Semi-compounds and Quasi-compounds with Somatic Components (Baseoids) in Initial Position (in Slovak, Polish and Czech Languages)
PDF (Język Polski)

Keywords

compounds
semi-compounds
quasi-compounds
word-forming structure
word-forming base
baseoid
somatic meaning of components
Slovak
Polish
Czech

How to Cite

Vojteková, M. (2022). Semi-compounds and Quasi-compounds with Somatic Components (Baseoids) in Initial Position (in Slovak, Polish and Czech Languages). Bohemistyka, 22(1), 73–108. https://doi.org/10.14746/bo.2022.1.5

Abstract

The study contributes to a closer understanding of one of the ways of enriching lexicon – the formation of words by composition. It emphasizes the fact that composition and compounds (especially selected types) are of great importance in the vocabulary of Slavic languages and they – in comparison to derivation and synthetic derivatives – have strengthened their position in various types of discourse in recent decades. The study points out the heterogeneity of names of the analysed types of compounds and at the same time it presents the theoretical basis applied to compounds and components of their word-forming structure. In the study, nine components with somatic meaning and initial position are compiled as separate entries. The processing of entries is based on extensive research of lexical material in neological sources, national corpora and lexicographic works of three languages – Slovak, Polish and Czech. Entries are also the basis for a multi-perspective description of somatic components (especially in terms of meaning, polysemy, origin and variability), as well as illustrative lexical material (especially in terms of composite and neological character, orthographic variability, affiliation with communication registers).

https://doi.org/10.14746/bo.2022.1.5
PDF (Język Polski)

References

Bańko M. (ed.), 2000, Inny słownik języka polskiego. T. 1–2, wyd. I, Warszawa: PWN.

Buzássyová K., Jarošová A. (eds.), 2006, Slovník súčasného slovenského jazyka. A–G, Bratislava: VEDA.

Český národní korpus. Syn 2020. Online: https://www.korpus.cz/kontext/query?corpname=syn2020 [cit. 2021-03-23].

Databáze excerpčního materiálu Neomat, verze 3.0. Online: http://neologismy.cz/ [cit. 2021-03-22].

Dąbrowska B., 2005, Podręczny słownik medyczny łacińsko-polski a polsko-łaciński, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.

Doležal A., 2018, Anatomický slovník. Původ a význam anatomické terminologie. Praha: Maxdorf.

Doroszewski W. (ed.), 1958–1969, Słownik języka polskiego. T. 1–10. T. 11 (Suplement), Warszawa: Wiedza Powszechna. T. 1–4, Warszawa: PWN (T. 5–11).

Dubisz S. (ed.), 2003, Uniwersalny słownik języka polskiego. T. 1–4, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dubisz S. (ed.), 2018, Wielki słownik języka polskiego PWN. T. 1–5, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Filipec J., Daneš F., Machač J., Mejstřík V., 1978 (1. vydání), 1994 (2. vydání), 2003 (3. vydání), 2004, 2005, 2009, Slovník spisovné češtiny pro školu a veřejnost, Praha: Academia. Online: https://lexiko.ujc.cas.cz/heslare [cit. 2021-03-23].

Gruszczyński W., Bralczyk J. (eds.), 2002, Słownik gramatyki języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Hujer O., Smetánka E., Weingart M., Havránek B., Šmilauer V., Získal A. (eds.), 1935 – 1957, Příruční slovník jazyka českého. I. – VIII. díl, Praha: Státní nakladatelství (I. – II. díl), Školní nakladatelství (III. díl, IV. díl – 1. část), Státní nakladatelství (IV. díl – 2. část), Státní nakladatelství učebnic (V. díl), SPN (VI. – VIII. díl).

Jarošová A., Buzássyová K. (eds.), 2011, Slovník súčasného slovenského jazyka. H–L, Bratislava: VEDA.

Jarošová A. (ed.), 2015, Slovník súčasného slovenského jazyka. M–N, Bratislava: Veda.

Kačala J., Pisárčiková M., Považaj M. (eds.), 2003, Krátky slovník slovenského jazyka, 4. dopl. a upr. vyd., Bratislava: Veda; 5. dopl. a upr. vyd., Martin: Matica slovenská.

