Abstrakt
The author tackles the subject of children’s literature, described by Jerzy Cieślikowski as “children’s folklore”. Her area of interest centres mainly around poetry addressed to children, which is considered the closest form of literature to this age group. Poetry refers to forms of activity natural for children: rhythmic movement, rhyming, singing, creating new words, asking questions, etc. The article points to the educational role of language games (plays) in poetry, which both answer children’s natural developmental needs and stimulate their linguistic competencies. The first part of the article discusses the sources of language play in poetry. The author highlights the role of the works of Jan Brzechwa and Julian Tuwim, who in the 1930s were the first to employ word play, unconventional use of idioms and proverbs, and nonsensical linguistic associations. They became a source of inspiration for contemporary children’s poets. The paper further analyses selected poems whose common feature is the use of language games not only to entertain but to educate and inspire creativity.
The poems were divided into the following categories: poems-plays on sounds (letters), poems- plays on rhyme and rhythm, poems-plays on words, poems-plays on idioms and proverbs, poems-questions and poems-associations. The conclusion points to the role of adults as guides in the world of poetry for children and their role in preparing children to receive and understand the message of poetry.
Bibliografia
Adamczykowa Z., Literatura dziecięca. Funkcje – kategorie – gatunki, Wydawnictwo WSP TWP, Warszawa 2004.
Adamczykowa Z., Literatura „czwarta” – w kręgu zagadnień teoretycznych, [w:] Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), red. K. Heska-Kwaśniewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2008.
Adamczykowa Z., Kształcenie literackie w edukacji zintegrowanej (stan współczesnypropozycje), [w:] System integralny w edukacji dziecka. Konteksty i konsekwencje zmian, red. H. Siwek, M. Bereźnicka, Wydawnictwo WSP TWP, Warszawa 2011.
Adamek I., Zmiana paradygmatu edukacji dziecka – od nauczania do uczenia się. Wymagania stawiane współczesnej edukacji, [w:] Edukacja dziecka. Mity i fakty, red. E. Jaszczyszyn, E. Szada-Borzyszkowska, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok 2010.
Baluch A., Dziecko i świat przedstawiony, czyli tajemnice dziecięcej lektury, Nasza Księgarnia, Warszawa 1987.
Baluch A., Od form prostych do arcydzieła, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2008.
Boniecka B., Dziecięce wyobrażenie świata, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2010.
Brykczyński M., Ni pies, ni wydra, czyli o wyrażeniach, które pokazują język, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2012.
Brykczyński M., Z deszczu pod rynnę czyli jeszcze raz o wyrażeniach, które pokazują język, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2012.
Centner-Guz M., Kompetencje nauczycieli kształcenia zintegrowanego do kształcenia literackiego – wybrane problemy, [w:] System integralny w edukacji dziecka. Konteksty i konsekwencje zmian, red. H. Siwek, M. Bereźnicka, Wydawnictwo WSP TWP, Warszawa 2011.
Chęcińska U., Edukacja kulturalna małego dziecka. Joanny Kulmowej pajdologia poetycka in extenso [w:] Children in the Postmodern World. Culture-Media-Social Inequality, red. H. Krauze-Sikorska, M. Klichowski, A. Basińska, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2014.
Chotomska W., W kraju patataju, Wydawnictwo MUZA, Warszawa 2014.
Cieślikowski J., Literatura i podkultura dziecięca, Ossolineum, Wrocław 1975.
Cieślikowski J., Antologia poezji dziecięcej, Ossolineum, Wrocław 1980.
Cieślikowski J., Literatura osobna, Nasza Księgarnia, Warszawa 1985.
Cieślikowski J., Wielka zabawa, Ossolineum, Wrocław 1985.
Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6 roku życia, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2008.
Cybulska H., Tekst poetycki jako inspiracja twórczości językowej dzieci, [w:] Problemy edukacji lingwistycznej. Kształcenie języka ojczystego dziecka, t. 1, red. M.T. Michalewska, M. Kisiel,
Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2002.
Dobrowolska D., Metodyka edukacji polonistycznej w okresie wczesnoszkolnym, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2015.
Frączek A., Gdy przy słowie jest przysłowie, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2012.
Frączek A., Siano w głowie czyli trafiła kosa na idiom, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2013.
Frączek A., Zbaranieć można, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2016.
