Słowa kluczowe
Jugosławia
Federalna Republiki Jugosławii
Serbia
Milan Panić
Slobodan Milošević
rozpad Jugosławii
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł analizuje dynamikę polityczną, która doprowadziła do nominacji Milana Panicia na premiera Federalnej Republiki Jugosławii (FRJ) w 1992 r. Studium podkreśla kluczową rolę Slobodana Miloševicia oraz presję ze strony rządów zachodnich, które wpłynęły na tę decyzję. W następstwie gwałtownego rozpadu Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii i konfliktów w Chorwacji oraz w Bośni i Hercegowinie, nowo proklamowana FRJ stanęła w obliczu surowych sankcji ONZ oraz międzynarodowej izolacji. W odpowiedzi na narastające niepokoje wewnętrzne i potrzebę poprawy relacji z Zachodem, S. Milošević najpierw poparł Dobricę Ćosicia, szanowanego dysydenta i pisarza, na prezydenta federalnego. Następnie, nieoczekiwanie, nominował M. Panicia, serbsko-amerykańskiego biznesmena, na premiera FRJ. Wybór M. Panicia był przemyślanym manewrem politycznym S. Miloševicia, mającym na celu opanowanie pogłębiającego się kryzysu i przełamanie międzynarodowej izolacji kraju, przy jednoczesnym zachowaniu jego własnej dominującej pozycji.
Bibliografia
Baker J. A. III (with DeFrank T. M.), The Politics of diplomacy. Revolution, war and peace 1989–1992, New York 1995.
Bulatović M., Pravila ćutanja. Istiniti politički triler sa poznatim završetkom, Beograd 2004.
Ćosić D., Piščevi zapisi (1992–1993), Beograd 2004.
Jović B., Od Gazimestana do Haga. Vreme Slobodana Miloševića, Beograd 2009.
Jović B., Zadnji dnevi SFRJ. Odlomki iz dnevnika, Ljubljana 1996.
Koljević N., Creating the Republika Srpska, ed. M. Koljević, New York 2014.
Marković M., Answer, Kingston 1996.
Panic M. (with Murphy K. C.), Prime minister for peace. My struggle for Serbian democracy, Lanham 2015.
The ‘Yugoslav’ crisis in international law: general issues. Part I, red. D. Bethlehem, M. Weller, Cambridge 1997.
Weller M., The Crisis in Kosovo 1989–1999, Cambridge 1999.
Antonić S., Još nije gotovo Milošević, Beograd 2015.
Antonić S., Zarobljena zemlja. Srbija za vlade Slobodana Miloševića, Beograd 2002.
Awadziun M., Obraz Serbii i Serbów w wojnie domowej w latach 1991–1995 jako przykład manipulacji mediów. Zarys problemu [w:] Poznać Bałkany. Historia–polityka–kultura–języki. V, red. K. Taczyńska i A. Twardowska, Toruń 2013, s. 381–399.
Axelrod M., Big thoughts are free. The Authorized biography of Milan Panić, New York 2015
Bert W., The Reluctant superpower. United States’ policy in Bosnia, 1991–1995, Basingstoke 1997.
Bichta T., Wichmanowski M., System polityczny Czarnogóry [w:] Systemy polityczne państw bałkańskich, red. T. Bichta, M. Podolak, Lublin 2012, s. 195–223.
Brock P., Media cleansing: dirty reporting. Journalism and tragedy in Yugoslavia, foreword by D. Binder, Los Angeles 2006.
Bujwid-Kurek E., Państwa pojugosłowiańskie. Szkice politologiczne, Kraków 2008.
Burg S. L., Shoup P. S., The War in Bosnia-Herzegovina. Ethnic conflict and international intervention, Armonk–New York–London 2000.
Czerwiński M., Chorwacja. Dzieje, kultura, idee, Kraków 2020.
Djokić D., A Concise history of Serbia, Cambridge 2023.
Djukić S., Milošević and Marković. A Lust for power, Montreal 2001.
Doder D., Branson L., Milosevic. Portrait of a tyrant, New York 1999.
Donia R. J., Karadžić. Rzeźnik Bośni, Warszawa 2023.
Gallagher T., The Balkans after the Cold War. From tyranny to tragedy, London 2003.
Goati V., Izbori u Srbiji i Crnoj Gori od 1990. do 2013. i u FRJ od 1992. do 2003., Beograd 2013.
Gryzunov S., Sisoev G., The Balkan prophet, Belgrade 2011.
Hoare M. A., Wojna jugosłowiańska [w:] Polityka Europy Środkowej i Południowo-Wschodniej po 1989 roku, red. S. P. Ramet, Warszawa 2012, s. 139–164.
Hockenos P., Homeland calling exile patriotism & the Balkan wars, Ithaca–London 2003.
Klemenčič M., The International community and the FRY/Belligerents, 1989–1997 [w:] Confronting the Yugoslav controversies. A Scholars’ initiative, red. Ch. Ingrao, T. A. Emmert, West Lafayette 2012, s. 155–201.
Korzeniewska-Wiszniewska M., Serbia pod rządami Slobodana Miloševicia. Serbska polityka wobec rozpadu Jugosławii w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, Kraków 2008.
Korzeniewska-Wiszniewska M., Slobodan Milošević – od przywódcy narodowego do zbrodniarza wojennego [w:] Studia nad przywództwem politycznym. Ustalenia metodologiczne i praktyka, red. A. Kasińska-Metryka, Toruń 2011.
Kovačević S., Dajić P., Chronology of the Yugoslav crisis (1942–1993), Belgrade 1994.