Karlík P., Nekula M., Pleskalová J. (eds.), 2012–2020, Nový encyklopedický slovník češtiny, Brno: Masarykova univerzita. Online: https://www.czechency.org/ [cit. 2021-03-23].

Kopaliński W., 1994, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa: Wiedza Powszechna.

Kopaliński W., 1996, Podręczny słownik wyrazów obcych, Warszawa: Wiedza Powszechna.

Králik Ľ., 2015, Stručný etymologický slovník, Bratislava: Veda, vydavateľstvo

SAV, Jazykovedný ústav Ľudovíta Štúra SAV. Lingea. Anglicko-slovenský slovník. Online: https://slovniky.lingea.sk/anglicko-slovensky [cit. 2021-02-08].

Martincová O. a kol., 1998, Nová slova v češtině. Slovník neologizmů 1, Praha: Academia.

Martincová O. a kol., 2004, Nová slova v češtině. Slovník neologizmů 2, Praha: Academia.

Narodowy Korpus Języka Polskiego. Wyszukiwarka korpusowa PELCRA. Online: http://www.nkjp.uni.lodz.pl/ [cit. 2021-03-22].

Peciar Š. (ed.), 1959–1968, Slovník slovenského jazyka. I–VI, Bratislava: Vydavateľstvo SAV.

Petráčková V., Kraus J., 1995, Akademický slovník cizích slov A–Ž, Praha: Academia.

Petráčková V., Kraus J., 2005, Slovník cudzích slov (akademický), 2., doplnené a prepracované vyd., preklad Ľ. Balážová, J. Bosák, J. Genzor, I. Ripka,

J. Skladaná, ed. Ľ. Balážová, J. Bosák. Bratislava: Slovenské pedagogické na-kladateľstvo – Mladé letá.

Skarżyński M., 2000, Słownik przypomnień gramatycznych dla studentów filologii polskiej, Kraków: Księgarnia Akademicka.

Slovenský národný korpus, prim-9.0-public-all. Online: https://bonito.korpus.sk [cit. 2021-03-22].

Słownik języka polskiego PWN. Online: https://sjp.pwn.pl/ [cit. 2021-03-22].

Smółkowa T. (ed.), 1998–1999, Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat 1985–1992. Część I: A–O. Część II: P–Ż, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.

Smółkowa T. (ed.), 2004–2006, Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat 1993–2000. Część I: A–H. Część II: I–O. Część III: P–Ś. Część IV: T–Ż (Suplement do części I–III), Kraków: Wydawnictwo LEXIS.

Smółkowa T. (ed.), 2010–2015. Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat 2001–2005. Część I: A–D. Część II: E–J. Część III: K–M. Część IV: N–R. Część V: S–U. Część VI: V–Ż, Kraków: Wydawnictwo LEXIS.

Sokolová M., Jarošová A. (eds.), 2016, Ortograficko-gramatický slovník. A–Ž (používateľská verzia Slovníka súčasného slovenského jazyka). Online: https://lex.juls.savba.sk/ [cit. 2021-03-22].

Szymczak M. (ed.), 1996, Słownik języka polskiego PWN. T. 1–3, Wydanie I scalone, 2 dodruk, Warszawa: PWN.

Šimon F., Danko J., Artimová J., Zborovjan M., 2015, Anatomický slovník. Martin: Vydavateľstvo Osveta.

Tekiel D. (ed.), 1988–1989, Nowe słownictwo polskie. Materiały z prasy lat 1972–1981. Część I: A–O. Część II: P–Z, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.

Urbańczyk S., Kucała M. (eds.), 1999, Encyklopedia języka polskiego, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Vokurka M., Hugo J. a kol., 2015, Velký lékařský slovník, Praha: MAXDORF JESSENIUS.

Zieliński K. W., 2019, Słownik pochodzenia nazw i określeń medycznych. Antyczne i nowożytne dzieje chorób w ich nazwach ukryte, Wydanie II (poprawione i uzupełnione), Bielsko-Biała: Alfa Medica Press.

