Słowa kluczowe
teoria i metodologia
przestrzeń
miejsce
Jak cytować
Abstrakt
Praca zawiera pogłębioną refleksję nad zakresem przedmiotowym geografii człowieka. Najważniejszym celem jest analiza zmian rozumienia zakresu treści jednej z podstawowych kategorii teoretycznych w geografii człowieka, którą jest pojęcie „miejsce”. W artykule rozwijana jest teza o historycznym rozwoju pojęcia miejsca. W różnych okresach przemian dyscypliny i w ramach odmiennych ujęć jej przedmiotu zainteresowania istniała określona koncepcja miejsca. Współczesne zróżnicowanie pojęcia miejsca w geografii człowieka wynika z ewolucji ujęć klasycznych, a często i wcześniejszych, oraz tych stymulowanych nowymi wzorcami teoretyczno-metodologicznymi w naukach społecznych. Kwestia miejsca jest jednym z kluczowych podejść do przedmiotu badań w geografii człowieka. Współczesne modele geograficzne badania miejsc mają przynajmniej dwie główne odmiany. Pierwsza, tradycyjna, związana przede wszystkim z geografią człowieka wywodzącą się z tradycji nauki chorologicznej i regionalnej, odnosi się do wyjaśniania porządków przestrzennych w kontekście globalnym. Druga wynika w szczególności z zainteresowania geografów człowieka współczesnymi ujęciami metodologicznymi nauk społecznych i humanistycznych (teorie rozwoju społecznego i kulturowe podejścia do przestrzeni).
Bibliografia
Agnew J.A., Duncan J.S. (red.) 2015. The power of place. Bringing together geographical and sociological imaginations. Routledge.
Agnew J.A., Duncan J.S. 2016. Human Geography. Wiley–Blackwell, Malden.
Babicz J. (red.) 1965. Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w geografii XIX i XX w. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 3.
Batty M. 1997. Virtual geography. Futures. 29(4–5): 337–352.
Berezowski S. 1980. Metody badań w geografii ekonomicznej. WSiP, Warszawa. Braudel F. 1971. Historia i trwanie. Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa.
Braudel F., Coarelli F., Aymard M. 1982. Morze Śródziemne. Region i jego dzieje. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk.
Brickel K., Datta A. 2001. Translocal geography. Spaces, places, connections. Routledge, London, New York.
Buttimer A. 1990. Charyzmat i kontekst: wyzwanie “La géographie humaine”. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 4: 11–28 (tłumaczenie z jęz. ang. I. Sagan, Buttimer A. 1978. Charism and Context: The Challenge of: “La géographie humaine”. [W:] D. Ley, M. Samuels (red.), Humanistic Geography. Maaraufa Press, Chicago, s. 58–76.
Buttimer A. 1993. Geography and the human spirit. The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
Castells M. 1982. Kwestia miejska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Chojnicki Z. 1984. Dylematy metodologiczne geografii. Przegląd Geograficzny, 3–4: 3–18.
Chojnicki Z. 2001. Dualizm metodologiczny w geografii społeczno-ekonomicznej. [W:] H. Rogacki (red.), Koncepcje teoretyczne i metody badań geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 17–25.
Chorley R., Hagget P. 1967. Models in geography. Methuen.
Claval P. 1984. France. [W:] R. Johnston, J.P. Claval (red.), Geography since the second world war. An international survey. Routledge, Totowa, s. 15–41.
Cloke P., Philo Ch., Sandler D. 1991. Approaching human geography. An introduction to contemporary theoretical debates. Paul Chapman Publishing, London.
Cohen J.E. 2007. Cyberspace as/and Space. Columbia Law Review, 107(1): 210–256.
Cosgrove D. 1984. Social formation and symbolic landscape. The University of Wisconsin Press, Madison.
Cosgrove D., Jackson P. 1987. New directions in cultural geography. Area, 19/2: 95–101. Cresswell T. 2013. Geographic thought. A critical introduction. Wiley–Blackwell.
Cresswell T. 2016. Place. Part I. [W:] J.A. Agnew, J.S. Duncan (red.), Human Geography. Wiley–Blackwell, Malden, s. 235–244.
de Blij H. 2009. The power of place. Oxford University Press.
Domański R. 1993. Gospodarka przestrzenna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Giddens A. 2003. Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Harvey D. 1973. Social Justice and the City. The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
Harvey D. 1989. The Condition of Postmodernity: An Enquiry into the Origins of Cultural Change. Blackwell, Oxford.
