Słowa kluczowe
zróżnicowanie
teorie
polityka regionalna
model wyrównawczy
model polaryzacyjno-dyfuzyjny
Jak cytować
Abstrakt
Celem pracy jest określenie miejsca modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnego w przemianach polityki spójności Unii Europejskiej, który w sytuacji powszechnie wskazywanego braku efektywności modelu wyrównawczego postrzegany jest jako podstawa nowego paradygmatu polityki regionalnej państw członkowskich warunkującego zmiany ukierunkowania interwencji polityki rozwoju. Artykuł powstał na potrzeby badań prowadzonych w ramach projektu badawczego „Rozwój społeczno-gospodarczy a kształtowanie się obszarów wzrostu i obszarów stagnacji gospodarczej” finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (N N306 791940). Projekt był realizowany przez zespół badawczy Pracowników Zakładu Analizy Regionalnej Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, którym kierował autor.Bibliografia
Ahner D. 2008. Przyszłość polityki spójności – główne wyzwania. [W:] P. Jakubowska, A. Kukliński, P. Żuber (red.), Problematyka przyszłości regionów. W poszukiwaniu nowego paradygmatu. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, s. 26–32.
Asheim B.T. i in. 2011. Constructing Regional Advantage: Towards State-of-the-Art Regional Innovation System Policies in Europe? European Planning Studies, 19 (7): 1133–1139.
Bachtler J., Yuill D. 2001. Policies and strategies for regional development: a shift in paradigm? Regional and Industrial Policy Research Paper, s. 46–58.
Bachtler J., Raines P. 2012. A new paradigm of regional policy? Reviewing recent trends in Europe.
Executive summary. European Policies Research Centre, University of Strathclyde, Glasgow.
Barca F. 2009. An Agenda for a Reformed Cohesion Policy. A place-based approach to meeting European Union challenges and expectations. Independent Report.
Barca F., McCann P., Rodriguez-Pose A. 2012. The case for regional development intervention: place-based versus place-neutral approaches. Journal of Regional Science, 52, 1: 134–152.
Barro, R., Sala-i-Martin X. 1991. Convergence Across States and Regions. Brookings Papers on Economic Activity, 1: 107–182.
Barro R., Sala-i-Martin X. 2004. Economic growth. 2nd ed. MIT Press, Boston, MA.
Begg I., De Michelis N., Esposti R. 2008. Cohesion in the EU. CESifo Forum, 9, 1: 3–34.
Blinder A.S. 2006. Offshoring – kolejna rewolucja przemysłowa? Studia Regionalne i Lokalne, 4 (26): 5–18.
Boni M. (red.), 2009. Polska 2030. Wyzwania rozwojowe. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, Warszawa.
Borowczak A. 2014. Zastosowanie wybranych koncepcji badawczych w ewaluacji programów rozwoju regionalnego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań (w druku).
Braghina C., Peptenatu D., Draghici C. 2008. The function of polycentric development in the refinement of weakly polarized areas. Geographica Timsiensis, 17, 1–2: 45–53.
Busso M., Gregory J., Kline P. 2013, Assessing the incidence and efficiency of the prominent placed base policy. American Economic Review, American Economic Association, 103(2): 897–947.
Christofakis M., Papadaskalopoulos A. 2011. The Growth poles strategy in regional planning: The recent experoence of Greece. Theoretical and Empirical Researches in Urban Management, 6, 2.
Churski P. 2008. Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie integracji europejskiej. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań.
Cohesion Policy Support for Local Development. Best Practice and Future Policy Options. 2010. Final Report, Bruksela.
Coleman J.S. 1988. Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology, 94.
Coorado L., Martin R., Weeks M. 2009. Identifying and Interpreting Regional Convergence Clusters across Europe. The Economic Journal, 115(2005), 502(03).
Copus A.K. 2001. From core-periphery to polycentric development: Concept of spatial and aspatial peripherality. European Planning Studies, 9(4): 539–552.
Doloreux D., Shearmur R. 2011. Collaboration, information and the geography of innovation in knowledge intensive business services. Journal of Economic Geography, first published online April 8 2011, doi:10.1093/jeg/lbr003.