Żmigrodzki P. (ed.), 2007–2021, Wielki słownik języka polskiego PAN, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN. Online: http://www.wsjp.pl [cit. 2021-02-15]

Akrolentiginózní melanom. Online: https://www.prolekare.cz/casopisy/klinicka-onkologie/2015-6-8/pripad-pozdne-diagnostikovaneho-akrolentiginozniho-melanomu-56838 [cit. 2021-03-15].

Bodykit. Online: https://www.tuning-in.sk/co-je-body-kit/ [cit. 2021-03-15].

Body-styling. Online: https://educalingo.com/pl/dic-de/bodystyling [cit. 2021-02-15].

Dermokonzultace. Online: https://www.dermedic.pl/cz/rady-a-diagnostika-pokozky.html [cit. 2021-02-15].

FaceApp. Online: https://www.4ka.sk/blog/faceapp-online-aplikacia-ktora-vas-urobi-starsimi-spustila-sialenstvo-expe [cit. 2021-02-15].

Facehugger/face-hugger. Online: https://esensja.pl/film/publicystyka/tekst.html?id=7252&ref=ak_sm [cit. 2021-02-15].

Facepalm. Online: https://it-slovnik.cz/pojem/facepalm [cit. 2021-03-15].

FaceTime. Online: https://gadgetarq.com/sk/prihláška/základy-Facetime,-ktoré-potrebujete-vedieť [cit. 2021-02-15].

Futsal. Online: https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/futsalowiec-czy-futsalista [cit. 2021-02-15].

Futsal. Online: https://sk.wikipedia.org/wiki/Futsal_(AMF) [cit. 2021-02-15].

Pedipulačný. Online: http://digilib.k.utb.cz/bitstream/handle/10563/33345/s%E1deck%E1_2015_dp.pdf?sequence=1 [cit. 2021-02-15].

Podografie. Online: https://www.celomed.eu/pc-vysetreni-chodidel [cit. 2021-02-15].

Podoskopia. Online: https://fz.tnuni.sk/uploads/media/Vol.5_No.2_Edicna_seria_FYZIOTERAPIA.pdf [cit. 2021-03-25]

Blicharski M., 1977, Złożenia imienne w języku rosyjskim i polskim, Warszawa–Wrocław: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Bozděchová I., 2017a, Kvazikompozice, [in:] CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. Online: https://www.czechency.org/slovnik/KVAZIKOMPOZICE [cit. 2021-03-23].

Bozděchová I., 2017b, Hybridní kompozitum, [in:] CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. Online: https://www.czechency.org/slovnik/HYBRIDNÍ SKOMPOZITUM [cit. 2021-03-26].

Dokulil M., Horálek K., Hůrková J., Knappová M., Petr J. a kol., 1986, Mluvnice češtiny (1). Fonetika. Fonologie. Morfonologie a morfemika. Tvoření slov, Praha: Academia.

Furdík J., 1993, Slovotvorná motivácia a jej jazykové funkcie, Levoča: Modrý Peter.

Furdík J., 2004, Slovenská slovotvorba (Teória, opis, cvičenia), ed. M. Ološtiak, Prešov: Náuka.

Grzegorczykowa R., 1979, Zarys słowotwórstwa polskiego. Słowotwórstwo opisowe, wydanie III poprawione, Warszawa: PWN.

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H. (eds.), 1999, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Warszawa: PWN.

Helcl M., 1953, Hybridně složená slova jako autodoprava, elektromotor, „Naše řeč“ 36, s. 34–43.

Horecký J., Buzássyová K., Bosák J. a kol., 1989, Dynamika slovnej zásoby súčasnej slovenčiny, Bratislava: Veda.

Hubáček J., Krčmová M., 2017, Sociolekt (slang), [in:] CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. Online: https://www.czechency.org/slovnik/ SOCIOLEKT [cit. 2021-03-23].

Chruścińska K., 1976, Nowe wyrazy złożone w języku polskiej prasy. I. Formacje oparte na tematach rodzimych, „Poradnik Językowy”, nr 10, s. 438–443.

Jadacka H., 2001, System słowotwórczy polszczyzny (1945–2000), Warszawa: PWN.

Jadacka H., 2009, Kultura języka polskiego. Fleksja, słowotwórstwo, składnia, Warszawa: PWN.

