Abstrakt
The article outlines a universal and selective prevention program aiming at weakening the risk factors – child peer rejection and the emergence and prevalence of a low skills stereotype. It is based on the cooperation of researchers with pairs of faculty members teaching in the same 4th grade: the class host and a Polish, math or a foreign language teacher. The goal of this cooperation is to create better psychosocial development conditions in interactions with teachers and peers, diminishing the sense of helplessness during Polish and math classes, the risk of stereotypes and the school– and learning-re-lated stress. The results of the seven-month cooperation will be assessed through research conducted in 18 classes randomly assigned to the trial group (9 classes) and the control group (9 classes). The pretest, after-test and the measurement of results extended for a year after the conclusion of the program will include students with the after-test covering also teachers. The socio-economic status of students’ families will be the variable controlled for.
Bibliografia
AAppelt K., Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka? [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Aronson J., The threat of stereotype, Educational Leadership, 2004, 62(3).
Bedyńska S., Długofalowe skutki zagrożenia stereotypem, Studia Psychologiczne, 2013, 51, 3.
Borsich Sz., Znaczenie kategorii „zagrożenie stereotypem” dla procesu nauczania i uczenia się, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2016, 19(3).
Brzezińska A.I., Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000.
Brzezińska A.I., Jak przebiega rozwój człowieka? [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A.I. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Bierman K.L., Peer Rejection. Developmental Processes and Intervention Strategies, The Guil-ford Press, New York – London 2004.
Ciżkowicz B., Wyuczona bezradność młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2009.
Croizet J., Claire T., Extending the concept of stereotype threat to social class: The Intellectual Underperformance of students from low socioeconomic backgrounds, Personality and Social Psychology Bulletin, 1998, 24.
Deptuła M., Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Deptuła M., Poznawanie społecznego kontekstu rozwoju psychospołecznego uczniów w klasach IV-VI. Studia Edukacyjne, 2015, 37.
Deptuła M., Co uczniowie klas IV-VI chcieliby zmienić w swojej klasie? Swobodne wypowiedzi uczniów jako podstawa do wnioskowania o warunkach rozwoju psychospołecznego uczniów, Przegląd Pedagogiczny, 2016, 2.
Dolata R., Jarnutowska E., Czynniki statusowe a wyniki nauczania, [w:] Czy szkoła ma znaczenie?Analiza zróżnicowania efektywności nauczania na pierwszym etapie edukacyjnym, red� R. Dolata, t. 2, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.
Domagała-Zyśk E., Relacje rówieśnicze uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w środowisku rówieśniczym, [w:] Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w środowisku rówieśniczym, red. E. Domagała-Zyśk, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
Dishion T.J., McCord J., Poulin F., When Interventions Harm Peer Groups and Problem Behaviour, American Psychologist, 1999, 54(9).
Erikson E.H., Dzieciństwo i społeczeństwo, przekł. M. Hejmej, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1997.Gardner H., Inteligencje wielorakie, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2002.
Gifford-Smith M.E., Rabiner D.L., Social Information Processing and Children’s Social Adjustment, [w:] Children’s peer relations: From development to intervention to policy: A festschrift to honor John D. Coie, red. J. Kupersmidt, K.A. Dodge, D.C. American Psychological Association, Washington 2004, s. 61-79, http://psycnet.apa.org/index.cfm?fa=main.showContent&id=2004-95036-000-FRM&view=fulltext&format=pdf; [dostęp: 12 lipca 2011].
Grygiel P., Dynamika poczucia integracji z rówieśnikami w klasach 3-6 szkoły podstawowej. Model latentnych krzywych rozwojowych, Edukacja, 2016, 3(138).
Jensen E, How Poverty Affects Classroom Engagement, Educational Leadership, 2013, 70, 8.
Ladd G.W., Herald-Brown S.L., Reiser M., Chronic peer rejection and classroom participation. Does Chronic Classroom Peer Rejection Predictthe Development of Children’s Classroom Par-ticipation During the Grade School Years? Child Development, 2008, 79, 4, Jul-Aug.
Lavalle K., Bierman K.L., Nix R. and the Conduct Problems Prevention Research Group, The impact of first-grade “Friendship Group” experiences on child social outcomes in the Fast Track program, Journal of Abnormal Child Psychology, 2005, 33(3).