Domański B. 2012. Dylematy polityki rozwoju polskich regionów. [W:] A. Kukliński, J. Woźniak, (red.), Transformacja sceny europejskiej i globalnej XXI w. Scenariusze dla Polski. Biblioteka Małopolskiego Obserwatorium Polityki Rozwoju, V: 263–279.
Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Komunikat Komisji, COM (2010) 2020, 3.03.2010, Bruksela.
Faludi A. 2006. From European Spatial Development to Territorial Cohesion Policy, Regional Studies, 40, 6: 667–678.
Farole T., Rodríguez-Pose A., Storper M. 2011. Human geography and the institutions that underlie economic growth. Progress in Human Geography, 35, 1: 58–80.
Fifth Report of Economic. 2010. Social and Territorial cohesion, Investing in Europe’s Future. Report from the Commision. European Union, Regional Policy. European Commision, Luxembourg.
Friedmann J., Alonso W. 1964. Introduction. [W:] J. Friedmann, W. Alonso (red.), Regional development and planning. A reader. MIT Press, Cambridge, s. 1–13.
Friedmann J. 1967. A general theory of polarized development. Ford Foundation, Urban and Regional Development Advisory Program in Chile, Santiago, Op. 81.
Friedmann J. 1974. Ogólna teoria rozwoju spolaryzowanego. [W:] M. Rościszewski (red.), Przestrzeń krajów trzeciego świata – problemy metodologiczne. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Gaustella G., Timpano F. 2010. Spillovers Diffusion and Regional Convergence: A Gravity Approach, Regional Science Inquiry Journal, II(2): 71–82.
Gorzelak G. 2009. Fakty i mity rozwoju regionalnego. Studia Regionalne i Lokalne, 2(36): 5–27.
Grossman G., Helpman E. 1991. Innovation and Growth in the Global Economy, MIT Press, Cambridge.
Growing Unequal?: Income Distribution and Poverty in OECD Countries. 2008. OECD Report, Paris.
Grzeszczak J. (red.) 1978, Teoria biegunów wzrostu. Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
Grzeszczak J. 2007. Teoria biegunów wzrostu w warunkach polskich: przeszłość i teraźniejszość. [W:] J. Lach, M. Borowice, T. Rachwał (red.), Procesy transformacji społeczno-ekonomicznych i przyrodniczych struktur przestrzennych. Instytut Geografii Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Kraków, s. 120–129.
Henley A. 2005. On regional growth convergence in Great Britain. Regional Studies, 39, 9: 1245–1260.
Hansen N.M. 1972. Criteria for growth center policy. [W:] A. Kukliński (red.), Growth poles and growth centers in regional planning. Mouton, Paris, s. 103–124.
Hägerstrand T. 1951. Migration and growth of cultural regions. Lund Studies in Geography, B, 3.
Hägerstrand T. 1952. The propagation of innovation waves. Lund Studies in Geography, B, 4.
Hägerstrand T. 1967, Innovation diffusion as a spatial process. The University of Chicago Press, Chicago, London.
Hermansen T. 1972. Development poles and development centres in national and regional development. Elements of a theoretical framework. [W:] A. Kukliński (red.), Growth poles and growth centers in regional planning. Mouton, Paris, s. 1–67.
Hilpert U. (red.) 2006. Knowledge in the region. European Planning Studies, 14, 5: 581–599.
Hirschman A.O. 1958. The strategy of economic development. Yale University Press, New Haven.
How Regions Grow. Trends and Analysis. 2009. OECD, Paris.
Hudson R. 1999. The Learning Economy, the Learning Firm and the Learning Region. A Sympathetic Critique of the Limits to Learning. European Urban and Regional Studies, 6, 1: 59–72.
Hübner D. 2006. Spójność i konkurencyjność – czy można je połączyć. Referat na IV Kongresie Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej, Warszawa, 13 października 2006 r. (www.strategializbonska.pl).
