Słowa kluczowe
Polish poetry
metapoetic reflection
Jak cytować
Abstrakt
The article is a cross-sectional study that analyses contemporary Polish poets’ metapoetic reflections on anthroponormative language and their ways of elaborating alternative ways of representing animals. They often unveil oppressive animalistic metaphors, i.a. writting as hunting, and create less obvious ones, for example the poem as an animal. This kind of image commits both the author and the reader of the poem to care – they are both somehow obligated not to objectify animals in their interpretations. By referring to poems (written by Magdalena Bielska, Stanisław Grochowiak, Ryszard Krynicki, Piotr Matywiecki, Krystyna Miłobędzka, Jacek Podsiadło, Wisława Szymborska, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki) and inspiring essays by Tadeusz Sławek, the author of this article formulates and leads out a concept of post-koine, which is a language critical towards any too narrow idea of the community (koine), the language of a new interspecies community, an inclusive language devoid of violence against animals.
Finansowanie
Narodowe Centrum Nauki (decyzja numer DEC-2014/12/S/HS2/00182).
Bibliografia
Bakke Monika (2011), Studia nad zwierzętami: od aktywizmu do akademii i z powrotem?, „Teksty Drugie” nr 3, s. 193-204, DOI 0867-0633; 10.18318/td.
Bakke Monika (2012), Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Baratay Éric (2014), Zwierzęcy punkt widzenia. Inna wersja historii, przeł. Paulina Tarasewicz, Wydawnictwo w Podwórku, Gdańsk.
Barcz Anna (2013), Posthumanizm i jego zwierzęce odgłosy w literaturze, „Teksty Drugie” nr 1/2, s. 60-79, DOI 0867-0633 ; 10.18318/td.
Barcz Anna (2016), Realizm ekokrytyczny. Od ekorktyki do zookrytyki w literaturze polskiej, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice.
Barcz Anna (2015), Wprowadzenie do zookrytyki (teorii zwierzęcych narracji), „Białostockie Studia Literaturoznawcze” nr 6, s. 143-159, DOI 10.15290/bsl.2015.06.08.
Benjamin Walter (2005), Pasaże, red. Rolf Tiedemann, przeł. Ireneusz Kania, posł. opatrzył Zygmunt Bauman, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Bielska Magdalena (2015), Światy stworzone, w: tejże, Czarna wyspa, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań, s. 36.
Bogalecki Piotr (2011), Niedorozmowy. Kategoria niezrozumiałości w poezji Krystyny Miłobędzkiej, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
Borowiec Jarosław (2009), Szare światło. Rozmowy z Krystyną Miłobędzką i Andrzejem Falkiewiczem, Biuro Literackie, Wrocław.
Brodski Josif (1996), Części mowy [1975-1976], przeł. Stanisław Barańczak, w: tegoż, Poezje wybrane, przeł. Stanisław Barańczak, Katarzyna Krzyżewska, Wiktor Woroszylski, wstęp: Czesław Miłosz, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 116-123.
Chwila wielkiego święta. Z Krystyną Miłobędzką rozmawia Justyna Sobolewska (2012), w: Wielogłos. Krystyna Miłobędzka w recenzjach, szkicach, rozmowach, wybór, oprac., red. Jarosław Borowiec, Biuro Literackie, Wrocław, s. 693-701.
Coetzee John Maxwell (2006), Elizabeth Costello, przeł. Zbigniew Batko, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Czaja Dariusz (2009), Zwierzęta w klatce (języków), „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” nr 4, s. 2-10.
Czapliński Przemysław (2012), Literatura i życie. Perspektywy biopoetyki, w: Teoria – literatura – życie. Praktykowanie teorii w humanistyce współczesnej, red. Anna Legeżyńska, Ryszard Nycz, Wydawnictwo IBL, Warszawa, s. 65-93.
Derrida Jacques (1998), Che cos’è la poesia, przeł. Michał Paweł Markowski, „Literatura na Świecie” nr 11-12, s. 155-161.
Domańska Ewa (2013), Humanistyka ekologiczna, „Teksty Drugie” nr 1/2, s. 13-33, DOI 0867-0633, 10.18318/td.
Fiedorczuk Julia, Beltrán Gerardo (2014), Języki nieludzi [online], dwutygodnik.com nr 12, http://www.dwutygodnik.com/artykul/5632-jezyki-nieludzi.html [dostęp: 14 sierpnia 2016].
