Słowa kluczowe
retoryka rocznicowa
politolingwistyka
rocznica zbrodni katyńskiej
Jak cytować
Abstrakt
Głównym celem tekstu jest ukazanie funkcjonalnego wymiaru rytuałów politycznych związanych z obchodami rocznic zbrodni katyńskiej w latach 1990–2010. Dzięki przeprowadzonej metodą semantyczno-pragmatyczną analizie zawartości treści doniesień medialnych towarzyszących obchodom katyńskim, omówione zostały funkcje, które pełnił rytuał katyński w polskiej kulturze pamięci od 1990 do 2010 roku, takie jak funkcja emocjonalna, normatywna, legitymizacyjna, integracyjna, edukacyjna czy performatywna. Ponadto zaaplikowanie teorii traumy kulturowej umożliwiło analizę mitu założycielskiego, wskazywanego przez polityków w trakcie przemówień rocznicowych, wiążącego się z kłamstwem i prawdą o zbrodni katyńskiej. Zauważony w narracji katyńskiej przymus powtarzania, dotyczący walki z zakłamywaniem historii, odniesiony został do traumy spowodowanej damnatio memoriae, związanej z początkami chrześcijaństwa. W kontekście tych spostrzeżeń, w ramach rozważań na temat funkcji performatywnej, przeanalizowane zostało, obecne w dyskursie rocznicowym po katastrofie prezydenckiego samolotu lecącego na obchody 70. rocznicy zbrodni, zjawisko znane jako „drugi Katyń”.
Finansowanie
Artykuł finansowany ze środków projektu badawczego Preludium Narodowego Centrum Nauki – NCN Rocznice katyńskie w latach 1990-2010. Miejsce i funkcja rytuału politycznego w polskiej kulturze pamięci, NCN UMO-2012/05/N/HS5/01621.
Bibliografia
Alexander J. C. (2010), Trauma kulturowa i tożsamość zbiorowa, in: Znaczenia społeczne. Studia z socjologii kulturowej, Nomos, Kraków.
Austin J. L. (1993), Mówienie i poznawanie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Caruth C. (2015), Traumatyczne przebudzenie (Freud, Lacan i etyka pamięci), in: Antologia studiów nad traumą, ed. T. Łysak, TAIWPN Universitas, Kraków.
Czyżewski M. (2010), W stronę teorii dyskursu publicznego, in: Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego, eds. M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Grice H. P. (1980), Logika a konwersacja, in: Język w świetle nauki, Czytelnik, Warszawa.
Janion M. (1980), Odnawianie znaczeń, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Kosiński D. (2011), Dramat narodowy na Krakowskim Przedmieściu, “Przegląd Polityczny”, no. 107, p. 36.
Kosiński D. (2013), Teatra polskie. Rok katastrofy, Znak, Warszawa–Kraków.
Kosman M. (1981), Zmierzch Perkuna, czyli ostatni poganie nad Bałtykiem, Książka i Wiedza, Warszawa.
Kuźmiński M. (2011), Dziady Smoleńskie. Polska polityka od Mickiewicza do Rymkiewicza. Rozmowa z D. Kosińskim, “Tygodnik Powszechny”, no. 22, p. 13.
LaCapra D. (2009), Historia w okresie przejściowym. Doświadczenie, tożsamość, teoria krytyczna, TAIWPN Universitas, Kraków.
Levinson S. C. (2010), Pragmatyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Modzelewski K. (2015), Barbarian Europe, Peter Lang GmbH, Frankfurt am Main.
Napiórkowski M. (2016), Umarli wracają na tabletach, “Tygodnik Powszechny”, supplement: Dziady recykling, 30.10.2016, p. 34.
Nowak A. (2019), O historii nie dla idiotów. Rozmowy i przypadki, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Ricoeur P. (2012), Pamięć, historia, zapomnienie, TAIWPN Universitas, Kraków.
Rosner K. (2006), Narracja, tożsamość i czas, TAIWPN Universitas, Kraków.
Topolski J. (2008), Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnica narracji historycznej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Searl J. R. (1987), Czynności mowy, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Stalmaszczyk P., Cap P. (2014), Pragmatyka, retoryka, argumentacja. Obrazy języka i dyskursu w naukach humanistycznych, Universitas, Kraków.
Szacka B. (2006), Czas przeszły, pamięć i mit, Scholar, Warszawa.
Sztompka P. (2003), Trauma zmian społecznych, in: Socjologia, Znak, Kraków.
Urbańczyk P. (2012), Mieszko Pierwszy Tajemniczy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Licencja