LeBor A., Milosevic. A Biography, New Haven–London 2004.
Mikucka-Wójtowicz D., Demokratyczna transformacja w Serbii i Chorwacji w latach 1990–2010, Kraków 2014.
Mikucka-Wójtowicz D., Ewolucja systemu wyborczego Serbii w latach 1990–2011. Od manipulacji do demokratyzacji, „Studia Polityczne” 2012, nr 30, s. 77–108.
Paszkiewicz J., Historia Serbii. Dzieje państwa i narodu XIX-XX w., Poznań 2025.
Pawłowski K., Polityka Federacyjnej Republiki Jugosławii wobec konfliktu zbrojnego w Bośni i Hercegowinie (1992–1995) [w:] Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton. Przeszłość–teraźniejszość–perspektywy. Studia i szkice, red. P. Chmielewski, S. L. Szczesio, Łódź 2011, s. 133–157.
Rusek B., Ingrao Ch., The „Mortar massacres”: a controversy revisited, „Nationalities Papers” 2004, t. 32, nr 4, s. 827–852.
Sadkovich J. J. The U.S. media and Yugoslavia, 1991–1995, Westport 1998.
Stojanović S., Serbia. The democratic revolution, New York 2003.
Szczepański W., Główne problemy polityczne jugosłowiańskiej Republiki Czarnogóry w okresie od kwietnia 1992 r. do marca 1999 r. [w:] Bałkany w XX i XXI wieku. Historia–polityka–kultura. Materiały z konferencji „Poznać Bałkany”. Toruń, 29 maja 2009 roku, red. H. Stys, Sz. Sochacki, Toruń 2009, s. 43–59.
Taylor M., Warrior CEO. The Remarkable journey of Milan Panic and ICN Pharmaceuticals, Newport Coast 2019.
Testy K., Commentary on White v. Panic [w:] Feminist judgments: corporate law rewritten, red. A. M. Choike, U. R. Rodrigues, K. A. Williams, Cambridge 2023, s. 246–265.
Thomas R., Serbia under Milošević. Politics in the 1990s, London 2000.
Vucetić S., Serbia and Montenegro: from federation to confederation [w:] Between authoritarianism and democracy. Serbia, Montenegro and Croatia, t. 1 (Institutional framework), red. D. Vujadinović [et al.], Belgrade 2003, s. 73–88.
Vukotić M. M., The Mission of peace. Dayton was his idea, Belgrade 2014.
Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa 2003.
Walkiewicz W., Jugosławia. Państwa sukcesyjne, Warszawa 2009.
Walkiewicz W., Obszar postjugosłowiański na mapie bezpieczeństwa zbiorowego. Zaszłości i perspektywy [w:] Wielowymiarowość bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, red. W. Walkiewicz, Warszawa–Białystok 2015, s. 179–197.
Wojnicki J., Proces instytucjonalizacji przemian ustrojowych w państwach postjugosłowiańskich, Pułtusk 2007.
Wybranowski D., Między niepodległością a dezintegracją. Bośnia i Hercegowina w XX i XXI wieku, Szczecin 2011.
Zacharias M. J., Komunizm, federacja, nacjonalizmy. System władzy w Jugosławii 1943–1991. Powstanie, przekształcenia, rozkład, Warszawa 2004.
Zacharias M. J., Rozpad Związku Komunistów Jugosławii w 1990 r., „Dzieje Najnowsze” 2002, R. XXXIV, nr 3, s. 111–139.
Żukiewicz P., Pozycja ustrojowa rządu w państwach postjugosłowiańskich. Analiza prawnoporównawcza, Wrocław 2017.
Żurek P., Słowenia w walce o niepodległość (1980–1992). Wyjść z cienia Jugosławii, Kraków 2019.
„Borba” (1991–1992).
„Gazeta Wyborcza” (1992).
„The New York Times” (1992).
„Wprost” (1992).
Ambassador Vladislav Jovanović, interviewed by Biljana Jovic, https://www.adst.org/OH%20TOCs/Jovanović.Vladislav.English.pdf [dostęp: 10.07.2025].
Cerovic S., Harvard in Serbia. Tibor Varadi, Expert, „Vreme News Digest Agency”, nr 43, 13.07.1992, https://serbiandigest.libraries.rutgers.edu/43/harvard-serbia [dostęp: 11.07.2025].
Crouch G., Can-Do Entrepreneur will tackle Balkan war: Belgrade: Southland’s Milan Panic may have taken on his toughest task in agreeing to be Yugoslav premier, 3.7.1992, https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1992-07-03-mn-1518-story.html [dostęp: 12.09.2025].
Eastern Europe focus on business, 30.04.1991, https://www.upi.com/Archives/1991/04/30/Eastern-Europe-Focus-on-Business/2062564099780/ [dostęp: 11.09.2025].
Historia, https://www.icnpolfa.pl/pl/historia/ [dostęp: 14.09.2025].
ICN Pharmaceuticals, Inc., https://www.encyclopedia.com/books/politics-and-business-magazines/icn-pharmaceuticals-inc [dostęp: 12.09.2025].
Transkrypcja przesłuchania B. Jovicia, sprawa Slobodan Milošević (IT-02-54), 18.11.2003, https://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosevic/trans/en/031118ED.htm [dostęp: 12.07.2025].
Yugoslav premier-designate confers with summit leaders, 10.07.1992, https://www.upi.com/Archives/1992/07/10/Yugoslav-premier-designate-confers-with-summit-leaders/1348710740800/ [dostęp: 12.09.2025].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Lucjan Szczesio
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.