Kamiński Z. 1982. Przestrzenna dyfuzja innowacji rolniczych. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Kamps C., Leiner-Killinger N., Martin R. 2009. The cyclical impact of EU cohesion policy in fast growing EU countries. Intereconomics, 44, 1: 23–29.
Keeble D., Lawson C., Moore B., Wilkinson F. 1999a. Collective learning processes, networking and institutional thickness in Cambridge region. Regional Studies, 33,4: 319–332.
Keeble D., Wilkinson F. 1999b. Collective learning and knowledge development in the evolution of regional clusters of high technology SME’s in Europe. Regional Studies, 33, 3: 191–221.
Knowles R., Shaw J., Docherty I. 2008. Transport Geographies: Mobilities. Flows and Spaces. Blackwell Publishing, Oxford.
Komornicki T. 2007. Rola infrastruktury transportowej w rozwoju kraju – wyzwania wobec kohezji przestrzennej. [W:] T. Markowski, A. Stasiak (red.), Rola polskiej przestrzeni w integrującej się Europie. Biuletyn KPZK PAN, 233: 63–86.
Komornicki T., Śleszyński P., Rosik P., Pomianowski W. 2010. Dostępność przestrzenna jako przesłanka kształtowania polskiej polityki transportowej. Biuletyn KPZK PAN, 241.
Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. 2011. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 13 grudnia 2011 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Kossowski T. 2009. Konwergencja przestrzenna – aspekty teoretyczne [W:] P. Churski (red.), Praktyczne aspekty badań regionalnych. Biuletyn Instytutu Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Seria Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna 9: 7–20.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010–2020. Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie. 2010. Dokument przyjęty przez Radę Ministrów dnia 13 lipca 2010 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Krugman P. 1991. Increasing returns and economic geography. Journal of Political Economy, 99, 3: 483–499.
Krugman P. 1995. Development geography, and economic theory. Ohlin Lectures. MIT Press, Cambridge–London.
Kukiliński A. 1987. Polarization processes in historical and prognostic perspective. Institute of Space Economy, University of Warsaw.
Lambooy J. 2005. Innovation and knowledge: theory and regional policy, European Planning Studies, 13, 8: 1137–1152.
Lasuen J.R. 1969. On growth poles. Urban Studies, 6, 2: 137–161.
Lopez-Bazo E., Vaya E., Artis M. 2004. Regional externalities and growth: evidence from European regions. Journal of Regional Science, 44, 1: 43–73.
Lucas R.E. 1988. On the mechanics of economic development. Journal of Monetary Economics, 22, 1: 3–42.
Łoboda J. 1973. Rozwój telewizji w Polsce. Acta Universitatis Wroclaviensis, 191, Studia Geograficzne, 19.
Łoboda J. 1983. Rozwój koncepcji i modeli przestrzennej dyfuzji innowacji. Acta Universitatis Wroclaviensis, 585, Studia Geograficzne, 37.
Malaga K., Kliber P. 2007. Konwergencja i nierówności regionalne w Polsce w świetle neoklasycznych modeli wzrostu. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Martin, R., Sunley P. 1998. Slow Convergence? The New Endogenous Growth Theory and Regional Development. Economic Geography, 74: 201–227.
Martin R. 1999. Public policies, regional inequalities and growth. Journal of Public Economics, 73: 85–105.
Martin R. 2008. National growth versus regional equality? A cautionary note on the new trade-off thinking in regional policy discourse. Regional Science, Policy and Practice, 1: 3–13.
Martin R., Sunley P. 2011. The new economic geography and policy relevance. Journal of Economic Geography, 11, 2: 357–369.
Martinez M.A., Aldrich H.E. 2011. Networking strategies for entrepreneurs: balancing cohesion and diversity. International Journal of Entrepreneurial, Behaviour & Research, 17, 1: 7–38.
Meijers E.J., Waterhout, Zonneveld W.A.M. 2007. Closing the Gap: Territorial Cohesion through Polycentric Development, European Journal of Spatial Development, 24: 1–24.
Męczyński M. 2007. Przestrzenne zróżnicowanie i dyfuzja technologii informacyjno-komunikacyjnych. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Molle W., Cappellin R. 1988. Regional impact of Community policies. Aldershot, Avebury.
