Słowa kluczowe
design
Thaw
modernism
home engineering
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 208
Liczba pobrań: 147
Abstrakt
The development of a post-Stalinist modern kitchen in Poland was informed by the activities of different individual and institutional actors: experts in ‘professional’ home engineering, architects and designers and modernist taste-makers. The image of the model kitchen is surprisingly coherent: a rational laboratory kitchen, where the housewife’s work is orchestrated according to Taylorism-inspired rules that aim at reducing the burden of domestic chores and introducing modern and hygienic equipmentand attitudes. The discourse, inspired by similar discussions in Europe and United States, mainly by the works of Swedish Research Institute, reflects the prewar ideas of kitchen-laboratories and ‘home engineering’. What’s new and different is the temporal (limited to a short post-Thaw period) enthusiasm for open-plan kitchens presented as spaces where a housewife can seamlessly perform two duties at the same time: housework and care work. This phenomenon mirrors changing attitudes towards women’s roles in society which, in the post-Stalinist period, were marked by ongoing conservatism. Drawing on the concept of a ‘mediation junction’ and the historical production-consumption-mediation paradigm in design, the article traces changing attitudes towards women’s roles in society, reflected both in popular and professional discourses on kitchen design.
Bibliografia
Biuro Prasy, KC PZPR, „Narada w sprawie prasy kobiecej”, 1958, AAN 237/XIX-148
Błażejowska K., „Nie kocha się żony niechlujnej i zaniedbanej”. Irena Gumowska chciała w PRL-u zrobić z Polaków naród czysty, grzeczny i dobrze odżywiony, „Wysokie Obcasy” 2018, 4 sierpnia, dostępny w internecie: <https://www.wysokieobcasy.pl/wysokie-obcasy/7,53662,23735399,irena-gumowska-nie-kocha-sie-zony-niechlujnej-i-zaniedbanej.html> [dostęp: 10 maja 2021]
Cholewicka-Goździk K., Porównanie powierzchni składowania w różnych systemach obudowy kuchni, „Wiadomości Instytutu Wzornictwa Przemysłowego” 1964, 1–2, s. 22–36
Crowley D., Reid S.E., Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, w: Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg-Oxford–New York 2002, s. 1–22
Crowley D., Warsaw Interiors: The Public Life of Private Spaces, 1949–65, w: Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg–Oxford–New York 2002, s. 181–206
Fallan K., Design history. Understanding theory and method, London–New York 2014
Federici S., Kapitał a płeć, tłum. A. Krzeski, A. Piekarska, „Praktyka Teoretyczna” 2017, 25(3), s. 196–212
Fidelis M., Gender, historia i komunizm, w: K. Stańczak-Wiślicz, P. Perkowski, M. Fidelis, B. Klich-Kluczewska, Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm, Kraków 2020, e-book, s. 31–64
Fidelis M., Kobiety, komunizm i industrializacja w powojennej Polsce, tłum. M. Jaszczurowska, Warszawa 2010
Freeman J., The Making of the Modern Kitchen. A Cultural History, Berg–Oxford–New York 2004
Fraad H., Resnick S., Wolff R., Bring It All Back Home. Class, Gender and Power in the Modern Household, London–Boulder, Colorado 1994
Frąckiewicz A., Chcemy być nowocześni. Kształt przyszłości, czyli styl lat 50. i 60, w: A. Demska, A. Frąckiewicz, A. Maga, Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, red. A. Kiełczewska, Warszawa 2011, s. 12–37
Göransdotter M., Redström J., Design Methods and Critical Historiography: An Example from Swedish User-Centred Design, „Design Issues” 2018, 34(2), s. 20–30
Gumowska I., My i nasz dom (Z kultury życia codziennego), Warszawa 1957
