Słowa kluczowe
interior architecture
design
modernization
modernity
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 323
Liczba pobrań: 176
Abstrakt
The article focuses on interior design from the first half of the 1950s. The interior spaces realized at that time in Poland elude unambiguous classifications, both in terms of formal and ideological aspects. I propose to look at the interiors from this time not in terms of style (difficult, complex, hybrid), but in a broader sense, as a political, socio-cultural phenomenon. The interiors were supposed to favor social modernization (assumed in the communist project), especially the idea of promotion and changing class habitus. They precisely modeled new forms of social life (cultural spaces), as well as family life, as they defined the way of eating, “being” (gastronomic interiors), spending free time and holidays. The leap into modernity was particularly noticeable in the architecture and interiors with which everyone interacted on a daily basis. Indicating the participation of interiors in the multifaceted modernization process can make us realize the complexity of the post-war reality, including the interior design from the first half of the 1950s, which was related to many spheres of social and cultural life.
Bibliografia
Artwińska A., Komunistyczne auto/biografie. Oni Teresy Torańskiej w perspektywie współczesnych paradygmatów rozumienia przeszłości, w: Komunizm, idee,
praktyki 1944–1989, red. K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec, Warszawa 2018, s. 347–376
Banaszewska A., Wnętrza na Starym Mieście, „Architektura” 1953, 9, s. 227–230
Boym S., Common Places: Mythologies of Everyday Life in Russia, Cambridge MA 1994
Brzostek B., PRL na widelcu, Warszawa 2010
Brzostek B., Robotnicy Warszawy. Konflikty codzienne (1950–1954), Warszawa 2002
Chmielewska K., Uprawomocnienie komunizmu. Budować i tworzyć, w: Komunizm, idee, praktyki 1944–1989, red. K. Chmielewska, A. Mrozik, G. Wołowiec, Warszawa 2018, s. 25–64
Clark K., Socialist Realism and the Sacralization of Space, w: The Landscape of Stalinism. The Art and Ideology of Soviet Space, red. E. Dobrenko, E. Naiman, Seattle 2003, s. 3–18
Clark K., The ‘New Moscow’ and the New ‘Happiness’. Architecture as a Nodal Point in the Stalinist System of Value, w: Petrified utopia. Happiness Soviet Style, red. M. Balina, E. Dobrenko, Anthem Press 2009, s. 189–200
Crowley D., Warsaw Interiors: The Public Life of Private Spaces, 1949–65, w: Socialist Spaces: Sites of Everyday Life in the Eastern Bloc, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg Publishers, 2002, s. 181–206
Crowley D., Warsaw’s Shops, Stalinism and the Thaw, w: Style and Socialism. Modernity and Material Culture in Post-War Eastern Europe, red. D. Crowley, S.E. Reid, Berg Publishers, 2000, s. 25–47
Czapelski M., Bohdan Pniewski – warszawski architekt XX wieku, Warszawa 2008
Czas debat: antologia krytyki artystycznej z lat 1945–1954. Wektory geografii artystycznej, reinterpretacje tradycji, sylwetki, oprac. A. Pietrasik, P. Słodkowski, t. 3, Warszawa 2016, s. 13
Czerniewska K., Gaber i Pani Fantazja. Surrealizm stosowany, Warszawa 2011
Czubaj M., Włos Johna Lennona. Religijność i popkultura, w: Kicz w kulturze, red. M. Fiderkiewicz, Katowice 2006, s. 39–52
Domy społeczne w Warszawie. Zebranie dyskusyjne Komisji Krytyki Oddziału Warszawskiego SARP, oprac. A. Kotarbiński, „Architektura” 1952, 6, s. 145–156
Dziubicka B., Kino Leningrad w Gdańsku, „Porta Aurea” 2010, 9, s. 226–244
Fitzpatrick S., Życie codzienne pod rządami Stalina. Rosja radziecka w latach trzydziestych XX wieku, przeł. J. Gilewicz, Kraków 2015
Giergoń P., Mozaika warszawska. Przewodnik po plastyce w architekturze stolicy 1945–1989, Warszawa 2014
Głuszczenko I., Sowiety od kuchni. Mikojan i radziecka gastronomia, tłum. M. Przybylski, Warszawa 2012
Goldzamt E., Zagadnienie realizmu socjalistycznego w architekturze, w: O polską architekturę socjalistyczną. Materiały z Krajowej Partyjnej Narady Architektów odbytej w dniu 20-21.VI.1949 roku w Warszawie, oprac. J. Minorski, Warszawa 1951
