Słowa kluczowe
chrześcijaństwo
pobożność ludowa
chrześcijańskie królestwa w Nubii
osada
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 519
Liczba pobrań: 247
Abstrakt
The study of Christian popular piety in Nubia is very difficult, because after the old Christian communities in Nubia only ruins of churches, towns and villages buried in the desert sand, which are successfully examined by archaeologists from various countries, including Poland. The article presents forms of popular piety from the areas of Nobadia and Makuria, the former Christian kingdoms in the areas of present-day Sudan. Due to the small number of sources, the Alwa kingdom was omitted. The elements presented in this article are merely an outline of popular piety, which, thanks to the research of settlement positions from the period of Christian kingdoms and epigraphical sources, is successfully reconstructed.
Bibliografia
Adams, William Yewdale. „The United Kingdom of Makuria and Nobadia. A MedievalAnomaly.” Egypt and Africa. Nubian from Prehistory to Islam. Eds. Winifred Davies.London: British Museum Press, 1993: 257-263.
Araszczuk, Stanisław. „Język i formy pobożności ludowej.”, Seminare. Poszukiwanianaukowe 20 (2004): 163-179.
Atiya, Azis Suryal. History of Eastern Christianity. London: Methuen, 1968.
Brakmann, Heinzgerd. “Defunctus adhuc loquitur. Gottesdienst und Gebetsliteratur deruntergegangenen Kirche in Nubien.”, Archiv Für Liturgiewissenschaft Jahrgang 48 (2006):283-333.
Burstein, Stanley. “When Greek Was an African Language: The Role of Greek Culture inAncient and Medieval Nubia.” Journal of History World 19.1 (2008): 41-61.
Congregation for Divine Worship and the Discipline of the Sacraments, Directory on PopularPiety and the Liturgy: Principles and Guidelines. London: The Incorporated Catholic TruthSociety, 2002.
Deptuła, Agata. “An inscription with the liturgical hymn from the Lower Church inBanganarti” Polish Archaeology in the Mediterranean 20 (2012): 267-272.
Deptuła, Agata. “Inscriptions from Saint Menas’ Church in Selib.” Nubian Voices II: NewTexts and Studies on Christian Nubian Culture (The Journal of Juristic PapyrologySupplement Series 27). Eds. Adam Łajtar, Grzegorz. Ochała, Jacques van der Vliet. Warsaw:Faculty of Law and Admistration, 2015: 119–136.
Dijkstra, Jitse Harm Fokke. Philae and the End of Ancient Egyptian Religion: A Region Studyof Religious Transformation (298-642 CE). (Orientalia Lovaniensia Analecta 173). Leiden:Peeters, 2008.
Dijkstra, Jitse Harm Fokke. Religious Encounters on the Southern Egyptian Frontier in LateAntiquity (298-642). Ph.D. Diss., Rijksuniversiteit Groningen, 2005.
Dobrzeniecki, Tadeusz. “Maiestas Crucis in the mural paintings of the Faras Cathedral. Someicono- graphical notes.” Bulletin du Musée National de Varsovie 15 (1974): 6-20.
Donadoni, Sergio. “Les graffiti de l’église de Sonqi Tino.” Nubia. Récentes recherches. Actesdu colloque nubiologique international au Musée National de Varsovie, 19-22 juin 1972, Ed.Kazimierz Michałowski. Varsovie: Musée national, 1975: 31-39.
Drzewiecki, Mariusz. Mighty Kingdoms and their Forts. The Role of Fortified Sites in theFall of Meroe and Rise of Medieval Realms in Upper Nubia. Warsaw: IKŚIO PAN, 2016.
Frend, William Hugh Clifford. “Nubia as an Outpost of Byzantine Cultural Influence.”Byzantinoslavica 29.2 (1968): 319-326.
Frend, William Hugh Clifford. “The Mission to Nubia: An Episode in the Struggle for Powerin Sixth Century Byzantium.” Travaux du Centre d’Archeologie Mediterraneenne del’Academie Polonaise des Sciences” (Études et Travaux 8) 16 (1975): 10-16.
Gerstel, Sharon. Talbot, Alice-Mary. “The Culture of Lay Piety in Medieval Byzantium(1054-1453).” The Cambridge History of Christianity, V, Eastern Christianity. Ed. MichalelAngold. London: Cambridge University Press, 2006: 79-100.
Godlewski, Włodzimierz. Pachoras: The cathedrals of Aetios, Paulos and Petros. Thearchitecture. (PAM Supplement Series 1). Warsaw: Warsaw University Press, 2006.
