Słowa kluczowe
Lemkos
historical and ethnographic region
national identity
Jak cytować
Abstrakt
W artykule tym autorzy podejmują próbę prześledzenia naukowych osiągnięć polskich, słowackich i ukraińskich badaczy w zakresie badań nad tożsamością narodową Łemków. Pewną nowością w tym względzie jest ujęcie całości historiografii poświęconej Łemkowszczyźnie - jako integralnemu regionowi historyczno-etnograficznemu, co ma swoje uzasadnienie naukowe i metodologiczne. Uwaga skupia się na specyficznej periodyzacji, która pozwala wyodrębnić określone stadia w historiografii Łemkowszczyzny. W tym kontekście, szczególnie wartościowe są badania ostatniego ćwierćwiecza XIX i początku XX stulecia. W okresie tym powstało wiele prac, które do czasów współczesnych nie straciły na wartości.
Podkreślano już, że najbardziej płodny okres, który zapoczątkował obiektywne badania tego tematu w Polsce i na Słowacji, a także na Ukrainie, to wczesne lata 90. XX w. Niewątpliwie przyczyniło się do tego nasilenie nastrojów demokratycznych w Europie Środkowo-Wschodniej. Szczególną uwagę poświęca się analizie historiografii polskiej. Autorzy podkreślają jednocześnie, że ukraińscy badacze rzadko zajmują się Łemkowszczyzną, w związku z czym publikacji naukowych na ten temat mamy niewiele.
Konkluzja artykułu jest następująca: brakuje wyczerpujących studiów etnologicznych historycznego i etnograficznego regionu Łemkowszczyzny. Studia takie powinny zdefiniować cechy tworzenia i utrwalania tożsamości narodowej Łemków.
Podjęcie i opublikowanie obszernych i złożonych badań historycznych i etnologicznych mogłoby zanegować funkcjonujące stronnicze interpretacje w tej kwestii.
Bibliografia
Belhovskyy K., Russkiy Narod v Karpatah. Lemky. V polzu russkih gorcev v Karpatah, Kiev 1914.
Best P., Apostolska Administracja Łemkowszczyzny w latach 1934–1944, [in:] S. Stępień (ed.), Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, 4, Przemyśl 1998, p. 247–250.
Brashchayko I., Deskilko sliv za ugorsko-ruske prostonarodne zhytye i poeziyu, Lviv 1908.
Bruski J., Zakarpacie a Łemkowszczyzna. Podłoże i rozwój ruchu prawosławnego w okresie międzywojennym, [in:] A. Zięba (ed.), Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce, p. 146–159.
Buchazky V., Lemkivshchyna i Lemky. Istorychno-pobutova monografia, Toronto 1961.
Czajkowski J., Studia nad Łemkowszczyzną, Sanok 1999, p. 54.
Duts-Fayfer O., Lemky v Polshchy, Luvin 1992.
Hnatyuk V., Prychynok do istorii znosyn Galyckyh i Ugorskyh Rusyniv, [in:] Literaturno-naukovyy visnyk, 7, Lviv 1899, p. 162–178.
Hnatyuk V., Rusyny Pryashivskoi yeparhii i ich govory, [in:] Zapysky Naukovogo Tovarystva imeni Shevchenka, 35 and 36, Lviv 1900, p. 1–70.
Hnatyuk V., Slovaky chy Rusyny? (Prychyny do vyyasnennya sporu pro nacionalnist zachidnych rusyniv), [in:] Zapysky Naukovogo Tovarystva imeni Shevchenka, 42, Lviv 1901, p. 1–81.
Horbal B., Działalność polityczna Łemków na Łemkowszczyźnie 1918–1921, Wrocław 1997.
Ilko V., Zakarpatske selo na pochatku st., Lviv 1973.
Karpenko O., Selanski povstanya u Polshi, Lviv 1955.
Klasztorna N., Łemkowskie pojmowanie „swego świata”: jego obraz, utrata i poszukiwania, Biuletyn Ukrainoznawczy 7, 2001.
Kokovsky F., Schidnymy megamy Lemkivshchyny, Lviv 1936.
Kompaniyets I., Stanovyshche i borotba trudyashchych mas Galychyny, Bukovyny ta Zakarpatya na pochatku .. st. (1900–1919), Kiev 1960.
Krasovsky I., D. Solynko, Hto my lemky, Lviv 1991.
Krasovsky I., Tilky z ridnym narodom… Pro sytuaziyu v seredovyshchi karpatskyh rusyniv, Lviv 1992.
Krochmal A., Specyfika stosunków wyznaniowych na Łemkowszczyźnie, [in:] Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce, p. 135–143.
Krochmal A., Stosunki między grekokatolikami i prawosławnymi na Łemkowszczyźnie w latach 1926–1939, [in:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, p. 285–297.
Kwilecki A., Fragmenty najnowszej historii Łemków. Materiały szkoleniowe pod red. P. Lubońskiego, Warszawa 1984, p. 34.
Lemkin I., Istoriya Lemkoviny v 5 chastah, New York; Izdanie Lemko-Soyuza v USA i Canadi, Yunkers 1969, p. 24.
