Keywords
design history
methodology
mediation
consumption
production
How to Cite
Number of views: 588
Number of downloads: 839
Abstract
The text aims to describe currents, tendencies and fields of interest in design history studies in Poland, which grew in number around the year 2000. There are several characteristic patterns to be observed. First of all, despite the fact that the pioneering monograph on the subject appeared in 1978 (I. Huml), one can still observe terminological diversity, with various terms, such as applied arts and design, being used as synonyms. Secondly, looking at the history of the research, one may draw up a calendar of key events (publications, exhibitions) which led to the development and/or consolidation of the basic vision of Polish design from the end of the 19th century to the beginning of the 21st century, related primarily to the political and artistic history of the country. Thirdly, the increase in historical knowledge on the subject has been generated not only by different environments but also in the context of diverse institutions (academic and museum research, art market, collecting/connoisseurship). Consequently, the research conducted so far has been methodologically diversified, influenced by different goals and results. As a result, in the social reception there is a specific coexistence of projects of a scientific, popular science and commercial nature. A critical point in the dynamics of research was marked by two events which took place at the beginning of the 21st century: the exhibition Rzeczy pospolite and the subsequent publication (2000/2001), and founding of the quarterly “2+3D” (2001). Another marked increase in initiatives has occurred since the end of the 2000s. The demand for knowledge about design history is also, to some extent, animated by the art market. On the one hand, old design collecting generates a spontaneous exchange of messages on social media, while on the other, it stimulates the creation of reliable popular science studies. Research on Polish design has been dominated by the perspective of art history, usually in its traditional version focusing on style as well as the artistic and theoretical context, and highlighting issues of uniqueness and individual authorship, which prevail over functional, technological or social aspects in the discourse. Consequently, there has been no approach that would perceive Polish design and its multiple contexts as a dynamic system, a set of practices and mediations, such as the approach proposed several years ago by Grace Lees-Maffei (Production-Consumption-Mediation Paradigm) for design history. Such a perspective would enhance and stress the importance of research on the relations between various actors in the Polish design community, such as institutions (educational, experimental and research, manufacturing), transmitters (exhibitions, advice) and mediators between production and consumption.
References
Amulet – znak – klejnot. Biżuteria w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2003
Balcerzak P., Wybieralski W., Stefanowski M., O wzornictwie przemysłowym. Definicje, procedury, korzyści, Warszawa 2007
Banaś B., Europejskie konteksty polskiego wzornictwa porcelany okresu odwilży, w: Wizje nowoczesności. Lata 50. i 60. – wzornictwo, estetyka, styl życia, Warszawa 2012, s. 87–96
Banaś B., Polski New Look. Ceramika użytkowa lat 50. i 60., Wrocław 2011, 2019
Banaś B., Wytwórnia wyrobów ceramicznych Steatyt w Katowicach, Wrocław 2015
Banaś P., Współczesne polskie szkło i ceramika, Warszawa 1990
