Słowa kluczowe
zapiski folklorystyczne i etnograficzne
gwary Podola
cechy lingwalne
Jak cytować
Abstrakt
Do dziś aktualna pozostaje kwestia zbadania właściwości rozwoju poziomów strukturalnych dialektów, w szczególności utrwalonych w tych cennych źródłachjęzyka ludowego, które nasi poprzednicy pozostawili jako spuściznę w postaci różnych gatunków. Celem artykułu jest określenie stopnia odzwierciedlenia zjawisk gwarowych w zbiorach folklorystycznych i etnograficznych oraz pracach leksykograficznych polskich badaczy Podola. Zastosowano metodę opisowo-porównawczą. Ocenie podlegały osiągnięcia w badaniu etnografii i folkloru podolskiego polskich autorów XIX w., którzy opisali w swoich pracach poszczególne aspekty kultury materialnej i duchowej Ukraińców Podola. Ogromną wartość dla badaczy, zarówno etnografów, folklorystów, jak i lingwistów, zwłaszcza w dziedzinie dialektologii, stanowi bogata folklorystyczna oraz etnograficzna spuścizna A. Kocipińskiego i Z Dołęgi-Chodakowskiego. Ich zapiski zawierają warianty, rejestrują wpływ mowy lokalnej, tradycji itp. Równie cenny jest słowniczek regionalizmów podolskich A. Kremera, który uważany jest za pierwsze dzieło leksykograficzne o podolskiej gwarze języka ukraińskiego. W artykule udowodniono, że tylko autentyczne teksty mogą służyć jako cenne i wiarygodne źródło badania dynamiki dialektów Podola.
Bibliografia
ArkushynH. E.,Movafolkloru і hovirkovemovlennia [Language ofFolklore and Dialed Speech], [v:] Narodna tvorchisi ukraintsiv uprostori і chasi, mater, mizhnar. nauk. konf. v ramkakh VI Mizhnarodnoho festyvaliu ukrainskoho folkloru „Berehynia”, Lutsk 2010, s. 206-214.
Bevzenko S. P., Ukraińska dialektolohiia [Ukrainian Dialectology], Kyiv: Vyshcha shkola, 1980. BoltarovychZ. Ye., Ukraina vdoslidzhenniakhpolskykh etnohrafivXIX'st. [Ukraine in Research Works of Polish Ethnographers of the XIX Century], Kyiv: Naukova dumka, 1976.
Bulakhovskyi L. A., Z istorychnykh komentariv do ukrainskoi movy. Spoluchnyky і spoluchni hrupy (rechennia). Syntaksychni osoblyvosti pry nykh [From Historical Comments about Ukrainian Language. Conjunctions and Conjunctive Groups (Sentences). Syntactic Features of Them], [v:] „Naukovi zapysky KDU”, 1946, t. 5, vyp. 2, s. 31-71.
Horofianiuk I. V., Zi sposterezhen nad folklomymy tekstamy yak dzherelom vyvchennia dialektnoho movlennia podolian [From Observations on Folklore Texts as a Source for the Studying the dialectal Speech of Podillians], [v:] „Volyn filolohichna: tekst i kontekst”, 2013, vyp. 15, s. 66-74.
Hrytsevych Yu. N.,Folklorni teksty yak dialektohrafichnyi material u suchasnomu ukrainskomu movoznavstvi [Folklore Texts as Dialedographic Material in Contemporary Ukrainian Linguistics], [v:] „Lvivskyi filolohichnyi chasopys”, 2018, № 3, s. 72-76.
Hrytsenko P. Yu., Pro odyn typ dzherel suchasnykh dialektolohichnykh studii [About One Type of Sources of Modem Dialectological Studies], [v:] Dialekty v synkhronii ta diakhronii: zahalnoslovianskyi kontekst, tezy dop. mizhuar. konf., Kyiv: KMM, 2014, s. 145-154.
