Słowa kluczowe
Stanisław Barańczak
literary canon
biographic legend
literary criticism dispute
literary circles in the Polish People’s Republic
Jak cytować
Abstrakt
This article discusses the literary dispute over Kazimiera Iłłakowiczówna’s poetry collected in the Szeptem volume (1966). The dispute started with an ironic review by a young literary critic, Stanisław Barańczak, in the “Nurt” magazine published in Poznań. The article’s author interprets three aspects of the dispute: its legend-creating impact on Iłłakowiczówna as a literary institution, its destructive nature against Iłłakowiczówna as a canonical poet and the dispute’s status in the literary circles of the 1960s. The article provides evidence that Barańczak’s pamphlet hit the poetics and legend of Iłłakowiczówna; what is more, it triggered off a self-repair mechanism of the canon, reinforcing and sealing it from the pressure exerted by the young poets and critics in the late 1960s and the early 1970s. This mechanism, ephemeral from the point of view of the dynamics of literary circles, ultimately carved in stone the legend of Iłłakowiczówna, preventing new interpretations of her poetry and biography.Bibliografia
Baranowska Agnieszka (1986), Perły i potwory. Szkice o literaturze międzywojennej, PIW, Warszawa, s. 10-43.
Barańczak Stanisław (1967a), Spor o Iłłakowiczownę, „Kultura”, nr 22, s. 11.
Barańczak Stanisław (1967b), Z nowości literatury dziecięcej, „Nurt”, nr 3, s. 57-58.
Barańczak Stanisław (1971), Nieufni i zadufani. Romantyzm i klasycyzm w młodej poezji lat sześćdziesiątych, Ossolineum, Wrocław–Warszawa.
Bieńkowski Zbigniew (1966), Iłłakowiczowna, „Kultura”, nr 50, s. 3.
Bystrzycki Przemysław (1967), O dobre obyczaje, „Kultura”, nr 24, s. 10.
Bystrzycki Przemysław (2008), Pani Kazimiera, w: Kiedy przebije się źrodło, napiją się wszyscy. W 25 rocznicę odejścia Kazimiery Iłłakowiczówny, red. Jan Kanty Pytel, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Czapów Czesław, Manturzewski Stanisław (1960), Niebezpieczne ulice, Iskry, Warszawa.
Danielewska Łucja (1987), Portrety godzin. O Kazimierze Iłłakowiczównie, Czytelnik, Warszawa.
Degler Janusz (2009), Witkacego portret wielokrotny. Szkice i materiały do biografii (1918-1939), PIW, Warszawa.
Dybciak Krzysztof (1984), Programoburcy i programotwórcy ostatniego ćwierćwiecza, w: Badania nad krytyką literacką. Seria druga. Z Dziejów Form Artystycznych w Literaturze Polskiej, red. Michał Głowiński, Krzysztof Dybciak, Ossolineum, Wrocław–Warszawa.
Fornalczyk Feliks (1967), Wyznania i przestrogi, „Głos Tygodnia”, [dodatek do: „Głos Wielkopolski”, nr 131], nr 292, s. 2.
Hamilton [właśc. Słojewski Jan Zbigniew] (1967), Książka jako przedmiot użytkowy, „Kultura”, nr 23, s. 11.
Iłłakowiczówna Kazimiera (1955), Wiersze religijne. 1912-1954, przedmowa Zbigniew Pędziński, Albertinum, Poznań.
Iłłakowiczówna Kazimiera (1956), Wybór wierszy, wyboru dokonał Wacław Kubacki, PIW, Warszawa.
Iłłakowiczówna Kazimiera (1964), Wiersze. 1912-1959, wybór Paweł Hertz, PIW, Warszawa.
Iłłakowiczówna Kazimiera (1966), Szeptem, Czytelnik, Warszawa.
Iłłakowiczówna Kazimiera (1967), [fragment listu zacytowany w stałej rubryce Hamiltona], „Kultura”, nr 30, s. 11.
Iłłakowiczówna Kazimiera (1999), Wiersze zebrane, t. 4, zebrali, opracowali i bibliografię przygotowali Jacek Biesiada, Aleksandra Żurawska-Włoszczyńska, wstęp Józef Ratajczak, Algo, Toruń.
Iwaszkiewicz Jarosław (1983), Szeptem, w: tegoż, Ludzie i książki, Czytelnik, Warszawa, s. 230-233.
Jaworski Marcin (2009), Dekonstrukcja języka, rekonstrukcja mowy (wczesne pisarstwo Stanisława Barańczaka), w: tegoż, Rewersy nowoczesności. Klasycyzm i romantyzm w poezji oraz krytyce powojennej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Kłak Tadeusz (1967), Źrodło i piasek, „Kamena”, nr 16, s. 10.
Kowal Grzegorz (2014), Anatomia kulturowej legendy, Universitas, Kraków.
Kuncewicz Piotr (1967), Szept piasku, „Wiatraki” [dodatek do: „Fakty i Myśli”], nr 17, s. 2-3.
Kuncewicz Piotr (1993), Agonia i nadzieja. Literatura polska od 1918, t. 1, „BGW”, Warszawa.
Lichański Stefan (1967), Więcej niż wiersze, „Tygodnik Kulturalny”, nr 19, s. 4.
Matuszewski Ryszard (1967a), Liryczne miniatury, „Nowe Książki”, nr 12, s. 708.
Matuszewski Ryszard (1967b), Niesmaczny wybryk recenzenta, „Poezja”, nr 5, s. 86.
Morawiec Edward (1967), Poezja pełna powrotow, „Współczesność”, nr 7, s. 10.
Obserwator [właśc. Szczypka Józef] (1967), Herostrates z Poznania, „Kierunki”, nr 24.
Odpowiedź redakcji (1967), „Nurt”, nr 5, s. 61.
Pęczak Mieczysław (2013), Subkultury w PRL. Opor, kreacja, imitacja, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
Pędziński Zbigniew (1967), Pełnym głosem, „Odra”, nr 6, s. 84-85.
Popowska Jadwiga (1967), [Korespondencja do redakcji], „Nurt”, nr 5, s. 61.
Ratajczak Józef (1999), Twarze Iłły, w: Kazimiera Iłłakowiczówna, Poezje zebrane, t. 1, zebrali, opracowali i bibliografię przygotowali Jacek Biesiada, Aleksandra Żurawska-Włoszczyńska, wstęp Józef Ratajczak, Algo, Toruń, s. 5-19.
Rzepińska Maria (1967), Spor o Iłłakowiczownę, „Kultura”, nr 19, s. 11.
Słucki Arnold (1967), Sobiepańskość i pokora poezji, „Twórczość”, nr 6, s. 104-108.
Szaruga Leszek (1996), Czasopisma literackie, w: Literatura polska 1918-1975, t. 3, cz. 1: 1945-1975, red. Alina Brodzka, Tadeusz Bujnicki, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Zawiszewska Agata (2014), Między Młodą Polską, Skamandrem i Awangardą: kobiety piszące wiersze w dwudziestoleciu międzywojennym, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
zb. [właśc. Bieńkowski Zbigniew] (1967), Krytyka prostoduszna, „Twórczość”, nr 6, s. 150.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).