Słowa kluczowe
austronostalgia
literacka podróż
mapy mentalne
dyskurs pamięciowy
Jak cytować
Abstrakt
W czeskim dyskursie tożsamościowym tematyka środkowoeuropejska powraca niejednokrotnie, po części służąc wytwarzaniu własnej „tradycji wyobrażonej”, po części natomiast wpisując się w debatę na temat niebezpieczeństwa utraty przynależności do okcydentalnej strefy kultury europejskiej, które, co dobitnie manifestował Milan Kundera, dotknęło wszystkie „małe narody” poddane wpływom imperium sowieckiego. Niezbyt często jednak przestrzeń Europy Środowej, prze- ważnie lokowana w „cesarsko-królewskiej” przeszłości, ujmowana bywa w litera- turze czeskiej przez pryzmat tęsknoty za „starymi, dobrymi czasami”. Opublikowana w 2021 roku powieść Jaroslava Rudiša Winterbergova poslední cesta („Ostatnia podróż Winterberga”) w dyskusję tę się włącza, eksponując szczególny bilans strat czy raczej historycznych i egzystencjalnych katastrof, spowodowanych przez rozpad austrowęgierskiego mocarstwa. Podjęta u schyłku życia podróż stuletniego niemal tytułowego bohatera, który, wyposażony w antykwaryczny prze- wodnik, przemierza kolejne środkowoeuropejskie regiony, po to, by bezpośrednio poznać opisywane w bedekerze miejsca, przeradza się w rezultacie w świadectwo zaniku świata, stanowiącego niegdyś dla wielu swoich mieszkańców niekwestionowaną i niemożliwą do zastąpienia wartość.
Bibliografia
BRODACKA-DWOJAK, M. (2023). Być czy nie być Środkowoeuropejczykiem. Narracje tożsamościowe na wybranych przekładach prozy czeskiej i polskiej XX i XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. DOI: https://doi.org/10.4467/K7435.126/22.23.17046
CZAPLIŃSKI, P. (2017). Poruszona mapa. Wyobraźnia geograficzno-kulturowa polskiej literatury przełomu XX i XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
FIUT, A. (1999). Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
FRYDRYCZAK, B. (2015). Mapa w głowie – przewodnik w drodze. Prace Kulturoznawcze, 17, 17–26.
HAŁETA, O. (2015). Literacki węzeł kolejowy: pociąg do Lwowa. Prace Kultu- roznawcze, 17, 143–158.
HELLER, J. M. (2022). Vyprávěl, protože vyprávět musel. Pobrano 30 grudnia 2024 r. z https://www.iliteratura.cz/clanek/45247-rudis-jaroslav-winterbergova-posledni-cesta.
HRABAL, B. (2005). Příliš hlučná samota. Praha: Maťa.
KROUTVOR, J. (1998). Europa Środkowa: anegdota i historia, przeł. J. Stachowski. Izabelin: Świat Literacki.
LIPIEC, J. (2010). Fenomenologia wędrówki. Studia z filozofii turystyki. Kraków: Fall.
MAGRIS, C. (2018). Dunaj, przeł. A. Osmólska-Mętrak, J. Ugniewska. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
PARFIANOWICZ-VERTUN, W. (2016). Europa Środkowa w tekstach i działaniach. Polskie i czeskie dyskusje. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323524724
RUDIŠ, J. (2021). Ostatnia podróż Winterberga, przeł. M. Gralińska. Wrocław: Książkowe Klimaty.
PIOTROWICZ-JUNKIERT, K. i TOMCZOK, M. (2023). Środkowoeuropejskie traumy – przestrzeń, która nie chce przeminąć. Porównania, 2003(2), 10–17. DOI: https://doi.org/10.14746/por.2023.2.1
SARYUSZ-WOLSKA, M. (2011). Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
STASIUK, A. (2021). Przewóz. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
TRÁVNÍČEK, J. (2009). Zrození střední Evropy z ducha... In: J. Trávníček (ed.). V kleštích dějin. Střední Evropa jako pojem a problém (s. 243–304). Brno: Host.
WIEGANDT, E. (1997). Austria Felix czyli o micie Galicji w polskiej prozie współczesnej. Poznań: Bene Nati.
WOLDAN, A. (2002). Mit Austrii w literaturze polskiej, przeł. K. Jachymczak, R. Wojnakowski. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Anna Gawarecka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.