Słowa kluczowe
cognitive functions
executive functions
receptive functions
memory
learning
emotions
social skills
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 202
Liczba pobrań: 291
Abstrakt
The article presents relations between language development and cognitive functions in children with FASD. The authors characterise particular cognitive functions connected with perception, processing and storage of information as well as control and self-regulation of behaviour. They write about linguistic knowledge as closely coexisting with other cognitive functions. The authors also emphasise two things. First, the fact that the quality of cognitive, social and emotional functioning of a child depends equally on the harmonious development of perception, motor, language, mental and social skills, and second: the knowledge of the specificity of cognitive development, which is reflected in the language development, can be helpful in making a diagnosis and preparing a therapeutic program for children with FASD.
Bibliografia
Bernier Annie i in. (2012), Social Factors in the Development of Early Executive Functioning. A Closer Look at the Caregiving Environment, „Developmental Science”, nr 15, s. 12–24. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1467-7687.2011.01093.x
Blair Clancy, Zelazo Philip David, Greenberg Mark T. (2005), The Measurement of Executive Function in Early Childhood, „Developmental Neuropsychology”, nr 2, s. 561–571. DOI: https://doi.org/10.1207/s15326942dn2802_1
Błasiak-Tytuła Marzena, Bielenda-Mazur Ewa (2016), Wybrane funkcje poznawcze warunkujące rozwój mowy, w: Wspieranie rozwoju dzieci i dorosłych, red. Franciszek Antoni Marek, Urszula Strzelczyk-Raduli, Katarzyna Błońska, Opole, s. 120–133.
Bokus Barbara, Shugar Grace W., red. (2007), Psychologia języka dziecka, przeł. Ewa Haman i in., Gdańsk.
Brzezińska Anna I., Nowotnik Anna (2012), Funkcje wykonawcze a funkcjonowanie dziecka w środowisku przedszkolnym i szkolnym, „Edukacja. Studia, Badania, Innowacje”, nr 1, s. 61–74.
Carlson Stephanie M. (2003), Executive function in context. Development, measurement, theory, and experience, „Monographs of the Society for Research in Child Development”, nr 3, s. 138–151. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1540-5834.2003.06803012.x
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2013), Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2018), Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Słuch, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2019), Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Wzrok, Kraków.
Cieszyńska-Rożek Jagoda (2020), Neurobiologiczne podstawy rozwoju poznawczego. Ruch, Kraków.
Eliot Lise (2010), Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia , przeł. Andrzej Jankowski, Poznań.
Espy Kimberly Andrews i in. (2002), Executive Functions in Preschool Children Born Preterm. Application of Cognitive Neuroscience Paradigms, „Child Neuropsychology”, nr 2, s. 83–92. DOI: https://doi.org/10.1076/chin.8.2.83.8723
Jadczak-Szumiło Teresa (2009), Neuropsychologiczny profil dziecka z FASD. Studium przypadku, Warszawa.
Jodzio Krzysztof (2008), Neuropsychologia intencjonalnego działania. Koncepcje funkcji wykonawczych, Warszawa.
Kalat James W. (2020), Biologiczne podstawy psychologii, przeł. Anna Binder, Marek Binder, Warszawa.
Kandel Eric R. (2020), Zaburzony umysł. Co nietypowe mózgi mówią o nas samych, przeł. Dariusz Rossowski, Kraków.
Klecka Małgorzata (2020), FAScynujące dzieci, wyd. 2, Ledziny.
Klecka Małgorzata, Janas-Kozik Małgorzata (2009), Dziecko z FASD. Rozpoznanie różnicowe i podstawy terapii, Warszawa.