Barbara Hoff: polskie projekty, polscy projektanci, red. J. Friedrich, W. Szerle, Gdynia 2019
Biżuteria w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2001
Biżuteria w Polsce. Konteksty, zbiory, inspiracje, red. K. Kluczwajd, Toruń 2019
Bochińska B., Zacznij kochać design. Jak kolekcjonować polską sztukę użytkową, Warszawa 2016
Boćkowska A., To nie są moje wielbłądy: o modzie w PRL, Wołowiec 2015
Brzostek B., Wokół Emilii, w: Emilia. Meble, muzeum, modernizm, red. K. Szotkowska-Beylin, Kraków–Warszawa 2016, s. 77–90
Ceramika z drugiej połowy XX wieku z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, red. B. Kostuch, Kraków 2004
Chcemy być nowocześni. Polski design 1955–1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, red. A. Demska, A. Frąckiewicz, A. Maga, Warszawa 2011
Cieślikowska A., Design czy dizajn?, „2+3D” 2001, 1, s. 8
Cold War Modern: design 1945–1970, red. D. Crowley, J. Pavitt, London 2008
Crowley D., Building the World Anew: Design in Stalinist and Post-Stalinist Poland, „Journal of Design History” 1994, 3, s. 187–203
Crowley D., National style and nation-state. Design in Poland from the vernacular revival to the international style, Manchester–New York 1992
Crowley D., Stalinism and Modernist Craft in Poland, „Journal of Design History” 1998, 1, s. 71–83
Crowley D., Warsaw, London 2003
Crowley D., Warsaw’s Shops, Stalinism and the Thaw, w: Style and Socialism: modernity and material culture in post-war Eastern Europe, red. S.E. Reid, D. Crowley, New York 2000, s. 25–47
Czerwiński M., Jak poprzez historię globalną można opisać wzornictwo Europy Środkowo-Wschodniej w XX wieku, „2+3D” 2016, IV, s. 50–55
Czyńska M., Dom polski. Meblościanka z pikasami, Wołowiec 2017
Dawna i nowsza biżuteria w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2008
Dekady. Z Profesor Ireną Huml, historykiem i krytykiem sztuki, zajmującą się problemami sztuki użytkowej i sztuki przedmiotu, rozmawia Wojciech Lipowicz, w: Użytkowa fantastyka lat pięćdziesiątych. Katalog wystawy, red. H. Chwiertuk-Jasicka, Poznań 1991, s. 17–20
Demska A., Frąckiewicz A., Sztuka stosowana w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1904–1939, w: W kręgu sztuki przedmiotu. Studia ofiarowane Profesor Irenie Huml przez przyjaciół, kolegów i uczniów, Warszawa 2011, s. 291–303
The Design History Reader, red. G. Lees-Maffei, R. Houze, Oxford–New York 2010
Domańska A., Góralski etnodizajn, czyli sztuka ludowa Podhala jako źródło inspiracji we współczesnym wzornictwie, Gdańsk 2019
Drenda O., Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji, Kraków 2016
Elitarna fascynacja czy niedoceniony element obrazu sztuki polskiej. Biżuteria w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2013
Fallan K., Design History: Understanding Theory and Method, Oxford 2010
Feliks A., Meble plecione w Polsce 1864–1939, Warszawa 2018
Frankowska M., Frankowski A., Henryk Berlewi, Gdańsk 2009
Frąckiewicz A., Cały ten zgiełk. Uwagi o stylu lat 50. XX wieku w polskim wzornictwie, w: W kręgu sztuki przedmiotu. Studia ofiarowane Profesor Irenie Huml przez przyjaciół, kolegów i uczniów, Warszawa 2011, s. 26–37
Frąckiewicz A., Formy organiczne we wzornictwie. Styl lat 50., w: Wizje nowoczesności. Lata 50. i 60. – wzornictwo, estetyka, styl życia, Warszawa 2012, s. 23–33
Frejlich C., Maga A., Dlaczego rzeczy, w: Rzeczy pospolite: polskie wyroby 1899–1999, red. C. Frejlich, Olszanica–Kraków 2001, s. 8
Frejlich C., Od redaktorki, w: Rzeczy pospolite: polskie wyroby 1899–1999, red. C. Frejlich, Olszanica–Kraków 2001, s. 8
Galeria Wzornictwa Polskiego, oprac. A. Demska, A. Frąckiewicz, A. Maga, Warszawa 2017