Filipowicz Anna (2015), Za pan brat ze ślimakiem. O pewnym zwierzęcym motywie w poezji Ryszarda Krynickiego [online], „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” nr 1, http://www.journals.us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/4827 [dostęp: 5 września 2016].
Grochowiak Stanisław (1983), Poezja i… (Sarenka horacjańska), w: Pogranicza poezji, wybór i oprac. Jan Zdzisław Brudnicki, Jan Witan, Iskry, Warszawa, s. 21-26.
Grochowiak Stanisław (2000), Elegia oborska (Narodziny i śmierć wiersza), w: tegoż, Wybór poezji, oprac. Jacek Łukasiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław, s. 184-190.
Haraway Donna (2008), Zwierzęta laboratoryjne i ich ludzie, przeł. Adam Ostolski, „Krytyka Polityczna” nr 15, s. 102-116.
Hoffmann Krzysztof (2008), [hairi no ri], w: Miłobędzka wielokrotnie, pod red. Piotra Śliwińskiego, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań, s. 72-84.
Jarzyna Anita (2016), Ornitologia, ornitomancja. Sokołowski i (inne) ptaki Jerzego Ficowskiego, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2016, z. XVI, s. 191-210.
Jarzyna Anita (2012), Wolność powie: „krew”, w: Tabu w oku szeroko otwartym, red. naukowa Natalia Długosz, przy współudziale Zvonko Dimoskiego, Wydawnictwo Rys, Poznań, s. 253-263.
Kałuża Anna (2008), Wola odróżnienia. O modernistycznej poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, Julii Hartwig, Witolda Wirpszy i Krystyny Miłobędzkiej, Universitas, Kraków.
Krupiński Piotr (2016), „Dlaczego gęsi krzyczały?” Zwierzęta i Zagłada w literaturze polskiej XX i XXI wieku, Wydawnictwo IBL, Warszawa.
Krupiński Piotr (2015), Słoń a sprawa literaturoznawców, czyli o zoofilologii słów kilka. Rekonesans [online], „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” nr 1, http://www.journals.us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/4806 [dostęp: 5 września 2016].
Krynicki Ryszard (2009), Humanitarny ubój, Niestety, Powrót z Asyżu, Po deszczu, Prawie haiku, Ukradkiem w: tegoż, Wiersze wybrane, Wydawnictwo a5, Kraków 2009, s. 356, 260, 329, 355, 274, 327.
LaCapra Dominick (2010), Powrót do pytania o to, co ludzkie i zwierzęce, przeł. Katarzyna Bojarska, w: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, pod red. Ewy Domańskiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 417-475.
Ligęza Wojciech (2002), Świat w stanie korekty. O poezji Wisławy Szymborskiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Łagodzka Anna (2015), Zezwierzęcenie, zwierzątko i animalizacja języka, w: Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch paradygmatu antropocentrycznego?, pod red. Anny Barcz, Doroty Łagodzkiej, Wydawnictwo IBL, Warszawa, s. 170-193.
Matywiecki Piotr (2009), *** [inc. w paśniku wymieszane z sianem], w: tegoż, Zdarte okładki, Biuro Literackie, Wrocław, s. 636.
Miłobędzka Krystyna (2006), *** [inc. Razić, urazić, porazić, wrazić, wrażenie, wyrażenie, wrażanie], Wiersz „powinien”, Wiersz Wróbel, Wiersz Ślimak , w: tejże, Zbierane 1960-2005, Biuro Literackie, Wrocław, s. 237, 261, 253, 264.
Mytych-Forajter Beata (2010), Czułe punkty Grochowiaka. Szkice i interpretacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Nawarecki Aleksander (2011), Zoofilologia, w: Zwierzęta i ludzie, pod red. Jacka Kurka i Krzysztofa Maliszewskiego, Miejski Dom Kultury w Chorzowie, Chorzów, s. 15-17.
Nawarecki Aleksander (2015), Zoofilologia pod auspicjami augurów, w: Zwierzęta i ich ludzie. Zmierzch paradygmatu antropocentrycznego?, pod red. Anny Barcz, Doroty Łagodzkiej, Wydawnictwo IBL, Warszawa, s. 149-170.
Pietrych Krystyna (2015), O czym mówią zwierzęta (u) Szymborskiej, w: Niepojęty przypadek. O poezji Wisławy Szymborskiej, red. Joanna Grądziel-Wójcik, Krzysztof Skibski, Wydawnictwo Pasaże, Kraków, s. 281-301.