Lester N., Niebieskoocy. Podręcznik do prowadzenia zajęć w organizacjach, wyd. III, Fundacja Autonomia, Stowarzyszenie Konsola, Kraków 2010.
Maruszewski T., Doliński D., Łukaszewski W., Marszał-Wiśniewska M., Emocje i motywacja, [w:] Psychologia, t. 1, red. J. Strelau, D. Doliński, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.
Mazur J., Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Wyniki badań HBSC 2014, Instytut Matki i Dziecka Warsza-wa 2015.
Narodowy Program Zdrowia na lata 2016-2020 (2016), Załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 (DzU 2016 poz. 1492).
Nguyen H.D., Ryan A.M., Does stereotype threat affect test performance of minorities and women? A meta-analysis of experimental evidence, Journal of Applied Psychology, 2008, 93.
Ostaszewski K., Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilience, Wydawnictwo Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2014.Rosenberg M.B., Porozumienie bez przemocy. O języku serca, przekł. M. Kłobukowski, wyd. II rozszerzone, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 2009.
Schmader T., Major B., Gramzow R.H., Coping with ethnic stereotypes in the academic domain: perceived injustice and psychological disengagement, Journal of Social Issues, 2001, 57(1).
Shapiro J.R., Neuberg S.L., From stereotype threat to stereotype threats: Implications of a multi-threat framework for causes, moderators, mediators, consequences, and interventions, Personality and Social Psychology Review, 2007, 11.
Smykowski B., Psychologia kryzysów w kulturowym rozwoju dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012.
Stanisz A., Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przykładach z medycyny, tom 1, Statystyki podstawowe, StatSoft, Kraków 2006.
Steele C.M., Aronson J., Stereotype Threat and Intellectual Test Performance of African Americans, Journal of Personality and Social Psychology, 1995, 69.
Tine M., Gotlieb R., Gender-, race-, and income-based stereotype threat: the effects of multiple stigmatized aspects of identity on math performance and working memory function, Social Psychology of Education, 2013, 16(3).
Walton G.M., Cohen G.L., Stereotype lift, Journal of Experimental Social Psychology, 2003, 39.
Wiliński P., Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Aronson J., The threat of stereotype, Educational Leadership, 2004, 62(3).
Bedyńska S., Długofalowe skutki zagrożenia stereotypem, Studia Psychologiczne, 2013, 51, 3.
Borsich Sz., Znaczenie kategorii „zagrożenie stereotypem” dla procesu nauczania i uczenia się, Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja, 2016, 19(3).
Brzezińska A.I., Społeczna psychologia rozwoju, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2000.
Brzezińska A.I., Jak przebiega rozwój człowieka? [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, red. A.I. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
Bierman K.L., Peer Rejection. Developmental Processes and Intervention Strategies, The Guil-ford Press, New York – London 2004.
Ciżkowicz B., Wyuczona bezradność młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz 2009.
Croizet J., Claire T., Extending the concept of stereotype threat to social class: The Intellectual Underperformance of students from low socioeconomic backgrounds, Personality and Social Psychology Bulletin, 1998, 24.
Deptuła M., Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
Deptuła M., Poznawanie społecznego kontekstu rozwoju psychospołecznego uczniów w klasach IV-VI. Studia Edukacyjne, 2015, 37.
Deptuła M., Co uczniowie klas IV-VI chcieliby zmienić w swojej klasie? Swobodne wypowiedzi uczniów jako podstawa do wnioskowania o warunkach rozwoju psychospołecznego uczniów, Przegląd Pedagogiczny, 2016, 2.
Dolata R., Jarnutowska E., Czynniki statusowe a wyniki nauczania, [w:] Czy szkoła ma znaczenie?Analiza zróżnicowania efektywności nauczania na pierwszym etapie edukacyjnym, red� R. Dolata, t. 2, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2014.
Domagała-Zyśk E., Relacje rówieśnicze uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w środowisku rówieśniczym, [w:] Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w środowisku rówieśniczym, red. E. Domagała-Zyśk, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
Dishion T.J., McCord J., Poulin F., When Interventions Harm Peer Groups and Problem Behaviour, American Psychologist, 1999, 54(9).