Lemkivshchyna. Istoryko-etnografichne doslidgennya: u 2 tomah, 1, Lviv 1999, p. 360; 2, Lviv 2002.
Lemkivshchyna. Zemlya–lyudy–kultura, 2, New York–Paris–Sidney–Toronto 1988, p. 407–462.
Lubchyk I.D., Etnopolitychni procesy na Lemkivshchyni naprykinci XIX–30 rokah XX st.: problema nacionalnogo samousvidomlennya, Ivano-Frankivsk 2009.
Magochij P., Formuvanya nazionalnoyi svidimosti: Pidkarpatska Rus (1848–1948), Uzgorod 1994, p. 195.
Magochij P., Nasha Otzuznyna. Istoriya karpatskyh rusyniv, Uzgorod 2005, p. 50.
Magochij P., Rusyny na Slovensky. Istorychnyj pereglad, Pryashov 1994, p. 214.
Michna E., Kwestie etniczno-narodowościowe na pograniczu Słowiańszczyzny Wschodniej i Zachodniej, Kraków 2004, p. 327.
Moklak J., Aspekty polityczne życia religijnego Ukrainców w Galicji. Ekspansja prawosławia rosyjskiego, [in:] S. Stępień (ed.), Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa. Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym, 1, Przemyśl 1990, p. 199–206.
Moklak J., Łemkowszczyzna w Drugiej Rzeczypospolitej. Zagadnienia polityczne i wyznaniowe, Kraków 1997.
Mushinka M., Do genezy narodnoi kultury rusyniv-ukrainciv Karpatskogo regionu ta istorii yiyi doslidgennya, [in:] Slovensko-ukrajinské vzt’ahu v oblasti národnostn.ch menshin: Zbor. mater. z medz. vedec. konf; idem, Rusini-Ukrajinci — jedna národnost, Prešov 1997.
Nazariyiv O., Etnografichna terytoriyaugorskyh Ukrainciv-Rusyniv, [in:] Zapysky Naukovogo Tovarystva imeni Shevchenka, 20, Lviv 1911, p. 165–191.
Nimets O., Vid Syanu do Popradu (Pro zabuti i dovgo zamovchuvani storinky z istorii lemkivshchyny), Vyznytsya 1994.
Nowakowski K., Sytuacja polityczna na Łemkowszczyźnie w latach 1918–1939, [in:] J. Czajkowski (ed.), Łemkowie w historii i kulturze Karpat, 1, Rzeszów 1992, p. 313–350.
Ogonovskyy V., Chyslo ukrainciv u megah teperishnyoi Slovachyny, Sychasne i mynule. Visnyk ukrainoznavstva 2, 1939, p. 59–68.
Pap S., Istoriya Zakarpatya u 3 tomah, 3, Ivano-Frankivsk 2003.
Pereni J., Iz istorii zakarpatskyh ukraincev (1849–1914), Budapesht 1957.
Potocki R., Wokół sporów religijnych na Łemkowszczyźnie w latach 1926–1939, Biuletyn Ukrainoznawczy 6, 2000, p. 99–111.
Prach B., Apostolska Administracja Łemkowszczyzny, [in:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, p. 299–311
Reinfuss R., .tnograficzne granice Łemkowszczyzny, Warszawa 1936, p. 14.
Reinfuss R., Cmentarze wojenne na Łemkowszczyźnie, Wierchy 13, 1935, p. 108–116;
Sopolyha M., Do pytan etnichnoi identyfikacii ta suchasnyh etnichnyh procesiv ukrainciv Pryashivshchyny, [in:] Naukovyy zbirnyk muzeyu ukrainsko-ruskoi kultury u Svydnyku, v. 22, Pryashiv 2001, p. 208–234.
Tarnovych Y., Illustrovana istoriya Lemkivshchyny, Lviv 1998.
Tomashivskyy S., Prychyny do piznannya etnografichnoi terytorii Ugorskoi Rusy, teper i davnishe, [in:] Zapysky Naukovogo Tovarystva imeni Shevchenka, 62, Lviv 1905, p. 1–18.
Tomashivskyy S., Shkilnyctvo na Ugorshchyni i Rusyny, [in:] Zapysky Naukovogo Tovarystva imeni Shevchenka, 5, Lviv 1905, p. 7–13.
Toronskyy A., Rusyny–lemky, [in:] Zorya Galyckaya album’ na god’ 1860, Lvov, p. 395.
Vahylevych, Lemky — meshkanci zachidnogo Prykarpattya (pereklad z polskoi, pidgotovka do druku ta vstupna zamitka I. Krasovskogo), Narodna tvorchist ta etnografia 4, 1965, p. 76–79.
Vanat I., Narysy novitnyoi istorii ukrainciv Skhidnoi Slovachyny u 2 kn., 1, Pryashiv 1979,
Verkhratskyy I., Znadoby dlya piznannya ugorskyh govoriv, [in:] Zapysky Naukovogo Tovarystva imeni Shevchenka, 10, Lviv 1901, p. 11–113.
Zięba A., Łemkowie i Łemkowszczyzna w historiografii Polskiej, [in:] A. Zięba (ed.), Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce, 5, Krak.w, 1997, p. 32–43.
Licencja
Copyright © 2012 by IKE and PTPN