W poszukiwaniu ciszy. Dwa głosy w sprawie mizofonii
Bohemistyka 4/2022
PDF (Język Polski)

Klíčová slova

mizofonia
dyskurs maladyczny
tendencje antymodernistyczne
krajobraz dźwiękowy
zagrożenie hałasem

Jak citovat

Gawarecka, A. (2022). W poszukiwaniu ciszy. Dwa głosy w sprawie mizofonii . Bohemistyka, 22(4), 543–564. https://doi.org/10.14746/bo.2022.4.4

Abstrakt

W latach 1933–1934 Jaromír John, prozaik kojarzony przede wszystkim ze środowiskiem „Lidovych novin”, opublikował powieść Výbušný zlotvor (o muži, kterého pronásledovala auta). O wiele później, w roku 2007, na rynku księgarskim ukazało się dzieło jednego z czołowych czeskich postmodernistów, Jaroslava Rudiša, Potichu. Oba teksty, niezależne od odmienności budujących ich fabularny porządek konwencji narracyjnych, łączy antycywilizacyjny charakter stawianych diagnoz oraz tendencja do podważenia aprobatywnego nacechowania dyskursu modernizacyjnego. W obu powieściach też wśród definiowanych mankamentów współczesnego świata na plan pierwszy wysuwa się zanieczyszczenie środowiska hałasem. Ich bohaterowie cierpią bowiem na tzw. mizofonię, a zatem nadwrażliwość na dźwięki. Za pozorną oczywistością narracji maladycznej kryje się druzgocąca diagnoza rudymentarnych mankamentów współczesnego życia. Nie po raz pierwszy w literaturze światowej opisy objawów chorobowych okazują się tu efektywnym narzędziem rozpoznania negatywnych aspektów sytuacji psychospołecznej i zaprojektowania metod leczniczych zdolnych, by sytuację tę uzdrowić.

https://doi.org/10.14746/bo.2022.4.4
PDF (Język Polski)

Reference

Boruszkowska I., 2018, Sygnatury choroby. Literatura defektu w ukraińskim modernizmie, Warszawa: Wydawnictwo IBL.

Brázda R., 2021, Filozofové ve městě, Brno: Muni Arts. https://doi.org/10.5817/CZ.MUNI.M210-9827-2021 DOI: https://doi.org/10.5817/CZ.MUNI.M210-9827-2021

Brzostek D., 2014, Nasłuchiwanie hałasu. Audioantropologia między ekspresja a doświadczeniem, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Cox C., 2010, Muzyka i jej inni: szum, dźwięk, cisza. Wprowadzenie, [w:] Kultura dźwięku. Teksty o muzyce nowoczesnej, red. C. Cox, D Warner, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, s. 23–26.

Gordon M., 1992, Songs from the Museum of the Future: Russian Sound Creation (1910–1930), [w:] Wireless Imagination: Sound, Radio, and the Avant-Garde, ed. Douglas Kahn, Gregory Whitehead, Cambridge 1992, s. 197–244.

Gwizdalanka D., 1987, Strojenie trąb jerychońskich, „Ruch Muzyczny”, nr 21, 10–11.

Jauss H. R., 1972, Historia literatury jako wyzwanie rzucone nauce o literaturze (fragmenty), przeł. R. Handke, „Pamiętnik Literacki”, nr 4, s. 271–307.

John J., 1983, Výbušný zlotvor (o muži, kterého pronásledovala auta), Praha: Odeon.

Kapelański M., 2005, Śladami wyobraźni kosmologicznej: metafora i ezoteryka w R. Murraya Schafera pismach o pejzażu dźwiękowym, „Sztuka i Filozofia”, s. 286–205.

Kabzińska I., 2018, O ciszy i hałasie, ich doświadczaniu, definiowaniu i sposobach opisywania, „Etnografia Polska”, nr 1–2, s. 5–23.

Lisowska-Magdziarz M., 2012, Zgiełk w reklamie, zgiełk reklamy, zgiełk mediów, [w:] Przestrzeń zgiełku. Przestrzenie wizualne i akustyczne człowieka. Antropologia audiowizualna jako przedmiot i metoda badań, red. J. Harbanowicz, A. Janiak, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, s. 83–91.

Losiak R., 2012a, Autentyczność dźwięków. Kulturowy kontekst schizofonii, „Kultura Współczesna”, nr 1, s. 94–101.

Losiak R., 2012b, Słuchanie miasta? Wokół koncepcji badań miejskiej audiosfery, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Kulturoznawcze” XIII, s. 11–15.

Losiak R., 2017, Wokół idei ekologii akustycznej: koncepcje i praktyki, „Studia Etnologiczne i antropologiczne”, s. 115–126.

Misiak T., 2009, Estetyczne konteksty audiosfery, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Nauk Humanistycznych i Dziennikarstwa.

Mizerkiewicz T., 2021, Niewspółczesność. Doświadczenie temporalne w polskiej literaturze najnowszej, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. https://doi.org/10.14746/amup.9788323238508 DOI: https://doi.org/10.14746/amup.9788323238508

Momro J., 2020, Ucho nie ma powieki. Dźwiękowe sceny pierwotne, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Olearczyk T., 2014, Cisza w teorii i praktyce pedagogicznej. Obraz interdyscyplinarny, [w:] Cisza w teorii i praktyce. Obraz interdyscyplinarny, red. T. Olearczyk, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, s. 24–50.

Rudiš J., 2007, Potichu. Román, Praha: Labyrint.

Rybicka E., 2014, Goepoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków: Universitas.

Schafer R. M., 2019, The Soundscape: Our Sonic Environment and the Tuning of the World, Rochester: Destiny Books.

Sławek T., 2019, «Ja bolę». Boleść i terapia [w:] Fragmenty dyskursu maladycznego, red. M. Ganczar, I. Gielata, M. Ładoń, Gdańsk: fundacja terytoria książki, s. 89–107.

Surmiak-Domańska K., 2021, Ani minuty ciszy. „Gazeta Wyborcza. Duży Format. Magazyn Reporterów”, nr 28, s. 8–11.

Szmyd J., 2014, Cisza i hałas w środowisku życia ludzkiego – wymiar cywilizacyjny, społeczny i egzystencjalny, [w:] Cisza w teorii i praktyce. Obraz interdyscyplinarny, red. T. Olearczyk, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, s. 182–209.

Szubert M., 2019a, Dyskurs maladyczny – perspektywy badawcze, [w:] Fragmenty dyskursu maladycznego, red. M. Ganczar, I. Gielata, M. Ładoń, Gdańsk: fundacja terytoria książki, s. 17–35.