Słowa kluczowe
Dalmacja
Węgry
Attyla
Sławonia
stosunki węgiersko-słowiańskie.
Jak cytować
Abstrakt
W Kronice węgiersko-polskiej, napisanej na przełomie lat 20. i 30. XIII w., można znaleźć informacje o Chorwacji. Odnotowano misję św. Pawła w Splicie, gdzie miał być biskupem przed swoją podróżą do Rzymu, gdzie znalazł śmierć męczeńską oraz zamieszczono opowiadanie o władcy chorwackim zabitym przez swoich poddanych. Pierwsze z powyższych opowiadań wykorzystuje motyw chyba popularny w średniowiecznej Dalmacji, że św. Paweł był rzeczywistym apostołem w tej krainie. Już Konstantyn Porfirogeneta wspomniał o obecności Apostoła w kontekście wysp adriatyckich, zaś Tomasz ze Splitu jawnie polemizował z tym przekonaniem. Drugie opowiadanie może odzwierciedlać tradycję o śmierci wielkomorawskiego władcy, która została zmitologizowana i pozbawiona kontekstu czasoprzestrzennego. Co ciekawe, węgierska droga do nowej ojczyzny została przedstawiona inaczej, niż w innych źródłach i w rzeczywistości. Węgrzy mieli przybyć nie z północnego wschodu, z ziem ruskich, lecz z południa, ze Sławonii. Północna część Sławonii miała zostać przemianowana na Węgry, co zdaje się odzwierciedlać przekonanie o geograficznej i gospodarczej jedności średniowiecznej monarchii węgierskiej.
Bibliografia
Źródła:
Anonimowego notariusza króla Béli Gesta Hungarorum, tłumaczenie A. Kulbicka, K. Pawłowski, G. Wodzinowska-Taklińska, wstęp i przypisy R. Grzesik, Kraków 2006.
Chronica Hungaro-Polonica, pars 1. (Textus cum varietate lectionum), ed. B. Karácsonyi, Szeged 1969 (Acta Historica Universitatis Szegedensis de Attila József nominatae, t. 26).
Historia Królestwa Słowian czyli Latopis Popa Duklanina, wyd. J. Leśny, Warszawa 1988.
Homza M., Uhorsko-poľská kronika. Nedocenený prameň k dejinám strednej Európy, Bratislava 2009.
Ljetopis Popa Dukljanina, [wyd. V. Mošin], Zagreb 1950.
Pismo Święte Stary i Nowy Testament w przekładzie z języków oryginalnych, oprac. zespół pod red. ks. M. Petera i ks. M. Wolniewicza, Poznań 2006.
Relatio fratris Ricardi („De facto Ungarie Magne a fratre Ricardo invento tempore domini Gregorii pape noni”), ed. I. Deér, w: Scriptores rerum Hungaricarum, ed. E. Szentpétery, t. 2, Budapestini 1938, s. 529-542.
Testimonia najdawniejszych dziejów Słowian, seria grecka, z. 3: Pisarze z VII-X wieku, wyd. A. Brzóstkowska, W. Swoboda, Warszawa 1995.
Thomae archidiaconi Spalatensis Historia Salonitanorum atque Spalatinorum pontificum. Archdeacon Thomas of Split, History of the Bishops of Salona and Split, ed. by O. Perić, D. Karbić, M. Matijević Sokol and J. Ross Sweeney, Budapest – New York 2006.
Żywot św. Stefana króla Węgier czyli Kronika węgiersko-polska, tłum. R. Grzesik, Warszawa 2003.
Publikacje:
Bagi D., Sclavonia in der Ungarisch-Polnischen Chronik und die angeblichen slawischen Wurzeln des Arpadenreiches, „Chronica“ (wyd. Szeged), t. 12, 2016, s. 57-68.
Bali T., Slavonski Meandar. Prostor i pojam Slavonije u XIII. stoljeću, Zagreb 2014.
Grzesik R., Blasi and Pastores Romanorum in the Gesta Hungarorum by an Anonymous Notary, “Res Historica”, t. 41, 2016, s. 25-34.
Grzesik R., Great Moravia as the Basis of the Central European Medieval Historical Tradition, w: Slovensko a Chorvátsko. Historické paralely a vzťahy (do roku 1780). Slovaćka i Hrvatska. Povijesne paralele i veze (do godine 1780.), wyd. M. Homza, J. Lukačka, N. Budak, Bratislava 2013, s. 66-71.
Grzesik R., Hungaria – Slavia – Europa Centralis. Studia z dziejów kultury środkowoeuropejskiej we wczesnym średniowieczu, Warszawa 2014.
Grzesik R., Kronika węgiersko-polska. Z dziejów polsko-węgierskich kontaktów kulturalnych w średniowieczu, Poznań 1999.
Grzesik R., rec. z: Martin Homza, Pokus o interpretáciu úlohy kňažnej Adelajdy v Uhorsko-poľskej kronike, „Historický časopis”, R. 47, 1999, z. 3, s. 357-382; „Studia Źródłoznawcze”, t. 38, 2000, s. 125-127.
Grzesik R., Sources of a Story About the Murdered Croatian King in the Hungarian-Polish Chronicle, “Povijesni Prilozi”, R. 22, 2003, t. 24, s. 97-104.
Homza M., Pokus o interpretáciu úlohy kňažnej Adelajdy v Uhorsko-poľskej kronike, “Historický časopis”, t. 47, 1999, z. 3, s. 357-382.
Homza M., Uhorsko-poľská kronika. Nedocenený prameň k dejinám strednej Európy, Bratislava 2009.
Hóman B., A Szent László-kori Gesta Ungarorum és a XII.-XIII. századi leszármazói, Budapest 1925.
Klaić N, Povijest Hrvata u ranom srednjem vijeku, Zagreb 1971.
Kristó Gy., Rómaiak és vlachok Nyesztornál és Anonymusnál, w: tegoż., Tanulmányok az Árpád-korról, Budapest 1983, s. 132-190.
Kürbisówna B., Studia nad Kroniką wielkopolską, Poznań 1952.
Kurelac M., Toma arhiđakon (Thomas archidiaconus Spalatensis, Toma Splićanin), w: Enciklopedija Jugoslavije, t. 8, Zagreb 1971, s. 348-349.
Nemet D., Smrt hrvatskog kralja Zvonimira – problem, izvori i tumačenja, „Radovi Zavoda za hrvatsku povijest u Zagrebu”, vol. 38, 2006, p. 73-91 (w Internecie: http://www.ffzg.unizg.hr/pov/pov2/files/3zavod/radovi38/nemet38.pdf [dostęp 22 marca 2019 r.]).
Panic I., Ostatnie lata Wielkich Moraw, Katowice 2000.
Veszprémy L., Thomas of Split, w: Encyclopedia of the Medieval Chronicle, wyd. G. Dunphy, Leiden – Boston 2010, t. 2, s. 1427-1428.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.