Huml I., Artystyczne curriculum Olgierda Szlekysa, w: Olgierd Szlekys. Wnętrza, meble, malarstwo, Warszawa 1982, s. 5–18
Huml I., Ceramika Bolesława Książka, „Projekt” 1965, 5–6, s. 61–66
Huml I., Kraty Henryka Grunwalda, „Projekt” 1988, 1, s. 22–27
Huml I., Pałac w guście epoki, „Renowacje i Zabytki” 2005, 3, s. 106–117
Huml I., Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa 1978
Huml I., Sztuka użytkowa w Polsce po II wojnie światowej, Warszawa 1970
Huml I., Władysław Wincze, twórca i pedagog, w: Szkice z pamięci. Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych we Wrocławiu we wspomnieniach jej założycieli, studentów i pedagogów. Lata 1946–1996, red. A. Saj, Wrocław 1996, s. 107–112
Jajko K., Seans filmowy za rogatkami. Kina objazdowe w dziele upowszechniania kultury na wsi, w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017, s. 413–439
Jarmułowicz M., Optymizm, w: Słownik realizmu socjalistycznego, red. Z. Łapiński, W. Tomasik, Kraków 2005, s. 167–172
Jędrzejewski M., Architektura wnętrz, wystawiennictwo i scenografia w powojennym Wrocławiu. Część I: 1945–1981, „Dyskurs. Czasopismo Artystyczno-Naukowe ASP we Wrocławiu” 2008, 8, s. 135–171
Juszkiewicz P., Cień modernizmu, Poznań 2013
Kaus K., Artystyczny wystrój i wyposażenie trójmiejskich lokali gastronomicznych w okresie powojennym (1945–1989), „Porta Aurea” 2019, 18, s. 186–208
Kenney P., Budowanie Polski Ludowej. Robotnicy a komuniści 1945–1950, przeł. A. Dzierzgowska, Warszawa 2015
Kluczwajd K., Spojrzenie na rzut: O wyposażeniu domu i wzornictwie w toruńskim wydaniu, Toruń 2002
Konkurs SARP na projekty szkicowe stacji metra warszawskiego, „Architektura” 1953, 5, s. 126–132
Konopka C., Teatr operowy, „Architektura” 1954, 3, s. 61–63
Korduba P., Ludowość na sprzedaż. Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego, Cepelia, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa 2013
Kostuch B., Kolor i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945, Kraków 2015
Kowalski J., Kino Leningrad w Gdańsku, „Architektura” 1955, 3, s. 62–67
Kowalski J., Morski Dom Kultury, „Architektura” 1955, 4, s. 84–91
Krakowska J., PRL. Przedstawienia, Warszawa 2016
Lebow K., Unfinished Utopia: Nowa Huta, Stalinism and Polish Society, 1949–1956, London 2013
Leszczyński A., Skok w nowoczesność. Polityka wzrostu w krajach peryferyjnych 1943–1980, Warszawa 2013
Leśniakowska M., Architektura w Warszawie. Lata 1945–1965, Warszawa 2003
Leśniewski S., Pierwszy wzorowy dom kultury, „Stolica” 1950, 21, s. 6–7
Lewoczewicz I., Spotkanie sztuk. Aranżacje warszawskich kawiarni i barów na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wieku, „Almanach Warszawy” 2015, s. 263–312
Lisowski C., Indywidualna wystawa prac Franciszka Michałka. Dekoracje wnętrz, Tormiar, CSW Toruń 2014
Łoziński J., Kawiarnie warszawskie, „Architektura” 1959, 10, s. 48–64
Madej A., Kino, władza, publiczność. Kinematografia polska w latach 1944–1949, Bielsko-Biała 2002
Mazur A., „Otrzymaliśmy do opracowania wspaniałe i trudne zadanie”. Książki fotograficzne w służbie propagandy wczesnego PRL-u, w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017
Merleau-Ponty M., Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Warszawa 2017
Michajłow A., A.W. Szczusiew wybitny architekt epoki radzieckiej, „Architektura” 1950, 2, s. 55–61
Mikołajczak T., Władysław Wincze, formy wewnętrzne, Wrocław 2018
Minorski J., Dom kultury w Rzeszowie, „Architektura” 1953, 11, s. 281–287
Minorski J., Oblicze współczesnej twórczości architektonicznej, w: O polską architekturę socjalistyczną. Materiały z Krajowej Partyjnej Narady Architektów odbytej w dniu 20-21.VI.1949 roku w Warszawie, oprac. J. Minorski, Warszawa 1951
Morawska-Tybuchowska H., Otwieram dom, królewski dom... (historia i wspomnienia 1947–1976), Ciechanów 2007
Musiał W., Modernizacja Polski. Polityki rządowe w latach 1918–2004, Toruń 2015