Klemensiewiczówna I., 1951, Wyrazy złożone nowszej polszczyzny kulturalnej. Próba systematyki, Kraków: Wydawnictwo Studium Słowiańskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kurzowa Z., 1976, Złożenia imienne we współczesnym języku polskim, Warszawa – Kraków: PWN.

Łachnik J., 2018, Złożenia polskie – opis gniazdowy (charakterystyka strukturalna), Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Martincová O., Savický N., 1987, Hybridní slova a některé obecné otázky neologie, „Slovo a slovesnost“ 48, s. 124–139.

Martincová O., 2017a, NEOLOGISMUS, [in:] CzechEncy – Nový encyklopedický slovník češtiny. Online: https://www.czechency.org/slovnik/NEOLOGISMUS [cit. 2021-03-26].

Martincová O., 2017b, OKAZIONALISMUS, [in:] CzechEncy - Nový encyklopedický slovník češtiny. Online: https://www.czechency.org/slovnik/OKAZIONALISMUS [cit. 2021-03-26].

Mejstřík V., 1965, Tzv. hybridní složeniny a jejich stylová platnost, „Naše řeč“ 48, s. 1–15.

Mitter P., 2003, Složená hybridní substantiva s prvním komponentem cizího původu v současné češtině, Ústí nad Labem: Univerzita J. E. Purkyně.

Mitter P., 2008, Hybridní složeniny s prvním komponentem domácího původu v současné češtině, Ústí nad Labem: Univerzita J. E. Purkyně.

Nagórko A., 2000, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Ochmann D., 2004, Nowe wyrazy złożone o podstawie zdezintegrowanej w języku polskim, Kraków: Księgarnia Akademicka.

Ološtiak M., 2017, Slovotvorba, slovnodruhové prechody, preberanie a skracovanie lexém, Prešov: Prešovská univerzita v Prešove. Online: https://www.pulib.sk/web/kniznica/elpub/dokument/Olostiak11 [cit. 2021-03-23].

Ološtiak M., Vojteková M., Oriňáková S., 2018, Slovotvorná adaptácia a kompozitnosť v slovenčine, Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove.

Ološtiak M., Vojteková M., 2021, Kompozitnosť a kompozícia (príspevok k charakteristike zložených slov na materiáli západoslovanských jazykov), „Slovo a slovesnost“ 82, s. 95–117.

Pančíková M., 2008, Rozvojové tendencie poľskej a slovenskej lexiky na prelome tisícročia. Vybraná problematika. Substantíva, Bratislava: Filozofická fakulta Univerzity Komenského v Bratislave.

Sambor J., 1976, Kompozycje rzeczownikowe dwunominalne i nominalno-werbalne w tekstach współczesnego języka polskiego, [in:] Semantyka tekstu i języka, Wrocław: Ossolineum, s. 239–256.

Sinielnikoff R., 1968, Słowotwórstwo, [in:] Gramatyka opisowa języka polskiego z ćwiczeniami. Tom I. Fonetyka. Części mowy. Słowotwórstwo, Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, s. 143–281.

Slančová D., 1996, Praktická štylistika (Štylistická príručka), Prešov: SLOVACONTACT.

Slančová D., Sokolová M., 2011, Návrat k varietám hovorenej podoby slovenčiny na východnom Slovensku po pätnástich rokoch, [in:] Vidy jazyka a jazykovedy, Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove, s. 348–357.

Strutyński J., 1997, Gramatyka polska, Kraków: Wydawnictwo Tomasz Strutyński.

Svobodová D., 1999, Anglická a hybridní kompozita v současné češtině a jejich adaptace, „Naše řeč“ 82, s. 122–126.

Štícha F. a kol., 2018, Velká akademická gramatika spisovné češtiny. I. Morfologie: Druhy slov / Tvoření slov – Část 1, Praha: Academia.

Vojteková M., 2021, Nové kompozitá s iniciálovými bázoidmi cudzieho pôvodu v poľštine, Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity v Prešove.

Waszakowa K., 2005, Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Žaža S., 1999, Ruština a čeština v porovnávacím pohledu, Brno: Masarykova univerzita.