Hromyk Yu. N.,Folklomi materiały z Beresteishchyny yak dialektohrafichnyi material [Folk Materials from Beresteyschyna as Dialedographic Material], [v:] „Sprava: belaruska- wkrainski al"manah Tavarystva ukrainskaj litaratury pry Sajuze belaruskih pis"meimikaw”, 2015, № 1, s. 162-169.
DanyliukN. O., Dialektni yavyshcha u movi volynskykh narodnykh pisen [DialedPhenomena in the Language of Volyn Folk Songs], [v: ] Ukraińskie i polskie gwary pogranicza, Lublin; Łuck: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2001, s. 125-126.
Dei O. I., Avtohraf Slovianskykh pisen Z. Dolenhy-Khodakovskoho — znaideno [Autograph □/Slavonic Songs by Z. Dolenha-Khodakovskyi — found], [v:] „Narodna tvorchist ta etnohrafiia”, Kyiv 1973, № 1, s. 91-94.
Yermolenko S. Ya.,Folklor і literatuma mova [Folklore and Literary Language], Kyiv: Naukova dumka, 1987.
Kyrchiv R. F., Ukrainskyifolklor upolskii literaturi (period romantyzmu) [Ukrainian Folklore in Polish Literature (the Period of Romanticism], Kyiv: Naukova dumka, 1971.
Kovalenko В. O., Dialektna osnova zhartivlyvykh pisen z Podillia [The Dialectal Basis of Humorous Songs from Podillia], [v:] „Visnyk Prykarpatskoho natsionalnoho universytetu. Filolohiia (Movoznavstvo)”, 2009, vyp. XXI-XXII, s. 42—45.
Matviias I. H., Vidobrazhennia hovoriv u movi ukrainskykh istorychnykhpisen i narodnykh dum [Reflection of Dialects in the Language of Ukrainian Historical Songs and Folk Dumas], [v:] „Ukraińska mova”, 2005, № 1, s. 52-59.
Novytskyi O. M., Folklorystychna ta etnohrafichna diialnist A. I. Dyminskoho [Folklore and Ethnographic Works of A. I. Dyminskyi], [v:] „Narodna tvorchist ta etnohrafiia”, 1980, № 6 (166), s. 38—42.
Paraviichuk A. H., Vydatnyi istorykPodillia Yu. Y Sitsinskyi [OutstandingHistorian of Podillia Region Yu. Y. Sitsinskyi], [v:] „Ukrainskyi istorychnyi zhumal”, 1968, № 9, s. 87-92.
Rusanivskyi V. M., I z Umanshchyny, i z usiiei Ukrainy (narodnorozmovne dzherelo movy T.Shevchenka) [From Uman Region and from All Over Ukraine (Folk Source of T.Shevchenko’s Language)], [v:] „Movoznavstvo”, 1999, № 2-3, s. 3-10.
Syvachenko M. Ye., Anatolii Svydnytskyi і zarodzhennia sotsialnoho romanu v ukrainskii literaturi [Anatolyi Svydnytskyi and Arising of a Social Novel in Ukrainian Literature], Kyiv: Vyd-vo AN URSR, 1962.
Syvachenko M. Ye., Novoznaideni opovidannia A. P. Svydnytskoho і yikh folklorni dzherela [Newly-Discovered Stories by A. P. Svydnytskyi and Their Folk Sources], [v:] Literaturoznavchi ta folklorystychni rozvidky, Kyiv: Naukova dumka, 1974, s. 147-182.
Froliak L. D., Do pytannia pro narodni pisni z Pidliashshia yak dzherelo dialektolohichnykh studii [To the Question of Folk Songs from Podlasie as a Source of Dialectological Studies], [v:] „Teka Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych”, 2016, vol. XI, s. 35-42.
Yuzvenko V. A., Ukrainskanarodna poetychna tvorchist u polskii folklorystytsi XIXst. [Ukrainian Folk Poetry in the Polish Folkloristics of the XIX Century], Kyiv: Vyd-vo AN URSR, 1961.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).