Global Design History, red. G. Adamson, G. Riello, S. Teasley, London 2011
Gorczyca Ł., Dizajn nieopisany. Krótka historia książek o historii polskiego wzornictwa, „Piktogram” 2011/2012, 16, s. 66–71
Grabowski W., Dizajn tamtych czasów, Warszawa 2017
Hardziej P., CPN: znak, identyfikacja, historia / CPN: logo, identity, history, Kraków 2019
Hardziej P., Karol Śliwka, Gdynia 2018
Hryniewiecki J., Kształt przyszłości, „Projekt” 1956, 1, s. 5
Hübner-Wojciechowska J., Art déco: przewodnik dla kolekcjonerów, Warszawa 2007
Hübner-Wojciechowska J., Lata 60. XX wieku. Sztuka użytkowa. Przewodnik dla kolekcjonerów, Warszawa 2014
Hübner-Wojciechowska J., Sztuka skalnego Podhala: przewodnik dla kolekcjonerów, Warszawa 2019
Huml I., 20 lat sztuki użytkowej, „Projekt” 1964, 6, s. 32–38
Huml I., Polska sztuka stosowana XX wieku, Warszawa 1978
Huml I., Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki, Warszawa 2003
Huml I., Warsztaty Krakowskie, Wrocław 1973
Huml I., Współczesna tkanina polska, Warszawa 1989
Jasiołek K., Asteroid i półkotapczan. O polskim wzornictwie powojennym, Warszawa 2020
Julier G., Economies of Design, London 2017
Klekot E., Etnodizajn – kolejne konfiguracje sztuki ludowej, „Etnografia Nowa” 2012, 4, s. 39–46
Klekot E., Etnodizajn – polskie gry z nowoczesnością, „Herito” 2016, 3, s. 146–159
Klekot E., Kłopoty ze sztuką ludową: gust, ideologie, nowoczesność, Gdańsk 2021
Klekot E., Sprawczość w fabryce porcelany, „Kultura Popularna” 2017, 2, s. 92–107
Klekot E., Uwikłanie w nowoczesność: o tożsamości rzeczy zaprojektowanych, w: Z drugiej strony rzeczy. Polski dizajn po roku 1989, red. C. Frejlich, Kraków 2018, s. 78–91
Kochanowska M., Nowe wyzwania. Wydział Wzornictwa i projektowanie po 1989 roku, w: Projektowanie wszędzie: 40 lat Wydziału Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, red. C. Frejlich, M. Kochanowska, Warszawa 2018, s. 40–54
Kopytko N., Łysa Góra. Ludzie i ceramika, Kraków 2016
Koral, perła i inne wątki. Biżuteria w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2010
Korduba P., Ludowość na sprzedaż. Towarzystwo Popierania Przemysłu Ludowego, Cepelia, Instytut Wzornictwa Przemysłowego, Warszawa 2013
Korduba P., Ludowość w wielkim mieście. O kilku wystawach w CBWA „Zachęta”, w: Polska kraj folkloru, red. J. Kordjak, Warszawa 2016, s. 87–103
Korduba P., Wystawy przedmiotów. Rozważania wokół niedawno otwartych ekspozycji rzemiosła artystycznego i wzornictwa w polskich muzeach, „Rocznik Historii Sztuki” 2018, XLIII, s. 185–193
Kostrzyńska-Miłosz A., Polskie meble 1918–1939. Forma – funkcja – technika, Warszawa 2005
Kostuch B., Czarodzieje z Łysej Góry. Opowieść o Bolesławie Książku, Warszawa 2020
Kostuch B., Kolor i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie w Małopolsce po 1945 roku, Kraków 2015
Kostuch B., Sztuka wzornictwa. Polska ceramika użytkowa po 1989 roku, w: Z drugiej strony rzeczy. Polski dizajn po roku 1989, red. C. Frejlich, Kraków 2018, s. 122–153
Kowalski J., Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy, Dębogóra 2014
Kozina I., Ikony dizajnu w województwie śląskim, Katowice 2012
Kozina I., Polski design, Warszawa 2015
Krupiński J., Filozofia kultury designu. W kręgu myśli Andrzeja Pawłowskiego, Kraków 2014
Lees-Maffei G., Design: History and Theory, w: Oxford Encyclopedia of Aesthetics, red. M. Kelly, New York 2015, s. 350–354
Lees-Maffei G., The Production-Consumption-Mediation Paradigm, „Journal of Design History” 2009, 4, s. 351–376
Leśniakowska M., Inny horyzont. Brukalska w Nowym Jorku. (Anatomia mebla w biopolitycznym dyskursie modernizmu), w: Wystawa nowojorska 1939, red. J.M. Sosnowska, Warszawa 2012, s. 166–179