Erikson E.H., Dzieciństwo i społeczeństwo, przekł. M. Hejmej, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1997.Gardner H., Inteligencje wielorakie, Wydawnictwo Media Rodzina, Poznań 2002.
Gifford-Smith M.E., Rabiner D.L., Social Information Processing and Children’s Social Adjustment, [w:] Children’s peer relations: From development to intervention to policy: A festschrift to honor John D. Coie, red. J. Kupersmidt, K.A. Dodge, D.C. American Psychological Association, Washington 2004, s. 61-79, http://psycnet.apa.org/index.cfm?fa=main.showContent&id=2004-95036-000-FRM&view=fulltext&format=pdf; [dostęp: 12 lipca 2011].
Grygiel P., Dynamika poczucia integracji z rówieśnikami w klasach 3-6 szkoły podstawowej. Model latentnych krzywych rozwojowych, Edukacja, 2016, 3(138).
Jensen E, How Poverty Affects Classroom Engagement, Educational Leadership, 2013, 70, 8.
Ladd G.W., Herald-Brown S.L., Reiser M., Chronic peer rejection and classroom participation. Does Chronic Classroom Peer Rejection Predictthe Development of Children’s Classroom Par-ticipation During the Grade School Years? Child Development, 2008, 79, 4, Jul-Aug.
Lavalle K., Bierman K.L., Nix R. and the Conduct Problems Prevention Research Group, The impact of first-grade “Friendship Group” experiences on child social outcomes in the Fast Track program, Journal of Abnormal Child Psychology, 2005, 33(3).
Lester N., Niebieskoocy. Podręcznik do prowadzenia zajęć w organizacjach, wyd. III, Fundacja Autonomia, Stowarzyszenie Konsola, Kraków 2010.
Maruszewski T., Doliński D., Łukaszewski W., Marszał-Wiśniewska M., Emocje i motywacja, [w:] Psychologia, t. 1, red. J. Strelau, D. Doliński, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.
Mazur J., Zdrowie i zachowania zdrowotne młodzieży szkolnej w Polsce na tle wybranych uwarunkowań socjodemograficznych. Wyniki badań HBSC 2014, Instytut Matki i Dziecka Warsza-wa 2015.
Narodowy Program Zdrowia na lata 2016-2020 (2016), Załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z 4 sierpnia 2016 r. w sprawie Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016-2020 (DzU 2016 poz. 1492).
Nguyen H.D., Ryan A.M., Does stereotype threat affect test performance of minorities and women? A meta-analysis of experimental evidence, Journal of Applied Psychology, 2008, 93.
Ostaszewski K., Zachowania ryzykowne młodzieży w perspektywie mechanizmów resilience, Wydawnictwo Instytutu Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2014.Rosenberg M.B., Porozumienie bez przemocy. O języku serca, przekł. M. Kłobukowski, wyd. II rozszerzone, Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza, Warszawa 2009.
Schmader T., Major B., Gramzow R.H., Coping with ethnic stereotypes in the academic domain: perceived injustice and psychological disengagement, Journal of Social Issues, 2001, 57(1).
Shapiro J.R., Neuberg S.L., From stereotype threat to stereotype threats: Implications of a multi-threat framework for causes, moderators, mediators, consequences, and interventions, Personality and Social Psychology Review, 2007, 11.
Smykowski B., Psychologia kryzysów w kulturowym rozwoju dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2012.
Stanisz A., Przystępny kurs statystyki z zastosowaniem STATISTICA PL na przykładach z medycyny, tom 1, Statystyki podstawowe, StatSoft, Kraków 2006.
Steele C.M., Aronson J., Stereotype Threat and Intellectual Test Performance of African Americans, Journal of Personality and Social Psychology, 1995, 69.
Tine M., Gotlieb R., Gender-, race-, and income-based stereotype threat: the effects of multiple stigmatized aspects of identity on math performance and working memory function, Social Psychology of Education, 2013, 16(3).
Walton G.M., Cohen G.L., Stereotype lift, Journal of Experimental Social Psychology, 2003, 39.
Wiliński P., Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? [w:] Psychologiczne portrety człowieka, red. A.I. Brzezińska, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.