Pietrych Krystyna (2011), Zwierzęta (u) Szymborskiej, a zwłaszcza sarna, antylopa i lwica, w: (Inne) zwierzęta mają głos, red. Danuta Dąbrowska, Piotr Krupiński, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 26-41.
Po drugiej stronie słów. Z Krystyną Miłobędzką rozmawia Jarosław Borowiec (2012), w: tegoż, Wielogłos. Krystyna Miłobędzka w recenzjach, szkicach, rozmowach, wybór, oprac., red. Jarosław Borowiec, Biuro Literackie, Wrocław, s. 646-654.
Podsiadło Jacek (2003), *** (inc. A jednak żyję: oddycham i dostaję paczki), w: Wiersze zebrane, Lampa i Iskra Boża, Warszawa, s. 147.
Poprawa Adam (2012), P. T., w: Wielogłos. Krystyna Miłobędzka w recenzjach, szkicach, rozmowach, wybór, oprac., red. Jarosław Borowiec, Biuro Literackie, Wrocław, s. 163-166.
Rewers Ewa (2006), Więcej niż koiné: Gianni Vatimo czyta Heideggera i co z tego dla filozofii oraz poezji wynika, w: Hermeneutyka i literatura. Ku nowej koiné, red. naukowa Katarzyna Kuczyńska-Koschany, Michał Januszkiewicz, Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Poznań, s. 111-125.
Roszak Joanna (2008), Miłobczarnia, w: Miłobędzka wielokrotnie, pod red. Piotra Śliwińskiego, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań, s. 84-94.
Sebald W. G. (2014), Mały zajączek. O totemicznym zwierzęciu poety Ernsta Herbecka, w: tegoż, Campo Santo, przeł. Małgorzata Łukasiewicz, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa, s. 195-207.
Sławek Tadeusz (2015a), Blisko ziemi. Kilka lekcji jeża [online], „Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies” nr 1, http://www.journals.us.edu.pl/index.php/ZOOPHILOLOGICA/article/view/4822 [dostęp: 5 września 2016].
Sławek Tadeusz (2015b), U-chodzić, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Słownik subiektywny Krystyny Miłobędzkiej (2006), spisał Jarosław Borowiec, „Pro Arte” nr 23, s. 5.
Szymborska Wisława (2010), Radość pisania, Widziane z góry, w: tejże, Wiersze wybrane, wybór i układ Autorki, Wydawnictwo a5, Kraków, s. 115, 211.
Tkaczyszyn-Dycki Eugeniusz (2016), XXIX., w: tegoż, Nie dam ci siebie w żadnej postaci, Lokator, Kraków, s. 41.
Weil Kari (2014), Zwrot ku zwierzętom. Sprawozdanie, przeł. Piotr Sadzik, w: Zwierzęta, gender i kultura. Perspektywa ekologiczna, etyczna i krytyczna, red. Anna Barcz, Magdalena Dąbrowska, Lublin, s. 15-37.
„Wiersza nie można zapisać, bo trzeba by było zapisać wszechświat”. Z Krystyną Miłobędzką rozmawia Sergiusz Sterna-Wachowiak, w: Wielogłos. Krystyna Miłobędzka w recenzjach, szkicach, rozmowach, wybór, oprac., red. Jarosław Borowiec, Biuro Literackie, Wrocław, s. 599-613.
Winiecka Elżbieta (2012), Z wnętrza dystansu. Leśmian – Karpowicz – Białoszewski – Miłobędzka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Wolfe Cary (2013), Animal studies, dyscyplinarność i (post)humanizm, przeł. Katarzyna Krasuska, „Teksty Drugie” nr 1/2, s. 125-154, DOI 0867-0633; 10.18318/td.
Zwiewność. Z Krystyną Miłobędzką i Andrzejem Falkiewiczem rozmawiają Katarzyna Czeczot i Agata Kula, w: Wielogłos. Krystyna Miłobędzka w recenzjach, szkicach, rozmowach, wybór, oprac., red. Jarosław Borowiec, Biuro Literackie, Wrocław, s. 654-670.
Żychliński Arkadiusz (2014), Laboratorium antropofikcji. Dociekania filologiczne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Wydawnictwo IBL, Warszawa.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Literackiej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).