Leśniakowska M., Modernistka w kuchni. Barbara Brukalska, Grete Schütte-Lihotzky i „polityka kuchenna” (wstęp do architektury modernizmu), „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa” 2004, 1–2, s. 179–196
Leśniakowska M., „Wielka Szyba” Brukalskiej, w: Wystawa paryska 1937, red. J.M. Sosnowska, Warszawa 2009, s. 153–168
Lipowicz W., Trwanie „nowoczesności”. Wnętrza i meble poznańskie w 1 poł. lat sześćdziesiątych, w: Użytkowa fantastyka lat pięćdziesiątych. Katalog wystawy, red. H. Chwiertuk-Jasicka, Poznań 1991, s. 24–28
Lipowicz W., W kręgu „nowoczesności”. Uwagi o polskiej sztuce użytkowej 2 połowy lat pięćdziesiątych i początku lat sześćdziesiątych, w: Odwilż. Sztuka ok. 1956, red. P. Piotrowski, Poznań 1996, s. 99–120
Maga A., Czego nie pokazaliśmy na wystawie „Chcemy być nowocześni…”, w: Wizje nowoczesności. Lata 50. i 60. – wzornictwo, estetyka, styl życia, Warszawa 2012, s. 165–174
Maga A., Kruchość ponadczasowa, „Niezbędnik Inteligenta: Świat Sztuki” [dodatek do „Polityki”] 2021, 1, s. 70–75
Między tradycją a nowoczesnością. Instytut Wzornictwa Przemysłowego w poszukiwaniu tożsamości we wzornictwie, red. I. Borowicz, Warszawa 2001
Mrozek J.A., Historia designu a historia sztuki, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka”: Design 2009, 3, s. 31–46
Mrozek J.A., Od prehistorii do historii, czyli edukacja projektantów w niekonsumpcyjnym społeczeństwie, w: Projektowanie wszędzie: 40 lat Wydziału Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, red. C. Frejlich, M. Kochanowska, Warszawa 2018, s. 22–24
Mrozek J.A., Sztuka stosowana i wzornictwo w pierwszej połowie XX wieku, w: Sztuka świata, t. 9, red. W. Włodarczyk, Warszawa 1996, s. 251–308
Mrozek J.A., Trudne stulecie. Polityka, gospodarka, wzornictwo w Polsce 1900–2000, w: Rzeczy pospolite: polskie wyroby 1899–1999, red. C. Frejlich, Olszanica–Kraków 2001, s. 10-29
Mrozek J.A., Wzornictwo przemysłowe na świecie, w: Sztuka świata, t. 10, red. W. Włodarczyk, Warszawa 1996, s. 243–277
Myśliński M., Rozbite zwierciadło: biżuteria i galanteria Spółdzielni Przemysłu Artystycznego „Imago Artis”, Warszawa 2015
Novum nie jest grzeszne. Rajmund T. Hałas. Twórca – pedagog – człowiek, red. J. Filipiak, Poznań 2017
Nowakowski P., Fantastyczna ceramika użytkowa: włocławskie fajanse z lat 1956–1965 w kolekcji Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku, Włocławek 2008 i 2019
O biżuterii w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2012
Odwilż. Sztuka ok. 1956, red. P. Piotrowski, Poznań 1996
Organizatorzy życia. De Stijl, polska awangarda i design, red. P. Kurc-Maj, A. Saciuk--Gąsowska, Łódź 2017
Out of the Ordinary. Polish designers of the 20th Century, red. C. Frejlich, Warszawa 2011
Pelka A., Teksas-land. Moda młodzieżowa w PRL, Warszawa 2007
Pelka A., Z [politycznym] fasonem. Moda młodzieżowa w PRL i w NRD, Gdańsk 2013
Piękni XX-wieczni. Polscy projektanci graficy, red. J. Mrowczyk, Kraków 2017
Polskie Las Vegas i szwagier z Corelem. Architektura, moda i projektowanie wobec transformacji systemowej w Polsce, red. L. Klein, Warszawa 2017
Polskie style narodowe 1890–1918, red. A. Szczerski, Kraków 2021
Rosińska M., Utopie dizajnu. Pomiędzy afirmacją a krytyką nowoczesności, Kraków 2020
Rypson P., Czerwony monter. Mieczysław Berman: grafik, który zaprojektował polski komunizm, Kraków 2017
Rypson P., Nie gęsi: polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Kraków 2011
Rzechorzek E., Moda Polska: Warszawa, Warszawa 2018
Rzeczy niepospolite. Polscy projektanci XX wieku, red. C. Frejlich, Kraków 2013