Hoelscher S. 2016. Place. Part II. [W:] J.A. Agnew, J.S. Duncan (red.), Human Geography. Wiley–Blackwell, Malden, s. 245–259.
Jackson P. 1989. Maps of meaning. An introduction to cultural geography. Routledge, London.
Janc K. 2017. Geografia Internetu. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 41.
Jędrzejczyk D. 1997. Antropogeografia polska XIX i XX w. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Jędrzejczyk D. 2001. Wprowadzenie do geografii humanistycznej. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Jędrzejczyk D. 2011. Od scjentyzmu do humanizmu. Geografia w poszukiwaniu nowego paradygmatu. [W:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Ujęcia i problemy badawcze we współczesnej geografii. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 5: 13–22.
Jędrzejczyk D. 2014. Geografia humanistyczna miasta. Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
Jędrzejczyk D. 2014. Tradycja i nowatorstwo. Od Osiecznej do Rydzyny. [W:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Dorobek polskiej geografii po konferencji w Rydzynie. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii. T. 8. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 67–76.
Kaczmarek J. 2005. Podejście geobiograficzne w geografii społecznej. Zarys i podstawy metodyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Karolak C., Kunicki W., Orłowski H. 2007. Dzieje kultury niemieckiej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Knox P., Pinch S. 2010. Urban Social Geography. Pearson, London.
Kotus J., Rzeszewski M., Ewertowski W., Sowada T., Piekarska J. 2018. Komunikacyjna koncepcja miejsca: propozycja podejścia. Biuletyn KPZK PAN, 271: 28–41.
Kuciński K. 2002. Geografia ekonomiczna. Zarys teoretyczny. Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa.
Lefebvre H. 1974. La production de l’espace. Anthropos, Paris.
Leszczycki S. 1938. Region Podhala. Podstawy geograficzno-gospodarcze planu regionalnego. Prace Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, 20.
Leszczycki S. 1975. Geografia jako nauka i wiedza stosowana. PWN, Warszawa. Lewicka M. 2012. Psychologia miejsca. Wydawnictwo Scholar, Warszawa.
Ley D., Samuels M. (red.), 1978. Humanistic geography. Problem and prospects. Maaroufa Press, Chicago.
Lisocka-Jaegermann B. 2011. Kultura w rozwoju lokalnym. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Lisowski A. 2005. Geografia jako nauka chorologiczna. [W:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie. Podstawowe idee i koncepcje w geografii, 1: 25–49.
Lisowski A. 2011. Geografia i nauki społeczne w nauce transdyscyplinarnej. [W:] K. Marciniak, K. Sikora, D. Sokołowski (red.), Koncepcje i problemy badawcze geografii. Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, s. 69–90.
Lisowski A. 2014. Typy przestrzeni a geografia. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 24: 7–18. Madurowicz M. 2002. Sfera sacrum w przestrzeni miejskiej Warszawy. Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa.
Maik W. 1988. Rozwój teorii regionalnych i krajowych układów osadniczych. Uniwersytet Adama Mickiewicza. Seria Geografia, 37. Poznań.
Maik W. 2005. Wprowadzenie. [W:] S. Liszewski, W. Maik (red.), Rola i miejsce geografii osadnictwa i ludności w systemie nauk geograficznych. Studia i Materiały IGiGP WSG w Bydgoszczy, s. 9–17.
Maik W. 2016. Geografia człowieka – tożsamość dyscypliny oraz jej stan i perspektywy rozwojowe w Polsce. [W:] A. Suliborski (red.), Stan, perspektywy i strategia rozwoju geografii społeczno-ekonomicznej w najbliższych latach (do 2030 r.). Dyskusja międzypokoleniowa. Wyd. UŁ, Łódź, s. 27–38.
Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.) 2005. Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 1.
Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.) 2006. Człowiek w badaniach geograficznych. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 2.
Massey D. 2005. For Space. Sage, London.
Mrugalski M. 2010. Romantyzm. Najnowszy antyk. Greckie źródło niemieckiego i polskiego romantyzmu. Prace Filologiczne. Seria Literaturoznawcza, 59: 55–78.
Orłowska E. (red.) 2002. Kultura jako przedmiot badań geograficznych. Oddział Wrocławski PTG, Wrocław.
Panelli R. 2009. Social geography. [W:] R. Kitchin, N. Thrift (red.), International Encyclopedia of Human Geography, s. 185–194.
Pawłowski R. 1918. Antropogeografia. Przegląd Geograficzny, 1: 121–128.
Pred A. 1983. Structuration and place: on the becoming of sense of place and structure of feeling. Journal for the Theory of Social Behaviour, 13/1: 45–68.
