Abstrakt
Praktyka sądowa pokazuje, że działający w najlepszej wierze i przekonani o prawdziwości swoich zeznań świadkowie popełniają rażące błędy, wskazując jako spraw- ców przestępstw osoby niewinne. Niniejszy artykuł omawia źródła tego rodzaju błędów. Argumentuje się, że fałszywe zeznania nie są spowodowane przez wyjątkowe okoliczno- ści, w jakich znalazła się osoba będąca świadkiem przestępstwa lecz, że są one efektem standardowych procesów poznawczych. W artykule dokonano przeglądu najważniejszych mechanizmów poznawczych odpowiedzialnych za pojawienie się błędów zarówno w trakcie percepcyjnego rejestrowania popełnianego przestępstwa jak i w procesie jego pamięciowej rekonstrukcji. Zdecydowana większość prac poświęconych wiarygodności świadka dotyczy przypadków, w których uczestniczyli świadkowie naoczni. Niniejsze opracowanie podej- muje także kwestię wiarygodności świadka nausznego
Bibliografia
Assefi, S.L., Garry, M. (2003). Absolut memory distortions: alcohol placebos influence the misinformation effect. Psychological Science, 14(1), 77-80.
Buckhout, R., Figueroa, D., Hoff, E. (1975). Eyewitness identification: Effects of suggestion and bias in identification from photographs. Bulletin of the Psychonomic Society , 6(1), 71-74.
Burns, E.M. (1981). Circurality in relative pitch judgments for inharmonic complex tones: The Shepard demonstration revisted, again. Perception and Psychophysics, 30(5), 467- 472.
Chabris, C., Simons, D. (2011). Niewidzialny goryl. Dlaczego intuicja nas zawodzi? War- szawa: Wydawnictwo Laurum.
Czyż, A.K. (2009). Zjawisko ślepoty na zmiany, relacja fiksacja – uwaga – świadomość, a metoda FRP. Poznańskie Forum Kognitywistyczne: Teksty pokonferencyjne, 4, 81 93.
Dalton, P., Fraenkel, N. (2012). Gorillas we have missed: Sustained inattentional deafness for dynamic events. Cognition, 124, 367-372.
Davies G., Hine S. (2007). Change blindness and eyewitness testimony. The Journal of Psychology . 141(4), 423-434.
Dennett D.C. (1991). Consciousness Explained . Boston: Little, Brown and Company. Ejchart, M., Wolny, M. (2012). Pomyłka sądowa – polska perspektywa. Na wokandzie, 14. Eramudugolla, R., Irvine, D.R.F., McAnally, K.I., Martin, R.L., Mattingley, J.B. (2005).
Directed Attention Eliminates Change Deafness in Complex Auditory Scenes. Current Biology , 15, 1108-1113.
Eysenck, H., Eysenck, M. (2003). Podpatrywanie umysłu. Dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują? Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Frumkin, I.B., Lally, S.J., Sexton, J.E. (2012). A United States Forensic Sample for the Gudjonsson Suggestibility Scales. Behavioral Sciences and the Law , 30, 749-763.
Gudjonsson, G.H. (2003). The Psychology of Interrogations and Confessions. A Handbook . Chichester: John Wiley and Sons.
Hamer, K. (2010). Świadek niedoskonały. Academia, Magazyn Polskiej Akademii Nauk , 3(23), 8-11.
Higham, P.A. (1998). Believing details known to have been suggested. British Journal of Psychology , 89, 265-283.
Jaśkowski, P. (2009). Neuronauka poznawcza. Jak mózg tworzy umysł . Warszawa: Wizja Press.
Krug, K. (2007). The relationship between confidence and accuracy: current thoughts of the literature and a new area of research. Applied Psychology and Criminal Justice, 3(1), 7-41.
Loftus, E. (1975). Leading questions and the Eyewitness Report. Cognitive Psychology , 7, 550-572.
Loftus, E. (2003). Make-Believe Memories. American Psychologist , 58(11), 867-873.
Loftus, E. (2005). Planting misinformation in the human mind: A 30-year investigation of the malleability of memory. Learning and Memory , 12(4), 361-366.
Mack, A., Rock, I. (1999). Inattentional Blindness. PSYCHE , 5(3)
Mróz, A. (2014). Widzimy uszami i słyszymy oczami. Jak technika wykształca w nas synestezję. W: Ł. Rogowski (red.), Techno – widzenie. Media i technologie wizualne w społeczeństwie ponowoczesnym (s. 89-98). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Neisser, U., Becklen, R. (1975). Selective looking: Attending to visually specified events. Cognitive Psychology , 7, 480-494.
Noe, A. (2002). Is the Visual World a Grand Illusion? Journal of Consciousness Studies, 9(5-6), 1-12.
Noe, A., O’Regan J.K. (2000). Perception, Attention and the Grand Illusion, PSYCHE , 6(15)
Noe, A., Pessoa, L., Thompson, E. (2000). Beyond the Grand Illusion: What Change Blindness Really Teaches Us About Vision. Visual Cognition, 7(1/2/3), 93-106.
Nourkova, V., Bernstein, D.M., Loftus, E. (2004). Altering traumatic memory. Cognition and emotion, 18(4), 575-585.
O’Regan, J.K., Noe, A. (2001). A sensorimotor account of vision and visual consciousness. Behavioral and Brain Sciences, 24(5), 939-973.
Pacholik-Żuromska, A. (2011). Samoświadomość i uwaga w systemach enaktywnych. W:
H.T. Mikołajczyk (red.), Res Philosophica. Szkice z filozofii współczesnej (s. 133-142). Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.
Polczyk, R. (2007). Mechanizmy efektu dezinformacji w kontekście zeznań świadka naocz- nego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Rensink, R.A., O’Regan, J.K., Clark, J.J. (1997). To See or not to See: The Need for Attention to Perceive Changes in Scenes. Psychological Science, 8(5), 368-373.
Riecke, L., Micheyl, C., Vanbussel, M., Schreiner, C.S., Mendelsohn, D., Formisano, E. (2011). Recalibration of the auditory continuity illusion: Sensory and decisional effects. Hearing Research, 277, 152-162.
Simons, D.J., Chabris, C.F. (1999). Gorillas in our midst: sustained inattentional blindness for dynamic events. Perception, 28, 1059-1074
Simons, D.J., Levin, D.T. (1997). Change blindness. Trends in Cognitive Sciences, 1(7), 261-267.
Szymańska, K. (2011). Czy hipoteza wielkiej iluzji jest problemem dla teorii percepcji? Analiza i Egzystencja, 16, 27-40.
Vitevitch, M.S. (2003). Change Deafness: The Inability to Detect Changes Between Two Voices. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 29(2), 333-342.
Wolfe, J.M. (1999). Inattentional amnesia. W: V. Coltheart (red.), Fleeting Memories (s. 71-94). Cambridge: MIT Press.
Wright, D.B., Wareham, G. (2005). Mixing sound and vision: The interaction of audito- ry and visual information for earwitnesses of a crime scene. Legal and Criminological Psychology , 10, 103-108.