Molle W. 2007. European Cohesion Policy. Routledge, London.
Myrdal G. 1957. Economic theory and underdeveloped regions. Duckworth, London.
National placed base policiesin the Netherlands. OECD, August 2010. OECD Publishing, Paris.
Nowińska-Łaźniewska E. 2004. Relacje przestrzenne w Polsce w okresie transformacji w świetle teorii rozwoju regionalnego. Prace Habilitacyjne 13. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Niklewicz K. 2010. Model polaryzacyjno-dyfuzyjny. Czego Kaczyński nie zrozumiał. Gazeta Wyborcza z dnia 30.06.2010. Warszawa.
Ósme sprawozdanie z postępów w dziedzinie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej. Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady. Regionalny i miejski wymiar kryzysu. {SWD (2013) 232 final}, COM (2013) 463 final, Bruksela, 26.6.2013.
Parr J.B. 2004. The Polycentric Urban Region: A Closer Inspection. Regional Studies, 38, 3: 31–240.
Perroux F. 1955. Note sur la nation de „pole de croissancie”. Economie Appliquee, 8, 1–2: 307–320.
Porównanie modeli polityki rozwoju regionalnego rządów PiS – Grażyny Gęsickiej i PO – Michała Boniego (http://www.blogpress.pl/node/16552; dostęp: 15.02.2013).
Porter M.E. 1990. The competitive advantage of nations. Free Press, New York.
Ramos R., Surinach J., Artis M. 2009. Human capital spillovers, productivity and regional convergence in Spain. Xarxa de Referència en Economia Aplicada. Working Papers, Universitat de Barcelona, Barcelona.
Regional Development Policies in OECD Countries. 2010. OECD Report, Paris.
Regional Policy Challenges. New Issues and Good Practices. 2009. OECD, Paris.
Reshaping Economic Geography. 2009. World Development Report: November 2008, The World Bank.
Richardson H.W. 1976. Growth pole spillovers: the dynamics of backwash and spread. Regional Studies,
, 1: 1–9.
Richardson H.W. 1980. Polarization reversal in developing countires. Paper in Regional Science, 45: 67–85, doi: 10.1111/j.1435-5597.1980.tb01101.x.
Richardson H.W. 1984. Regional policy in a slow-growth economy. [W:] G. Demko (red.), Regional Development Problems and Policies in Eastern and Western Europe, Croom Helm, London, s. 258–281.
Richardson H.W. i in. (red.) 2011. Reshaping regional policy. Edward Elgar Publishing Limited, Cheltenham.
Romer P. 1986. Increasing returns and long-run growth. Journal of Political Economy, 94, 5: 1002–1037.
Romer P. 1990. Endogenous technological change. Journal of Political Economy, 98, 5, II: 71–102.
Romer P. 1994. The Origins of Endogenous Growth. The Journal of Economic Perspectives, 8(1).
Royuela V., Artis M. 2006. Convergence analysis in terms of quality of life in the urban system of Barcelona Province 1991–2000, Regional Studies, 40, 5: 485–492.
Schumpeter J. 1960. Teorie rozwoju gospodarczego. Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa.
Smętkowski M. 2010. Konwergencja międzyregionalna w europejskich makroregionach metropolitalnych. Studia Regionalne i Lokalne, 2.
Smętkowski M. 2011. Wpływ polityki spójności na dyfuzję procesów rozwojowych w otoczeniu dużych polskich miast. Studia Regionalne i Lokalne, wydanie specjalne.
Spolaore E., Wacziarg R. 2009. The Diffusion of Development. The Quarterly Journal of Economics, 124(2): 469–529.
Stiglitz J.E. 2004. Globalizacja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Stilianos A., Konstantinos E. 2011. A note on the relation between inter-regional inequality and economic efficiency: evidence from the US states. Regional Science Policy & Practice, 3: 37–44.
Strzelecki Z. 2011. Strategiczne wyzwania Polski a polityka regionalna (wybrane problemy). [W:] Nowy paradygmat rozwoju – najnowsze trendy i perspektywy rozwoju polityki regionalnej. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Spiekermann K., Neubauer J. 2002. European Accessibility and Peripherality: Concepts, Models and Indicators, Nordregio. Nordregio Working Paper, Stockholm.