Ratzel F. 1891. Biogeografia „mechaniczna” i „statyczna”. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1965/3: 91–94.
Ratzel F. 1899. Antropogeografia. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1965/3: 94–103.
Rembowska K. 2002. Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Rembowska K. 2005. Środowisko człowieka – nowe perspektywy badawcze. [W:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 1: 103–115.
Rembowska K. 2006. Człowiek w geograficznych obrazach świata. [W:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Człowiek w badaniach geograficznych. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 2: 27–46.
Rembowska K. 2011. Geografia regionalna jako opowieść. [W:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Geografia regionalna – scalenie i synteza wiedzy geograficznej. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 6: 73–80.
Retkiewicz W. 2013. Cyberprzestrzeń w geograficznych badaniach środowiska człowieka. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Rewers E. 2005. Post-Polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta. Universitas, Kraków.
Ritter K. 1862. Krytyka geografii kompedialnej. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1965/3: 18–21.
Rubenstein J.M. 2018. The cultural landscape. An introduction to human geography. Pearson, Harlow. Rybicka E. 2014. Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich. Universitas, Kraków.
Rykiel Z. 2014. Społeczno-polityczne uwarunkowania konferencji w Rydzynie. [W:] W. Maik, K. Rembowska, A. Suliborski (red.), Dorobek polskiej geografii po konferencji w Rydzynie. Podstawowe Idee i Koncepcje w Geografii, 8: 11–22.
Rzeszewski M. 2015. Cyberpejzaż miasta w trakcie megawydarzenia: Poznań, Euro 2012 i Twitter. Studia Regionalne i Lokalne, 1(59): 123–137.
Rzeszewski M., Leigton E. 2020. Virtual place during quarantine – a curious case of VRChat. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 51: 57–75.
Soja E. 1996. Thirdspace. Blackwell, Malden, Oxford, Carlton.
Suliborski A. (red.) 2016. Stan, perspektywy i strategia rozwoju geografii społeczno-ekonomicznej w najbliższych latach (do 2030 r.). Dyskusja międzypokoleniowa. Wyd. UŁ, Łódź.
Suliborski A. 2001. Funkcje i struktura funkcjonalna miast. Studia empiryczno-teoretyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Suliborski A. 2006. Geografia regionalna i jej znaczenie dla istoty geografii. [W:] A. Kostrzewski (red.), Geografia regionalna jako przedmiot badań i nauczania. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, s. 15–27.
Suliborski A. 2008. O znaczeniu syntezy naukowej w geografii. [W:] S. Liszewski, J. Łoboda, W. Maik (red.), Stan i perspektywy rozwoju geografii w Polsce. Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, s.79–90.
Suliborski A. 2010. Funkcjonalizm w polskiej geografii miast. Studia nad genezą i pojęciem funkcji. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Suliborski A. 2018. Geografia versus gospodarka przestrzenna. Studia KPZK, 183: 17–26.
Sztandar-Sztanderska K. 2010. Teoria praktyki i praktyka teorii. Wstęp do socjologii Pierre’a Bourdieu. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Tatham G. 1959. Geografia do końca XIX w. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 4: 3–79.
Thrift N. 1977. Time and theory in geography. Progress in Human Geography, 1/1: 65–101.
Thrift N. 1983. Wstęp do geografii czasu. [W:] G. Węcławowicz (red.), Geografia czasu. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, 1.
Tuan Y.F. 1987. Przestrzeń i miejsce. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa. Vidal de la Blache P. 1922. Principes de géographie humaine. Armand Colin, Paris.
Wilczyński W. 2003. Autonomia i jedność geografii. Studium metodologiczne. Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.
Wilczyński W. 2011. Ideowe źródła i tożsamość geografii. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków.
Wójcik M. 2016. O przyszłości, współczesnym stanie i wyzwaniach geografii człowieka. [W:] A. Suliborski (red.), Stan, perspektywy i strategia rozwoju geografii społeczno-ekonomicznej w najbliższych latach (do 2030 r.). Dyskusja międzypokoleniowa. Wyd. UŁ, Łódź, s. 157–166.
Wójcik M. (red.) 2020. Reprezentacje przestrzenne wsi w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Zaborski B., Wrzosek A. 1937–1939. Antropogeografia. Wydawnictwo Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.
Zook M.A. 2006. The geographies of the Internet. Annual Review of Information Science and Technology. 40(1): 53–78.
Zook M.A., Graham M. 2007. The creative reconstruction of the Internet: Google and the privatization of cyberspace and DigiPlace. Geoforum, 38(6): 1322–1343.