Nader L., Co za wstyd! Historiografia polska o socrealizmie w latach 80. (studium przypadku), w: Odrzucone dziedzictwo. Sztuka lat 80. w Polsce, red. K. Sienkiewicz,
Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa 2011, dostępny online: <https://artmuseum.pl/pl/publikacje-online/luiza-nader-co-za-wstyd-historiografia-o-socrealizmie-w> [dostęp: 21 lipca 2019]
Normatyw Techniczny Projektowania Kina, IUA, Warszawa 1953, rps
Normatyw techniczny projektowania restauracji reprezentacyjnych, Warszawa 1956
Nowacki K., Dzieje teatru w Krakowie. Architektura krakowskich teatrów, Kraków 1982
Pabiś-Orzeszyna M., „Fordyfikacje X Muzy”. Modernizowanie polskiego kina (1945–1955), w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017, s. 382–412
Pierwsze Domy Kultury już działają, „Stolica” 1954, 3, s. 8–9
Radlińska H., Oświata dorosłych. Zagadnienia, dzieje formy, pracownicy, organizacja, Warszawa 1947
Reid S., Cold War in the Kitchen: gender and the De-Stalinization of Consumer Taste in the Soviet Union under Khrushchev, „Slavic Review” 2002, 2, s. 211–252
Ribbat Ch., W restauracji. Historia z brzucha nowoczesności, tłum. E. Kledzik, Poznań 2017
Różańska A., Władysław Wołkowski. Z dziejów teorii i praktyki polskiej sztuki użytkowej XX wieku, „Ikonotheka. Prace Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego” 1996, 10, s. 83–113
Rzepecki Z., Dom Metalowca w Świętochłowicach, „Architektura” 1955, 5, s. 111–117
Sibila L.J., Nowohucki design. Architektura wnętrz i twórcy w latach 1949–1959, Kraków 2007
Siennicki S., Wnętrza Pałacu Młodzieży w Stalinogrodzie, „Architektura” 1953, 4, s. 87–98
Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017
Sudjic D., Język rzeczy, tłum. A. Puchejda, Warszawa 2013
Sumorok A., Geografia a wnętrze socrealistyczne. Między obfitością a wykluczeniem, „Pamiętnik Sztuk Pięknych. Sztuka polska na Ziemiach Zachodnich i Północnych w latach 1945–1981” 2016, 11, s. 189–198
Sumorok A., Monday Palaces. Architecture Interiors of Socialist Realist Cultural Centres, w: Cold Revolution. Central and Eastern European Societies in Times of Socialist Realism, 1948–1959, red. J. Bazin, J. Kordjak, Warsaw–Milan 2020, s. 8–9
Sumorok A., Nie tylko socrealizm? Przypadek wnętrz państwowych, w: Socrealizmy i modernizacje, red. A. Sumorok, T. Załuski, Łódź 2017, s. 118–143
Szczerski A., Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy Środkowo-Wschodniej, Łódź 2010
Tak, Pałac! Pałac Kultury Zagłębia 1958–2018, red. A. Syska, Z. Górska-Nieć, Dąbrowa Górnicza 2018
Toniak E., Prace rentowne: polscy artyści między ekonomią a sztuką w okresie odwilży, Warszawa 2015
Tyrmand L., Dziennik 1954, Warszawa 1999
Widdis E., Sew Yourself Soviet: The Pleasure of Textiles in The Machine Age, w: Petrified utopia. Happiness Soviet Style, red. M. Balina, E. Dobrenko, Anthem Press 2009, s. 115–132
Wizje nowoczesności. Lata 50. i 60. – estetyka, wzornictwo, styl życia, red. A. Kiełczowska, A. Porajska-Hałka, Warszawa 2012
Włodarczyk W., Postulat społecznej historii (projektowania) rzeczy, dostępny w internecie: <https://magazynszum.pl/postulat-spolecznej-historii-projektowania-rzeczy/>[dostęp: 10 stycznia 2021]
Wojciechowski A., O sztuce użytkowej i użytecznej. Zbiór studiów i krytyk z zakresu współpracy plastyki polskiej z rzemiosłem, przemysłem i architekturą w latach 1944–1954, Warszawa 1955
Zysiak A., Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście, Kraków 2016
Licencja
Prawo autorskie regulowane jest oświadczeniem autora przygotowanym przez Wydawnictwo Naukowe UAM a od nr XXVIII także umową licencyjną na publikację online zawartą pomiędzy Autorem i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza. Autorzy ponoszą odpowiedzialność za oryginalność zamieszczanego materiału tekstowego oraz regulację praw autorskich dotyczących materiałów ilustracyjnych. W przypadku, gdy materiały pochodzą od redakcji - odpowiedzialność ponosi redakcja czasopisma.
Ten utwór dostepny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.