Abstrakt
Artykuł analizuje cechy opowieści migracyjnej we współczesnej literaturze ukraińskiej. Przedmiotem analizy są opowiadania Serhija Żadana ze zbioru Big Mac i inne historie oraz powieść Wołodymyra Rafiejenki Mondergrin. Opisano model teoretyczny badań dyskursu migracyjnego. Podkreślone zostały główne aspekty takich badań, np. typologie postaci jako Obcy/Inny; kryzys tożsamości i kształtowanie wielowarstwowej złożonej tożsamości poprzez asymilację/różnicowanie; modele fabularne poruszania się/ucieczki/utraty „swojej” lub opanowania „obcej” przestrzeni; traumatyczne przeżycia i poszukiwanie „swojej” społeczności. Na podstawie strukturalnego modelu historii wygnania (przesiedlenia, migracji) analizowane są wątki ruchu wewnętrznego i zewnętrznego we współczesnej literaturze ukraińskiej. Udowodniono, że wątki ruchu zewnętrznego i wewnętrznego w prozie Siergieja Żadana i Wołodymyra Rafiejenki odtwarzają kryzys tożsamości postaci. To znajduje wyraz na poziomie fabularnym, ucieleśnia się w sytuacjach granicznych, w których kategorie „swoje” i „inne” opisują relację między człowiekiem a przestrzennym obrazem świata, tworząc nowy semiotyczny model rzeczywistości, w której znalazł się migrant.
Bibliografia
Arendt Kh., My, bizhentsi [We, the refugees], [v:] „Ukraina moderna”, 2019, no. 26, s. 210–220.
Volodymyr Rafeyenko, Kobylyacha holova abo Yak ya pochav pysaty ukrains’kiyu, 25.06.2019, [v:] Електронний ресурс: https://tiny.pl/wcf5v (12.05.2022).
Dzhadt T., Pohranychnyi narod [Border people], [v:] „Krytyka”, 2010, zhovten. Kulkist’ naselennya Nimechchyny dosiahla rekordnoho rivnia zavdiaky mihrantam, 17.01.2020, [v:] Elektronnyi resurs: https://tiny.pl/wcf5z
Krysteva Yu., Sami sobi chuzhi [Strangers to themselves], Kyiv: Vydavnytstvo Solomii Pavlychko „Osnovy”, 2004.
Literator-intelektual u mihratsiinykh protsesakh: vyklyky dlia pamiati ta identychnosti: monohrafiia [An intellectual writer in migration processes], Yu. Hanoshenko ta in., holov. red. O. Pronkevych, Mykolaiv: Vyd-vo ChNU im. Petra Mohyly, 2018.
Lotman Yu., Semiosfera [Semiosphere], Sankt-Peterburg: Iskusstvo-SPB, 2000, s. 704.
Mihratsiia v Ukraini. Tsyfry i fakty [Migranion in Ukraine. Figures and Facts], Kyiv: MOM 2019.
Said E., Kultura y imperiializm [Culture and Imperialism], Kyiv: Krytyka, 2007.
Sliusarevskyi M., Psykholohiia mihratsii: navch. posibnyk [Psychology of migration], Kirovohrad: Imeks, 2013.
Taran L., Eksperyment, vyklykanyi vnutrishnoiu neobkhidnistiu. Volodymyr Rafeienko – pro potrebu pereosmyslennia perezhytoho [An experiment caused by necessity. Volodymyr Rafeenko – about the need to rethink the experience], [v:] Elektronnyi resurs: https://m.day.kyiv.ua/uk/article/ukrayinci-chytayte/eksperyment-vyklykanyy-vnutrishnoyu-neobhidnistyu (14.11.2022).
Khanenko-Frizen N., Trudova mihratsiia ta literaturna tvorchist: Do pytannia vyznachennia fenomena «zarobitchanskoi» literatury [Labor migration and literary creativity: On the question of defining the phenomenon of „labor” literature], [v:] „Ukrainoznavchyi almanakh”, 2014, vyp. 15, s. 230–238.
Shostak O., „Emihratsiinyi” tekst Ivana Franka [„Emigration” text of Ivan Franko]: avtoref. dys. kand. filol. nauk. Lviv, 2018, s. 20.
Yakovenko N., Dzerkala identychnosti. Doslidzhennia z istorii uiavlen ta idei v Ukraini KhVI – pochatku XVIII stolittia: Vybrani statti [Mirror of identity. Research on the history of ideas in Ukraine in the 16th – early 18th centuries: Selected articles], Kyiv: Laurus, 2012.
Achille M., The idea of a borderless world Achille Mbembe, [in:] Electronic source: https://africasacountry.com/2018/11/the-idea-of-a-borderless-world (12.05.2022).
Caruth C., Unclaimed Experience: Trauma, Narratives and History, Baltimore: John Hopcins University Press, 2018.
Culture, Literature and Migration, ed. by A. Tilbe, M. Rania, London: Transnational Press London, 2019.
Hartner M., Schneider R., British Novels of Migration and the Construction of Transnational Mental Spaces, [in:] „Zeitschrift für Anglistik und Amerikanistik”, 2015, vol. 63, no. 4, pp. 411–431. DOI: https://doi.org/10.1515/zaa-2015-0034
Migrant Identities of „Creole Cosmopolitans”: Transcultural Narratives of Contemporary Postcoloniality, ed. by N. Menon, M. Preziuso, New York–Bern–Berlin–Bruxelles–Frankfurt am Main–Oxford–Wien: Peter Lang Inc., International Academic Publishers, 2014.
Park R.E., Human migration and the marginal man, „American Journal of Sociology”, 1928, vol. 33, no. 6, p. 881–893. DOI: https://doi.org/10.1086/214592
Pries L., The Approach of Transnational Social Spaces: Responding to New Configurations of the Social and the Spatial, [v:] The Emergence of Transnational Social Spaces: International Migration and Globally Operating Companies, ed. L. Pries. London: Routledge, 2000, p. 3–33.
Teksty Drugie. Migrant Literature, Warszawa 2018, nr 1.
Soja Ed., Thirdspace: Journeys to Los Angeles and Other Real-and-Imagined Places, Cambridge, Mass.: Blackwell, 1996.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Ołena Romanenko
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).