Grillmeier, Aloys. [with Hainthaler, Theresia]. Christ in Christian Tradition. vol. 2: From theCouncil of Chalcedon (451) to Gregory the Great (590-604). part 4: The Church ofAlexandria with Nubia and Ethiopia after 451. trans. Orville Cole Dean, London: Mowbray,
Iliffe, John. Africans: The History of a Continent. (African Studies 85). Cambridge:Cambridge University Press, 1995.
Jakobielski, Stefan. Faras III: A history of the bishopric of Pachoras on the basis of Copticinscriptions. Warszawa: Éditions Scientifiques de Pologne, 1972.
Jakobielski, Stefan. Martens-Czarnecka, Małgorzata. Łaptaś, Magdalena. Mierzejewska,Bożena. Rostkowska, Bożena. Pachoras. The Wall Paintings from the Cathedrals of Aetios,Paulos and Petros. (PAM Monograph Series 4), Warszawa: Wydawnictwa UniwersytetuWarszawskiego, 2017.
Kopeć, Jerzy. „Liturgia i pobożność ludowa w świetle historii.” Liturgia i pobożność ludowa.Eds. Władysław Nowak. Olsztyn: Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego,2003: 25-38.
Łajtar, Adam, “Late Christian Nubia through Visitors’ inscriptions from the Upper Church atBanganarti.” Between the Cataracts. Proceedings of the 11th Conference of Nubian Studies.Warsaw University, 27 August – 2 September 2006. Part 1: Main Papers (PAM SupplementSeries 2.1). Eds. Włodzimierz Godlewski, Adam Łajtar, Warsaw: Warsaw University Press,2008: 321-331.
Łajtar, Adam. “Varia Nubica XII – XIX.” Journal of Juristic Papyrology 39 (2009): 115-119.
Łajtar, Adam. Jacques, van der Vliet. “Rich Ladies of Meinarti and their Churches. With anappended list of sources from Christian Nubia containing the expression “having the Churchof so-and-so”.” The Journal of juristic Papyrology 28 (1998): 35-53.
Łaptaś, Magdalena. “Archangels as Protectors and Guardians in Nubian Art.” Between theCataracts. Proceedings of the 11th Conference of Nubian Studies. Warsaw University, 27August – 2 September 2006. Part 2, fasc. 2: Session Papers (PAM Supplement Series 2.2/2).Eds. Włodzimierz Godlewski, Adam Łajtar, Warsaw: Warsaw University Press, 2010: 675-682.
Łaptaś, Magdalena. „A Feast of the Archangel Michael. A New Interpretation of the MuralPainting from Old Dongola.” Eastern Christian Art 5 (2008b): 75-85.
Łaptaś, Magdalena. „Symbolika oczu na skrzydłach archaniołów w malarstwie nubijskim.”Initium sapientiae humilitas. Studia ofiarowane Profesorowi Jakubowi Pokorze z okazji 70.Urodzin. Eds. Zbigniew Bania, Anna Sylwia Czyż, Janusz Nowiński. Warszawa: UniwersytetKardynała S. Wyszyńskiego, 2015: 42-55.
Martens-Czarniecka, Małgorzata. “The Christian Nubia and the Arabs.” Studia Ceranea 5(2005): 249-265.
Martens-Czarniecka, Małgorzata. The Wall Paintings from the Monastery on Kom H inDongola, Nubia III, Dongola III. (PCMA Monograph Series 3). Warsaw: PCMA, WarsawUniversity Press, 2012a.
Martens-Czarniecka, Małgorzta. “Iconography of Jesus Christ in Nubian Painting.” Études etTravaux 25 (2012b): 242-252.
Mich, Katarzyna Anna. „Problem zakorzenienia chrześcijaństwa w lokalnej kulturze Nubii ajęzyk liturgii Kościoła nubijskiego.” Sudan wojna, polityka, uchodźcy. Eds. Waldemar Cisło,Jarosław Różański, Maciej Ząbek. Pelplin: Wydawnictwo „Bernardinum”, 2016. 73-94.
Michałowski, Kazimierz. Die Kathedrale aus dem Wüstensand. Einsiedeln-Zürich-Köln:Benziger Verlag, 1967.
Mierzejewska, Bożena., Faras Gallery. Guide. Warsaw: The National Museum in Warsaw,
Ostrowski, Maciej. “Kilka refleksji teologicznych i duszpasterskich wokół pielgrzymowaniajako formy pobożności ludowej.” Gospodarka i przestrzeń, prace dedykowane ProfesorDanucie Ptaszyckiej-Jackowskiej. Eds. Bolesław Domański, Włodzimierz Kurek. Kraków:Wydawnictwo IGiGP Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009: 215-226.
