Konstruowanie atlasu. Surrealizm - fotografia - Reprodukcja
Obraz przedstawia okładkę 33 tomu czasopisma Artium Quaestiones. W górnej części białej okładki umieszczono tytuł czasopisma, natomiast w dolnej numer tomu oraz napis: Wydawnictwo Naukowe UAM. W partii centralnej znajdują się trzy mazaje przypominające ślady pozostawione przez pędzel. W ich polu znajdują się fragmenty szklanego przeźrocza z reprodukcją rzeźby Appolla.
PDF

Słowa kluczowe

Photography
atlas
avant-garde magazines
surrealism
decolonization
heterotopies

Jak cytować

Szerszeń, T. (2022). Konstruowanie atlasu. Surrealizm - fotografia - Reprodukcja. Artium Quaestiones, (33), 163–181. https://doi.org/10.14746/aq.2022.33.7

Liczba wyświetleń: 208


Liczba pobrań: 222

Abstrakt

“The history of art is [...] the history of what is photographable,” wrote André Malraux. Surrealism and related interwar visual phenomena add an interesting context to this observation. If we look at surrealism through the prism of the numerous magazines that accompanied it, we can see the special role of photographic reproduction. It seems that it plays a slightly different role there than in other practices of the interwar avant-garde: it tends to be a visual form of thinking, establishing photography as a crucial medium. The case of the journal “Documents” (1929–1930), existing on the fringe of surrealism and anthropology, seems particularly interesting. It can be seen as a kind of atlas of visual forms, in which the problem of reproductions of artworks and artefacts from different cultures was constantly problematised. The cannibalisation of various types of iconography was related not only to discussions on cultural visual appropriation, or the criticism of various conventions of seeing and making images, but also to a broader project whose aim was the decolonisation of seeing. It assumed a re-examination of European (art) history – in a radical, non-hierarchical and non-encyclopaedic way. The aim of the editors of the journal was to move away from the metaphysical and ocularcentric paradigm in favour of a more horizontal and relational (and in effect anthropological) positioning of a work of art. The question of reproduction is problematised in “Documents” in terms of a discussion on the aura of works and objects from other cultures: displaced and uprooted from their cultural context. The subversive photographic practices of the surrealists related to the status of copies and reproductions are also contextualised here, as are two monumental projects based on reproduction: Aby Warburg’s Mnemosyne Atlas (1924–1929) and Malraux’s Museum of the Imagination (1947–1951), or a “photographic album of universal culture”, but which were created in the face of similar problems to “Documents” (the visual form of knowledge; the “universal” in the face of colonialism; the relationship between artwork and reproduction). All three projects were a kind of response to the globalisation of images and the crisis of cultural memory. Here the use of the atlas form and photographic reproduction becomes an attempt to establish a new epistemic paradigm.

https://doi.org/10.14746/aq.2022.33.7
PDF

Bibliografia

Agamben G., Aby Warburg i narodziny kina, tłum. M. Salwa, „Konteksty” 2011, 2–3, s. 148

Barthes R., Mit i znak, tłum. J. Błoński, W. Błońska, J. Lalewicz, A. Tatarkiewicz, Warszawa 1970

Barthes R., Wyjścia z tekstu, w: idem, Lektury, tłum. K. Kłosiński, M.P. Markowski, E. Wieleżyńska, Warszawa 2001

Bataille G., Informe, „Documents” 1929, 7, s. 382

Bataille G., Musée, „Documents” 1930, 5, s. 300

Benjamin W., Surrealizm. Ostatnie migawki z życia europejskiej inteligencji, w: idem, Twórca jako wytwórca, tłum. H. Orłowski, J. Sikorski, Poznań 1975, s. 260–276

Blumlinger C., Cinéma de seconde main. Esthétique du remploi dans l’art du film et des nouveaux médias, Klincksieck, Paris 2013

Breton A., Conférences d’Haïti, V, w: idem, OEuvres complètes, t. III, Paris 1999

Buchloh B., Atlas Gerharda Richtera: archiwum anomiczne, tłum. K. Bojarska, „Konteksty” 2011, 2–3, s. 184–194

Cadava E., Words of Light, Princeton–New York 1997 https://doi.org/10.1515/9780691188713 DOI: https://doi.org/10.1515/9780691188713