Kochańska Grażyna, Coy Katherine C., Murray Kathleen T. (2001), The Development of Self-Regulation in the First Four Years of Life, „Child Development”, nr 4, s. 1091–1111. DOI: https://doi.org/10.1111/1467-8624.00336
Low Justin A., Webster Linda (2016), Attention and Executive Functions as Mediators of Attachment and Behavior Problems, „Social Develompment”, nr 3, s. 646–664. DOI: https://doi.org/10.1111/sode.12166
Łuria Aleksander (1976), Podstawy neuropsychologii, przeł. Danuta Kądzielawa, Warszawa.
Maruszewski Tomasz (2017), Psychologia poznania. Umysł i świat, Gdańsk.
Mojs Ewa i in. (2007), Występowanie zaburzeń poznawczych i emocji w padaczce i ich implikacje dla terapii, „Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie”, nr 3, s. 82–87.
Nęcka Edward, Orzechowski Jarosław, Szymura Błażej (2006), Psychologia poznawcza, Warszawa.
Okulicz-Kozaryn Katarzyna i in. (2020), Rozpoznawanie spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych. Zalecenia opracowane przez interdyscyplinarny zespół polskich ekspertów, „Medycyna Praktyczna. Pediatria”, nr 1 (wydanie specjalne), https://tinyurl.com/53mc2zru [dostęp: 14 listopada 2022].
Orłowska-Popek Zdzisława (2011), Neurobiologiczna stymulacja funkcji słuchowych, w: Biologiczne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy, red. Mirosław Michalik, Nowa Logopedia, t. 2, Kraków, s. 191–198.
Pawłowska-Jaroń Halina, Orłowska-Popek Zdzisława (2021), Dziecko z FASD i innymi zaburzeniami neurozwojowymi. Terapia neurologopedyczna, Kraków.
Palicka Iwona (2021), Analiza profilu neuropsychologicznego dzieci w wieku 5–10 lat w wybranych podtypach FASD, Warszawa.
Palicka Iwona, Klecka Małgorzata, Przybyło Jacek (2017), Zaburzenia neurorozwojowe i ich wpływ na kształtowanie się przywiązania, na przykładzie dzieci z FAS/FASD – teoretyczne implikacje w praktyce klinicznej pracowników Fundacji Fastryga, w: Przywiązanie. Związki intymne, osobowość oraz problematyka kliniczno-terapeutyczna, red. Katarzyna Lubiewska, Bydgoszcz, s. 164–181.
Palicka Iwona, Śmigiel Robert (2021), Spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych, w: Genetycznie uwarunkowane zaburzenia rozwoju u dzieci, red. Robert Śmigiel, Krzysztof Szczałuba, Warszawa, s. 441–452.
Pawłowska-Jaroń Halina (2013), Interakcyjny charakter pierwotnych i wtórnych zaburzeń w FASD, w: Interakcyjne uwarunkowania rozwoju i zaburzeń mowy, red. Mirosław Michalik, Anna Siudak, Halina Pawłowska-Jaroń, Nowa Logopedia, t. 4, Kraków, s. 139–148.
Pietrzak M., 2018, Deficyt funkcji wykonawczych – jako bezpośrednia i długotrwała konsekwencja krzywdzenia w dzieciństwie, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka”, nr 2, s. 38–58.
Putko Adam (2008), Dziecięca „teoria umysłu” w fazie jawnej i utajonej a funkcje wykonawcze, Poznań.
Rymarczyk Krystyna (2014), Neurofizjologiczne uwarunkowania rozwoju dziecka – wpływ doświadczenia na rozwój układu nerwowego, w: Interdyscyplinarne uwarunkowania rozwoju małego dziecka. Wybrane zagadnienia, red. Radosław Piotrowicz, Warszawa, s. 80–109.
Szepietowska Ewa Małgorzata, Kuzaka Anna (2019), Subiektywna ocena funkcji wykonawczych a lateralizacja patologii mózgowej. Co pokazuje profil DEX-S?, „Psychiatria Polska”, nr 1, s. 129–143. DOI: https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/85936
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Halina Pawłowska-Jaroń, Zdzisława Orłowska-Popek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).