Hajdo M., Wizerunek kobiety jako matki, pracownika i działaczki społecznej prezentowany na łamach prasy kobiecej w latach 1948–56, „Dzieje Najnowsze” 2006, 3(38), s. 55–72
Heßler M., The Frankfurt Kitchen: The Model of Modernity and the “Madness” of Traditional Users, 1926 to 1933, w: Cold War Kitchen. Americanization, Technology,
and European Users, red. R. Oldenziel, K. Zachmann, Cambridge–London 2009, s. 163–184
Jameson F., Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu, tłum. M. Płaza, Kraków 2011
Lees-Maffei G., The Production-Consumption-Mediation Paradigm, „Journal of Design History” 2009, 4(22), s. 351–376
Leśniakowska M., Dom Adama, Dom Ewy: dyskurs różnicy w (pod)tekstach historii architektury, „Rocznik Historii Sztuki” 2005, 30, s. 31–45
Leśniakowska M., Modernistka w kuchni. Barbara Brukalska, Grete Schütte-Lihotzky i „polityka kuchenna”, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty” 2004, 58(1–2), s. 222–231
Maass J., Referowska M., Jaką chcemy mieć kuchnię, „Gospodarstwo Domowe” 1959, 4(14), s. 1–3
Maass J., Referowska M., Mieszkanie, Warszawa 1963
Midal A., Design by Accident. For a New History of Design, Berlin 2019
Mieszkanie. Analiza socjologiczna, red. E. Kaltenberg-Kwiatkowska, Warszawa 1982
O pracy Komitetu do Spraw Gospodarstwa Domowego, „Gospodarstwo Domowe” 1958, 1(1), s. 2–4
Oldenziel R., Bruhèze A.A. de la, Theorizing the Mediation Junction for Technology and Consumption, w: Manufacturing Technology, Manufacturing Consumers.
The Making of Dutch Consumer Society, red. A.A. de la Bruhèze, R. Oldenziel, Amsterdam 2009, s. 9–39
Oldenziel R., Zachmann K., Kitchens as Technology and Politics: An Introduction, w: Cold War Kitchen. Americanization, Technology, and European Users, red. R. Oldenziel, K. Zachmann, Cambridge–London 2009, s. 1–29
Olkiewicz J., Z wizytą w mieszkaniu mało typowym, „Ty i Ja” 1965, maj, nr 5(61), s. 34–35
Pence K., Betts P., Introduction, w: Socialist Modern. East German Everyday Culture and Politics, red. K. Pence, P. Betts, The University of Michigan Press 2008, s. 1–34
Perkowski P., Stańczak-Wiślicz K., Nowoczesna gospodyni. Kobiety w gospodarstwie domowym, w: K. Stańczak-Wiślicz, P. Perkowski, M. Fidelis, B. Klich-Kluczewska,
Kobiety w Polsce 1945–1989. Nowoczesność, równouprawnienie, komunizm, Kraków 2020, e-book, s. 266–354
Putowska J., Jak urządzić mieszkanie, wyd. 3, Warszawa 1960
Skibniewska H., Rodzina a mieszkanie, Warszawa 1974
Sokół Z., „Przyjaciółka” – tygodnik kobiecy (1948–1998). Część I – lata 1948–1951, „Kieleckie Studia Bibliologiczne” 2001, 6, s. 89–111
Sparke P., As Long as It’s Pink. The Sexual Politics of Taste, The Press of Nova Scotia College of Art and Design, Halifax 2010
Stańczak-Wiślicz K., Household as a Battleground of Modernity: Activities of the Home Economics Committee Affiliated to the League of Women (1957–80), „Acta Poloniae Historica” 2017, 115, s. 123–150
Szpakowska M., Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian, Warszawa 2003
Wawrykowa M., Na marginesie szwedzkich doświadczeń. Sprawa nie tylko kobiet. Gospodarstwo domowe – troską wszystkich, „Gospodarstwo Domowe” 1958, 1(2), s. 10–12
Licencja
Prawo autorskie regulowane jest oświadczeniem autora przygotowanym przez Wydawnictwo Naukowe UAM a od nr XXVIII także umową licencyjną na publikację online zawartą pomiędzy Autorem i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza. Autorzy ponoszą odpowiedzialność za oryginalność zamieszczanego materiału tekstowego oraz regulację praw autorskich dotyczących materiałów ilustracyjnych. W przypadku, gdy materiały pochodzą od redakcji – odpowiedzialność ponosi redakcja czasopisma.
Ten utwór dostepny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.