Campany D., A Handful of Dust. From the Cosmic to the Domestic, London 2015

Chéroux C., La photographie par tous, non par un, w: La subversion des images. Surréalisme. Photographie. Film, red. Q. Bajac, C. Chéroux, Paris 2009, s. 23–28Clair J., Du surréalisme considéré dans ses rapports au totalitarisme et aux tables tournantes, Paris 2003

Deleuze G., F. Guattari, Tysiąc plateau, tłum. zbiorowe, Warszawa 2015

Deliss C., Notes pour „Documents”. Quelques reflections sur l’exotisme et l’erotisme en France pendant les années trente, „Gradhiva” 1987, 2, s. 68–73

Didi-Huberman G., Atlas albo radosna wiedza podszyta niepokojem, tłum. T. Stróżyński, Gdańsk 2020

Didi-Huberman G., Atlas Mnemosyne jako montaż, tłum. T. Swoboda, „Konteksty” 2011, 2–3, s. 143–147

Didi-Huberman G., L’Album de l’art à l’époque du „Musée imaginaire”, Paris 2013

Didi-Huberman G., The Album of Images According to André Malraux, tłum.

E. Woodard, R. Harvey, „Journal of Visual Culture” 2015, 14, s. 3–20, dostępny w internecie: <http://treboryevrah.com/Didi-Huberman_Malraux_JVC.pdf> [dostęp: 1 kwietnia 2022] https://doi.org/10.1177/1470412914562023 DOI: https://doi.org/10.1177/1470412914562023

Feldman H., Fragmenty, albo przeznaczenia fotografii, tłum. M. Szewczyk, „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej” 2014, 7, dostępny w internecie: <https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2014/7-postkolonialne-archiwa-obrazow/fragmenty-albo-przeznaczenia-fotografii> [dostęp: 5 kwietnia 2022] https://doi.org/10.36854/widok/2014.7.1097 DOI: https://doi.org/10.36854/widok/2014.7.1097

Grossman W.A., Man Ray, African Art, and the Modernist Lens, Minneapolis 2009 https://doi.org/10.1162/afar.2009.42.3.72 DOI: https://doi.org/10.1162/afar.2009.42.3.72

Heise C.G., Persönliche Erinnerungen an Aby Warburg (1947/1959), red. B. Biester, H.-M. Schäfer, Wiesbaden 2005

Hensel T., The Mediality of Art History, w: Dear Aby Warburg What Can Be DoneWith Images?, red. E. Schmidt, I. Ruttinger, Siegen 2012, s. 55–73

Hollier D., La valeur d’usage de l’impossible, w: idem, Les Dépossédes, Paris 1993, s. 153–178

Kracauer S., Die Photographie, „Frankfurter Zeitung”, 28 października 1927

Krauss R., Fotograficzne warunki surrealizmu, w: idem, Oryginalność awangardy, tłum. M. Szuba, Gdańsk 2012

Malraux A., Le Musée Imaginaire de la sculpture mondiale, Paris 1952

Mekouar M., De l’image à la page, w: Roger Parry-photographies-dessins-mises en pages, red. M. Mekouar, Paris 2007, s. 35–51

Michaud P.-A., Przekraczanie granic: Mnemosyne – pomiędzy historią sztuki a kinem, tłum. Ł. Zaremba, „Konteksty” 2011, 2–3, s. 149–155

Mignolo W., C. Walsh, On Decoloniality, Durham–Londyn 2018Nancy J.-L., Corpus, tłum. M. Kwietniewska, Gdańsk 2002 DOI: https://doi.org/10.1215/9780822371779

Rampley M., Archiwa pamięci: Pasaże Waltera Benjamina i Atlas Mnemosyne Aby’ego Warburga, tłum. K. Pijarski, „Konteksty” 2011, 2–3, s. 174–183

Rivet P., L’etude des civilisations materielles: ethnographie, archeologie, prehistoire, „Documents” 1929, 3, s. 133

Szerszeń T., Podróżnicy bez mapy i paszportu, Gdańsk 2015

Warburg A., Tagebuch der Kulturwissenschaftlichen Bibliothek Warburg, mit Eintragen von Gertrud Bing und Fritz Saxl, red. K. Michels, C. Schoell-Glass, w: idem, Gesammelte Schriften. Studienausgabe, red. U. Pfisterer, H. Bredekamp, M. Diers, U. Fleckner, M. Thimann, C. Wedepohl, Berlin 2001