Frycie S., Kaniowska-Lewańska I., Kultura literacka w przedszkolu. Antologia, cz. II, WSiP, Warszawa 1984.
Gałczyński K.I., Wiersze dla dzieci, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2010.
Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław 2008.
Kern L.J., Ludwik Jerzy Kern dzieciom, Nasza Księgarnia, Warszawa 2012.
Kozłowska U., Czapka nie Witka czyli odlotowe zabawy słowem, Dreams, Rzeszów 2012.
Krauze-Sikorska H., Edukacja przez sztukę. O edukacyjnych wartościach artystycznej twórczości dziecka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2006.
Kulmowa J., Kolory, Wydawnictwo MUZA, Warszawa 2014.
Kuszak K., Przejawy rozwoju świadomości językowej w okresie dzieciństwa i możliwości jej stymulowania, [w:] Cieszyński Almanach Pedagogiczny, t. 3, Uniwersytet Śląski, Katowice 2014.
Kuszak K., Świat związków frazeologicznych w języku dziecka. Inspiracje praktyczne – badania – implikacje praktyczne, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2014.
Kuszak K., Sześciolatek w świecie związków frazeologicznych, Zeszyty Kieleckie, Nauczanie Początkowe, Kształcenie Zintegrowane, 2015/2016, 2.
Leszczyński G., Czarodziej słowa, [w:] Jan Brzechwa dzieciom, Nasza Księgarnia, Warszawa 2011.
Melosik Z., Kultura popularna i tożsamość młodzieży. W niewoli władzy i wolności, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2013.
Mikoś E., Rytm jako wykładnik podmiotowości. O doświadczeniach lekturowych dziecka [w:] O tym, co Alicja odkryła… W kręgu badań nad toposem dzieciństwa i literaturą dla dzieci i młodzieży, red. A. Ungeheuer-Gołąb, M. Chrobak, M. Rogoża, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków 2015.
Molicka M., Rola rymowanek i piosenek w stymulacji świadomości fonologicznej w nauczaniu dzieci języka angielskiego, [w:] Edukacja dziecka. Mity i fakty, red. E. Jaszczyszyn, J. Szada-Borzyszkowska, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, Białystok 2010.
Papuzińska J., Rozwesołki, Wydawnictwo Mila, Poznań 2008.
Papuzińska J., Pan Przekorneliusz, G&P Oficyna Wydawnicza, Poznań 2005.
Porayski-Pomsta J., O rozwoju mowy dziecka dwa studia, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2015.
Ratajczak J., Wiersze dla dzieci, Siedmioróg, Wrocław 2000.
Schaffer D.R., Kipp K., Psychologia rozwoju od dziecka do dorosłości, Harmonia Universitas, Gdańsk 2012.
Strzałkowska M., Wierszyki łamiące języki, Media Rodzina, Poznań 2006.
Synowiec H., Uczeń wśród związków frazeologicznych i regionalnych odmian polszczyzny, [w:] Dziecko w świecie języka, red. D. Bula, D. Krzyżyk, B. Niesporek-Szamburska, H. Synowiec, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2004.
Szczepska-Pustkowska M., Jak polska szkoła uśmierca dziecięce filozoficzne zmagania ze światem, [w:] Wczesna edukacja. Między schematem a poszukiwaniem nowych ujęć teoretycznobadawczych, red. D. Klus-Stańska, E. Szatan, D. Bronk, Uniwersytet Gdański, Gdańsk 2007.
Świerczyńska-Jelonek D., Walczewska-Klimczak G., Dziecko w dialogu z tekstem literackim, Ośrodek Rozwoju Edukacji, Warszawa 2015.
Urbaniak M., Brzechwa nie dla dzieci, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2013.
Urbanek M., Tuwim wylękniony bluźnierca, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2013.
Ungeheuer-Gołąb A., Rozwój kontaktów małego dziecka w literaturą, Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, Warszawa 2011.
Usenko N., Kot, który patrzył na księżyc, Wydawnictwo Literatura, Łódź 2012.
Waksmund R., Literatura pokoju dziecinnego, Nasza Księgarnia, Warszawa 1986.
Waksmund R., Poezja dla dzieci. Antologia form i tematów, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław 1987.
Wawiłow D., Danuta Wawiłow dzieciom, Nasza Księgarnia, Warszawa 2013.