój / obcy w świadomości mieszkańców lubelskich wsi, „Etnolingwistyka’, t. 19, s. 75–87.
Pelcowa H. (2010), Słownik gwar Lubelszczyzny – stan i perspektywy prac leksykograficznych, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. LV, s. 181–194.
Pelcowa H. (2011), Swój – obcy w językowej przestrzeni miasta a/i wsi, [w:] Miasto, t. 3: Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, red. M. Święcicka, Bydgoszcz, s. 13–26.
Pelcowa H. (2012–2020), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I: Rolnictwo. Narzędzia rolnicze. Prace polowe. Zbiór i obróbka zbóż, 2012; t. II: Rolnictwo. Transport wiejski. Rośliny okopowe i paszowe. Gleby i rodzaje pól. Uprawa lnu i konopi. Zbiór siana, 2014; t. III: Świat zwierząt, 2015; t. IV: Sad i ogród warzywny. Budownictwo i przestrzeń, 2016; t. V: Świat roślin, 2017; t. VI: Pokarmy, 2019, t. VII: Odzież i obuwie. Przędzenie lnu i tkanie płótna, 2020, Lublin.
Pelcowa H. (2013), Słowniki i atlasy gwarowe jako sposób interpretacji słownictwa, [w:] Cum reverentia, gratia, amicitia…, Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, t. II, red. J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 589–596.
Pelcowa H. (2015), Tekst i obraz w praktyce leksykograficznej (na przykładzie słowników gwarowych), [w:] Działania na tekście. Przekład. Redagowanie. Ilustrowanie, red. S. Niebrzegowska- Bartmińska, M. Nowosad-Bakalarczyk, T. Piekot, Lublin, s. 227–241.
Pelcowa H. (2016), Regionalne słowniki gwarowe w dobie globalizacji, [w:] Dawne z nowym łącząc… In memoriam Mariani Kucała, red. J. Klimek-Grądzka, M. Nowak, Trwałość i Zmienność w Języku, Lublin, s. 251–259.
Pelcowa H., Gumowska-Grochot I., Skórska B. (2020), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. VIII: Człowiek i rodzina. Higiena i choroby. Meble, sprzęty i prace domowe, Lublin.
Piotrowicz A. (2004), Słownictwo i frazeologia życia towarzyskiego w polskiej leksykografii XX wieku, Poznań.
Pluta F. (1973), Słownictwo Dzierżysławic w powiecie prudnickim, Wrocław.
Przymuszała L. (2013), Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich, Opole.
Przymuszała L., Świtała-Trybek D. (2021), Leksykon dziedzictwa kulinarnego Śląska, Opole.
Rak M. (2005), Słownik frazeologiczny gwary Dębna w Górach Świętokrzyskich, Kraków.
Reichan J. (1990), Słownictwo gwarowe w przestrzeni i czasie, [w:] Dynamika rozwoju słownictwa, red. J. Reichan, „Studia Linguistica Polono-Slovaca”, t. III, s. 135–142.
Reichan J. (2000), Słownik gwar polskich jako synteza polskiej leksykografii gwarowej, [w:] Słowiańskie słowniki gwarowe, red. H. Popowska-Taborska, Warszawa, s. 7–16.
Reichan J. (2010), Typologia słowników gwarowych na tle ogólnej typologii słowników, Studia Dialektologiczne, t. IV, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków, s. 215–225.
Rieger J., Masojć I., Rutkowska K. (2006), Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, Warszawa.
SGBG, Z. Dragan, D. Woźna, J.Budz, J. Kowalczyk, E. Łukuś, J. Majerczak (2014), Co wieś, to inna pieśń. Słownik gwary Bukówca Górnego w Wielkopolsce i regionu Spisza w Małopolsce, red. J. Sierociuk, A. Czesak, Kraków.
SGiKK, Słownik gwary i kultury Kujaw, t. I: A–H, red. Z. Sawaniewska-Mochowa, Bydgoszcz 2017.
SGM, Słownik gwar małopolskich, t. I–II, oprac. zesp. M. Buława, B. Grabka, E. Grześkiewicz, A. Kostecka-Sadowa, J. Kozioł, R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, E. Popławski, M. Tokarz, A. Tyrpa, J. Wronicz, B. Ziajka, red. J. Wronicz, Kraków 2016–2017.
SGOWM, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I–II, red. Z. Stamirowska, 1987–1991; t. III, red. Z. Stamirowska, H. Perzowa, 1993; t. IV–V, red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, 2002–2006; t. VI pod kier. A. Tyrpy, red. D. Kołodziejczykowa, K. Sobolewska, 2014; t. VIII, red. K. Sobolewska, 2018; Kraków–Warszawa 1987–2018.
SGP, Słownik gwar polskich, oprac. Zakład Dialektologii Polskiej IJP PAN, kier. M. Karaś (Źródła, z. 1–2), J. Reichan, S. Urbańczyk (z. 3–9), J. Okoniowa, J. Reichan (z. 10–15), J. Okoniowa (z. 16–23), R. Kucharzyk (z. 24–32), Kraków 1977–2019.
SGŚ, Słownik gwar śląskich, t. I–XVII, red. B. Wyderka, Opole 2000–2020.
SGŚC, Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego, red. J. Wronicz, wyd. II, Wisła–Ustroń 2010.
Sierociuk J. (2010), Założenia metodologiczne regionalnych słowników gwarowych powstających przy współudziale środowisk lokalnych, [w:] Studia Dialektologiczne, t. IV, red. H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz, Kraków, s. 135–143.
SJMOG, Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, red. J. Kobus, T. Gniazdowski, Poznań 2018.
SJMPK–Gospodarz, Gospodarz. Słownik mieszkańców powiatu kolskiego, red. B. Osowski, Poznań 2018.
SJMPK–Gospodyni, Gospodyni. Słownik mieszkańców powiatu kolskiego, red. B. Osowski, Poznań 2018.
SJMZŁ, Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Sierociuk, Poznań 2019.
SJP, Słownik języka polskiego, t. I: A–Ć, red. W. Doroszewski, Warszawa 1958.
SSiSL, Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I: Kosmos, z. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, 1996; z. 2: Ziemia, woda, podziemie, 1999; z. 3: Meteorologia, 2012; z. 4: Świat, światło, metal, 2012; t II: Rośliny, z. 1: Zboża, 2017; z. 2: Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, 2018, z. 3: Kwiaty, 2019; z. 4: Zioła, 2019; z. 5: Drzewa owocowe i iglaste, 2020, red. J. Bartmiński, zast. red. S. Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin 1996–2020.
Steffen W. (1984), Słownik warmiński, Wrocław.
Sychta B. (1967–1973), Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I–VI, Wrocław.
Sychta B. (1980–1985), Słownictwo Kociewia, t. I–III, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Szewczyk Z.P. (2014), Słownik gwary Lachów Sądeckich (Podegrodzkich), Podegrodzie.
Szymczak M. (1965–1973), Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. I–VIII, Wrocław.
Tokarski R. (1999), Językowy obraz świata w metaforach potocznych, [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin, s. 66–81.
Walczak B. (1988), Kwalifikatory w słownikach języka polskiego, [w:] Wokół języka. Rozprawy i studia poświęcone pamięci profesora Mieczysława Szymczaka, Warszawa, s. 413–422.
Zaręba A. (1954), Słownictwo Niepołomic, Wrocław.
Zaręba A. (1960), Słownik Starych Siołkowic w powiecie opolskim, Kraków.
Żmigrodzki P. (2008), Słowo – słownik – rzeczywistość, Kraków.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).