Abstrakt
The present article discusses the role of poetic texts in recreating and reestablishing modernist means for the conceptualization of the world. The article has been divided into two parts. The first part is to present the theoretical considerations on the participation of poetic materials in revealing the meaning of lexical units and the world’s conceptualization generated by a language lexicon. The other part includes a semantic analysis of the lexeme dziewanna (mullein), whose conceptual model has been reconstructed on the basis of modernist poetic texts. The analysis of artistic texts has made it possible to demonstrate conceptually the fundamental, though not attested in systemic facts, special features of the lexeme: [dziewanna] “has golden and yellow leaves”, “has a long and straight stem”, “is tall” and “blooms in summer”. Poetic texts also attest to the attribution “grows on barren land”, which has been preserved in the Polish proverb: Gdzie rośnie dziewanna, tam bez posagu panna (literally: [homestead] where mullein grows is where a portionless maid lives) All considerations done so far also indicate that the most important place within the conceptual framework of the word is occupied by the elements that belong to the domain: PHYSICAL FEATURES, and the range of colour characteristics in particular. These elements form a strong part of the semantic core of the name and determine numerous connotations such as: “beauty”, “perfectness”, “brightness”, “purity”, “joy”, “vitality”, “biological determination”, “joy of living”, “youth” and “health”, “fertility of nature”, “fertility”, “abundance”, “richness”, “eroticism” and “sexual appeal”. The conventionalized character of the elements of the sub-framework: PLACE OF GROWTH – “grows on sands, waste grounds”, “grows in desolate places” influences the relatively well-developed structure of this section of the conceptual model of the word. The environmental features of the name justify, in turn, the following connotations: “penury”, “loneliness” and “abandonment”. Its locative characteristics also includes the image of the flower in which the connotations such as “heroic loneliness”, “perseverance despite the odds” come into the foreground.Bibliografia
R. Tokarski, Znaczeniowa otwartość tekstu artystycznego a paradygmaty badawcze semantyki, w: Język pisarzy jako problem lingwistyki, t. 2, red. T. Korpysz, A. Kozłowska, Warszawa 2009.
R. Tokarski, Prototypy i konotacje. O semantycznej analizie słowa w tekście poetyckim, „Pamiętnik Literacki” 1990, z. 2.
A. Pajdzińska, Dzieci Heraklita (poeci o czasie), w: Kreowanie świata w tekstach, red. A.M. Lewicki, R. Tokarski, Lublin 1995.
A. Pajdzińska, R. Tokarski, Profilowanie a gra znaczeniami w tekście artystycznym, w: Punkt widzenia w tekście i w dyskursie, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz, Lublin 2004.
R. Langacker, Gramatyka kognitywna. Wprowadzenie, Kraków 2009.
A. Pajdzińska, R. Tokarski, Językowy obraz świata – konwencja i kreacja, „Pamiętnik Literacki” 1996, z. 4.
A. Pajdzińska, Udział konotacji w motywacji frazeologizmów, w: Konotacja, red. J. Bartmiński, Lublin 1988.
Słownik języka polskiego, wyd. staraniem i pracą M. Orgelbranda, t. 1–2, Wilno 1861, zwany Słownikiem wileńskim.
Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 1–8, Warszawa 1900–1927, zwany Słownikiem warszawskim.
A. Spólnik, Nazwy polskich roślin do XVIII wieku, Wrocław 1990.
I. Sikora, Symbolika kwiatów w poezji Młodej Polski, Szczecin 1987.
R. Tokarski, Semantyka barw we współczesnej polszczyźnie, Lublin 2004.
W. Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 2006.
S. Kobielus, Florarium christianum. Symbolika roślin – chrześcijańska starożytność i średniowiecze, Kraków 2006.
M. Krenz, Średniowieczna symbolika wirydarzy klasztornych, Kraków 2005.
J. Seibert, Leksykon sztuki chrześcijańskiej. Tematy, postacie motywy, przeł. D. Petruk, Kielce 2007.
Leksykon symboli. Herder, oprac. M. Oesterreicher-Mollwo, przeł. J. Prokopiuk, Warszawa 1992.
C. Pająk, Słownik przysłów i powiedzeń angielsko-polski, polsko-angielski, Warszawa 2007.
A. Szyjewski, Religia Słowian, Kraków 2004.
L. Kolankiewicz, Dziady: teatr święta zmarłych, Gdańsk 1999.
J. Długosz, Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, Warszawa 1961.
J. Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 2007.
B. i A. Podgórscy, Wielka księga demonów polskich – leksykon i antologia demonologii ludowej, Katowice 2005.
J. Chociszewski, Róże i niezapominajki. Książeczka dla serc kochających, a szczególnie dla narzeczonych zawierająca rozmowę kwiatami, opowiadania, rady i wskazówki dla młodzieży płci obojga oraz wybór wierszy dla rozrywki wesołych kółek towarzyskich, Poznań 1883.
A. Nowakowska, Świat roślin w polskiej frazeologii, Wrocław 2005.
W. Juszczak, O symbolizmie w twórczości Jana Stanisławskiego, w: Fakty i wyobraźnia, Warszawa 1979.
Arnsztajnowa Franciszka, Poezye. Serya druga, Warszawa 1911.
Dębicki Zdzisław, Święto kwiatów, Lwów 1904.
Duchińska Seweryna, Pamiętnik – Poezye, Lwów 1893.
Dzierżanowski Wiktor, Poezye, Warszawa 1903.
Dzierżanowski Wiktor, Nam jeno szumy zwiastują wiosnę..., Warszawa 1912.
Jaroń Jan Nikodem, Z pamiętnika Górnoślązaka oraz inne wiersze liryczne, Katowice 1932.
Kasprowicz Jan, Utwory literackie, Pisma zebrane, t. 2, 4, 5, Kraków 1974, 1984, 1999.
Kazecka Maria, Akwarelle, Lwów 1904.
Komornicka Maria, Utwory poetyckie, Kraków 1996.
Lange Antoni, Poezje, część I, Kraków 1895.
Lemański Jan, Poezje wybrane, Warszawa 1973.
Leszczyński Edward, Wybór poezji, Kraków–Wrocław 1988.
Łaszczyński Witold, Poezye, Warszawa 1899.
Metelicki Michał, Poezye, Petersburg 1893.
Ostrowska Bronisława, Poezje wybrane, Kraków 1999.
Podhorska Jadwiga, Poezye, Kraków 1906.
Róże, lilie, tuberozy. Młodopolskie wiersze o kwiatach, wybór, układ, wstęp I. Sikora, Szczecin 1988.
Różycki Zygmunt, Szkarłatna wizya. Poezye. Serya VI, Warszawa 1911, za: http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=50184&s=1.
Rydel Lucjan, Poezje wybrane, Kraków 2004.
Staff Leopold, Poezje zebrane, t. 1, Warszawa 1967.
Szukiewicz Maciej, Poezye, Kraków 1901.
Szukiewicz Maciej, Na głębiach, Kraków–Warszawa 1913.
Wolska Maryla, Wiersze wybrane, Kraków 2003.
Wroczyński Jan, Gawoty gwiezdne. Poezye prozą, Lwów 1905.
Wyrzykowski Stanisław, Plon życia, Warszawa 1931.
Zawistowska Kazimiera, Poezye, Warszawa–Kraków 1923.
Zbiór poetów polskich XIX w., t. 4, 5, oprac. P. Hertz, Warszawa 1967.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).