Rzeczy pospolite: polskie wyroby 1899–1999, red. C. Frejlich, Olszanica–Kraków 2001
Sajkiewicz V., Czar (nie)pamięci. Nostalgia za PRL-em w najnowszej sztuce polskiej, „Postscriptum Polonistyczne” 2008, 2, s. 27–42
Smaga M., Krakowskie Fabryki Mebli na tle polskiego meblarstwa w latach 1945–1989, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2013, 31, s. 223–249
Spółdzielnia artystów „Ład” 1926–1996, red. A. Frąckiewicz, Warszawa 1998
Spółdzielnia Orno. Biżuteria, red. A. Wrońska, Warszawa 2019
Srebro z Poznania: biżuteria i galanteria Spółdzielni Pracy Rękodzieła Artystycznego „Rytosztuka”, Warszawa 2018
Szczerski A., Jakie muzeum dizajnu w Polsce?, „2+3D” 2016, IV, s. 48–49
Szczerski A., Wzorce tożsamości: recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej około roku 1900, Kraków 2002
Szcześniak M., Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji, Warszawa 2016
Sztokfisz M., Caryca polskiej mody, święci i grzesznicy, Warszawa 2015
Sztuka Wszędzie. Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie 1904–1944, red. J. Gola, M. Sitowska, A. Szewczyk, Warszawa 2012
Szydłowska A., Dizajn po dizajnie?, „2+3D” 2016, IV, s. 24–27
Szydłowska A., Od solidarycy do TypoPolo. Typografia a tożsamości zbiorowe w Polsce po roku 1989, Wrocław 2018
Szydłowska A., Poza estetyką. Projektowanie graficzne w kontekście Wydziału Wzornictwa, w: Projektowanie wszędzie: 40 lat Wydziału Wzornictwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, red. C. Frejlich, M. Kochanowska, Warszawa 2018, s. 56–68
Szydłowska M., Misiak M., Paneuropa, Kometa, Hel. Szkice z historii projektowania liter w Polsce, Kraków 2015
Telakowska W., Reindl T., Problemy wzornictwa przemysłowego, Warszawa 1966
Teresa Kruszewska. Architekt wnętrz. Twórczość, red. K. Łuczak-Surówka, Warszawa 2012
Tomasik K., Grażyna Hase: miłość, moda, sztuka, Warszawa 2016
Treści – teksty – przesłania. Biżuteria w Polsce, red. K. Kluczwajd, Toruń 2006
Turnau I., Sylwetka Pani Profesor Ireny Huml, w: I. Huml, Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki, Warszawa 2003, s. 9–12
Typosfera. Krajobrazy typograficzne, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka” 2017, 4(97)
W kręgu sztuki przedmiotu. Studia ofiarowane Profesor Irenie Huml przez przyjaciół, kolegów i uczniów, Warszawa 2011
Warsztaty Krakowskie 1913–1926, red. M. Dziedzic, Kraków 2009
Wiszniewska A., Archiwum Profesor Ireny Huml. Warsztat badacza i krytyka sztuki, „Konteksty” 2020, 3, s. 68–72
Wizje nowoczesności. Lata 50. i 60. – wzornictwo, estetyka, styl życia, Warszawa 2012
Wojciechowski A., O sztuce użytkowej i użytecznej. Zbiór studiów i krytyk z zakresu współpracy plastyki polskiej z rzemiosłem, przemysłem i architekturą w latach 1944–1954, Warszawa 1955
Wójcik A., „Looking Back” – an Artistic Tendency in Polish Interior Design around 1910, „Folia Historiae Artium” 2020, 18, s. 71–87
Wybieralski W., Stefanowski M., Wzornictwo w Polsce do 1989 roku na tle politycznym 2i gospodarczym, Warszawa 2007
Wzornictwo w Polsce, praca zbiorowa, Warszawa 1987
Z drugiej strony rzeczy. Polski dizajn po roku 1989, red. C. Frejlich, Kraków 2018
Zaprojektowane. Polski dizajn 2000–2013, red. C. Frejlich, D. Lisik, Warszawa 2014
License
The copyrights are regulated by author's statement and publication agreement prepared by Adam Mickiewicz University Press. The authors are responsible for the originality of texts published and regulating the copyrights of accompanying visual materials, unless the materials come from the Editorial Team.
This work is available with the following licence:
Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License