Stark, Robert J. Ciesielska, Joanna. A. “Cemetery 4 at Ghazali (Sudan): Excavations duringthe Fall 2016 Season.” Bayuda Studies. Proceedings of the First International Conference onthe Archaeology of the Bayuda Desert in Sudan. (Meroitica –Schriften zur altsudanesischenGeschichte und Archäologie 27). Eds. Angelika Lohwasser, Tim Karberg, JohannesAuenmüller, Wiesbaden: Harrassowitz, 2018: 273-285.
Timothy. „The Discourse on Saint Michael the Archangel by Timothy, Archbishop ofAlexandria.” Miscellaneous Coptic Texts in the Dialect of Upper Egypt. Ed., trans. ErnestAlfred Wallis Budge, London: Sold at the British Museum and by Longmans and Co., 1915:1029, 519-520.
Vandenbeusch, Marie Antoine, Daniel. “Under Saint Michael’s Protection: A Tattoo fromChristian Nubia.” Journal of the Canadian Centre for Epigraphic Documents 1 (2015): 15-19.
Vantini, Giovanni. „Christian Relics in Sudanese Tradition.” Nubia Christiana 1 (1982): 25-39.
Welsby, Derek. Medieval Kingdoms of Nubia. Pagans, Christians and Muslims along theMiddle Nile. London: The British Museum Press, 2002.
Zielińska, Dobrochna. “The iconographical program in Nubian churches: progress reportbased on a new reconstruction project.” Between the Cataracts. Proceedings of the 11thConference of Nubian Studies. Warsaw University, 27 August – 2 September 2006. Part 2,fasc. 2: Session Papers (PAM Supplement Series 2.2/2). Eds. Włodzimierz Godlewski, AdamŁajtar, Warsaw: Warsaw University Press, 2010: 643-652.
Żurawski, Bogdan. “Churches of Banganarti, 2002-2006.” Between the Cataracts.Proceedings of the 11th Conference of Nubian Studies. Warsaw University, 27 August – 2September 2006. Part 1: Main Papers (PAM Supplement Series 2.1). Eds. WłodzimierzGodlewski, Adam Łajtar, Warsaw: Warsaw University Press, 2008: 303-320.
Żurawski, Bogdan. „Magica et ceramica: magic and ceramics in Christian Nubia.”,Archaeologia Polona 30 (1992): 87-107.
Żurawski, Bogdan. “Faith healing, philanthropy and commemoration in Late ChristianDongola.” Ägypten und Nubien in spätantiker und christlichen Zeit. Akten des 6.Internationalen Koptologenkongresses Münster, 20-25. Juli 1996, Band I, Materielle Kultur,Kunst und religiöses Leben. Eds. Stephen Emmel, Wiesbaden: Reichert Verlag 1999, 423-448.
Żurawski, Bogdan. „Peregrinatio nubiana. Kilka uwag na marginesie problematyki miejscświętych w Nubii chrześcijańskiej”. Sympozja Kazimierskie. Miejsca święte w epoce późnegoantyku. T. 5. Eds. Bożena Iwaszkiewicz-Wronikowska, Daniel. Próchniak. Lublin:Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 2005, s. 301-325.
Żurawski, Bogdan. Kings and Pilgrims. St Raphael Church II at Banganarti, mid-eleventh tomid-eighteenth century. Nubia V, Banganarti 2. Warsaw: Wydawnictwo Neriton / IKSiOPAN, 2014.
Żurawski. Bogdan. St Raphael Church I at Banganarti mid-sixth to mid-eleventh century. Anintroduction to the site and the epoch. Nubia IV, Banganarti 1. (Gdansk ArchaeologicalMuseum African Reports 10, 2012, Monograph Series 2). Gdansk: Muzeum Archeologicznew Gdańsku, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, Instytut KulturŚródziemnomorskich i Orientalnych PAN, 2012.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Katarzyna Anna Mich
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
PRACE PUBLIKOWANE W CZASOPIŚMIE DOSTĘPNE SĄ NA LICENCJI CREATIVE COMMONS:
Od 2021: 
Od 2006: 
Przed 2006 do wszystkich tekstów opublikowanych prawa autorskie są zastrzeżone.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Annales Missiologici Posnanienses są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów ze zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Annales Missiologici Posnanienses udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) oraz zezwalają na sublicencje na tych samych warunkach.
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2021 roku w Annales Missiologici Posnanienses pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- użycie niekomercyjne – nie należy wykorzystywać utworu do celów komercyjnych;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych w latach 2006-2020 w Annales Missiologici Posnanienses pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).