Steiner M. 2013. Challenges for regional policy. Old dilemma, new perspectives. [W:] I. Kovacs, J. Scott, Z. Gal (red.), Territorial cohesion in Europe. For the 70th anniversary of the Transdanubian Research Institute, Pecs.
Strategia Rozwoju Kraju 2020. 2012. Uchwała nr 157 Rady Ministrów z 25 września 2012 r. w sprawie przyjęcia Startegii Rozwoju Kraju 2020 (Monitor Polski z dnia 22 listopada 2012 r., poz. 882).
Stryjakiewicz T. 2005. Sieciowa organizacja gospodarki a rozwój regionalny. [W:] T. Czyż, H. Rogacki (red.), Współczesne problemy i koncepcje teoretyczne badań przestrzenno-ekonomicznych. Biuletyn Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 219: 38–56.
Szlachta J. 2005. Polska ścieżka rozwoju regionalnego w poszerzonej Unii Europejskiej. [W:] T. Parteka, J. Szlachta, W. Szydarowski (red.), Region Bałtycki w nowej Europie. Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, 217: 7–42.
Szlachta J. 2011. Strategiczne programowanie rozwoju regionalnego, w kierunku krajowego systemu myśli strategicznej w sferze polityki regionalnej. [W:] Nowy paradygmat rozwoju – najnowsze trendy i perspektywy rozwoju polityki regionalnej. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Todd D. 1974. An appraisal of the development pole concept in regional analysis. Environment and Planning, A, 6, 3: 291–306.
Tomaney J. 2010. Placed-base approachaes to regional development: global trends and Australian implications. Australian Bussines Foundation, Sydney.
Tödtling F., Trippl M. 2005. One size fits all? Towards a differentiated regional innovation policy approach. Research Policy, 34, 8: 1203–1219.
Weltrowska J. 2003. Rozwój systemu bankowego w Polsce w latach 1989–2002. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Werner P. 2003. Geograficzne uwarunkowania rozwoju infrastruktury społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Williamson J. 1965. Regional inequality and the process of national development. Economic Development and Cultural Change, 14: 3–45.
Wojnicka E., Tarkowski M., Klimczak P. 2005. Przestrzenne i regionalne zróżnicowanie ośrodków wzrostu. Polaryzacja a wyrównywanie szans rozwojowych. Przesłanki dla kształtowania polityki regionalnej państwa. Ekspertyza dla Ministerstwa Gospodarki i Pracy, styczeń 2005, Gdynia–Rzeszów.
Wójcik P. 2008. Dywergencja czy konwergencja: dynamika rozwoju polskich regionów, Studia Regionalne i Lokalne (2)32: 41–60.
Wójcik P, Herbst M. 2011. Obszary polaryzacji i dyfuzji rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce. Próba delimitacji. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Vanthillo T., Verhetsel A. 2012. Paradigm change in regional policy: towards smart specialisation? Lessons from Flanders (Belgium). Belgeo [En ligne], 1–2 | 2012, National Committee of Geography of Belgium, mis en ligne le 04 décembre 2012, consulté le 10 décembre 2013 (http://belgeo.revues.org/7083).
Vickerman R., Spiekermann K., Wegener M. 1999. Accessibility and Economic Development in Europe. Regional Studies, 33, 1: 1–15.
Villaverde J. 2006. A new look to convergence in Spain. A spatial econometric approach. European Urban and Regional Studies, 13(2): 131–141.
Zielona Księga w sprawie spójności terytorialnej. Przekształcenie różnorodności terytorialnej w siłę. 2008. Komisja Europejska, Bruksela.
Zoltan J.A., Sanders M. 2011. Patents, knowledge spillovers, and entrepreneurship. Small Business Economics, An Entrepreneurship Journal, 37.
Zucker L.G., Dabry M.R., Armstrong J. 1998. Geographically localized knowledge: spillovers or markets? Economic Inquiry, 35: 65–86.