Słowa kluczowe
Olimp
Vermio
Kato Vermio
Xirolivado
Livadi
Weria
transhumancja
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie, na podstawie ustaleń historiografii, ewolucji najważniejszych ośrodków osadnictwa wołoskiego w rejonach Olimpu i Vermio. Umocniły się one w następstwie wędrówek ludności z obszaru Pindosu, w XVIII i XIX wieku. W przypadku Olimpu kulminacja migracji przypadła na drugą połowę XVIII wieku, a w rejonie Vermio na pierwsze trzy dekady XIX wieku. Ukształtowane wówczas enklawy osadnicze, związane z Livadi, Kato Vermio, Xirolivado, w kolejnych dekadach ulegały rozczłonkowaniu. Choć część ludności kontynuowała wcześniejszą działalność ekonomiczną i jeszcze w XIX wieku utrzymywała kontakty z „macierzystymi” osadami z Pindosu, większość uległa asymilacji z Grekami. Wołosi zasilali greckojęzyczne społeczności miejskie w Werii (Veroia), Naoussie i Katerini, rezygnowali z gospodarki transhumancyjnej i tradycyjnego języka oraz migrowali do Rumunii.
Finansowanie
NPRH, Wołosi w europejskiej i polskiej przestrzeni kulturowej. Migracje – osadnictwo – dziedzictwo kulturowe (0604/NPRH3/H12/82/2014)
Bibliografia
Adamou I. - Raptīs G., To Livadi Olympou ston Makedoniko Agōna, Katerinī 1993 [Αδάμου Ι. - Ράπτης Γ., Το Λιβάδι Ολύμπου στον Μακεδονικό Αγώνα, Κατερίνη 1993].
Cusa N., Aromânii (macedonenii) in Romania, Constanța 1996.
Czamańska I., The Vlachs - several research problems, "Balcanica Posnaniensia Acta Et Studia" 2015, t. 22, nr 1, s. 7-16. https://doi.org/10.14746/bp.2015.22.1 DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2015.22.1
Gkoumas E., Livadi (geōgrafikī, istorikī, laografikī episkopīsis), Livadi 1973 [Γκούμας E., Λιβάδι (γεωγραφική, ιστορική, λαογραφική επισκόπησις), Λιβάδι 1973].
Hãciu A. N., AROMÂNII: comerţ, industrie, arte, expansiune, civilizaţie focşani, 1936.
Koemtzopoulos K., Oi Lazaioi tou Olympou kai apogonoi, Athīna-Ioannina 1994 [Κοεμτζόπουλος Κ., Οι Λαζαίοι του Ολύμπου και απόγονοι, Αθήνα-Ιωάννινα 1994].
Kōfos E., O antartīs episkopos Kitrous Nikolaos, Athīna-Giannina 1992 [Κωφός Ε., Ο αντάρτης επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, Αθήνα-Γιάννινα 1992].
Koukoudīs A. I., Oi Olympioi Vlachoi kai ta Vlachomoglena, Thessalonikī 2001 [Κουκούδης A. I., Οι Ολύμπιοι Βλάχοι και τα Βλαχομογλενά, Θεσσαλονίκη 2001].
Koukoudīs A. I., Oi Vergianoi Vlachoi kai oi Arvanitovlachoi tīs Kentrikīs Makedonias, Thessalonikī 2001 [Κουκούδης A. I., Οι Βεργιάνοι Βλάχοι και οι Αρβανιτόβλάχοι της Κεντρικής Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2001].
Krystallīs K., Oi Vlachoi tīs Pindou, Athīna 1959 [Κρυστάλλης K., Οι Βλάχοι της Πίνδου, Αθήνα 1959].
Liakos S., Ī Katagōgī tōn Armoniōn (toupiklīn Vlahōn), Thessalonikī 1965 [Λιάκος Σ., Η καταγωγή των Αρμονίων (τουπίκλην Βλάχων), Θεσσαλονίκη 1965].
Nikolaïdou E., Ī Roumanikī propaganda sto Vilaeti Iōanninōn kai sta vlachochōria tīs Pindou, t. 1 (mesa 19ou-1900), Iōannina 1993 [Ε. Νικολαϊδου, Η Ρουμανική προπαγάνδα στο Βιλαέτι Ιωαννίνων και στα Βλαχοχώρια της Πίνδου, Τόμος Α΄(μέσα 19ου-1900), Ιωάννινα 1993].
Paszkiewicz J., Regres osadnictwa wołoskiego w Pindosie w dobie przemian społeczno-politycznych w Turcji osmańskiej w XVIII i XIX wieku, "Balcanica Posnaniensia Acta Et Studia" 2021, t. 28, nr 2, s. 207-228. https://doi.org/10.14746/bp.2021.28.28 DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2021.28.28
Shinas N. Th., Odoiporikai sīmeiōseis Makedonias, Īpeirou, neas orothetikīs grammīs kai Thessalias, Athīna 1887, t. 1 [Σχινάς Ν. Θ., Οδοιπορικαί σημειώσεις Μακεδονίας, Ηπείρου, νέας οροθετικής γραμμής και Θεσσαλίας, Τόμος 1, Αθήνα 1887].
Stougiannakis E., Istoria tīs Naousas apo tīs idryseōs mehri tīn epanastasī tou 1822, Thessalonikī 1976 [Στουγιαννάκης E., Ιστορία της Νάουσας από της ιδρύσεως μέχρι την επανάσταση του 1822, Θεσσσαλονίκη 1976].
Thompson M. S., Wace A. J. B., Oi Nomades tōn Valkaniōn. Perigrafī tīs zōis kai tōn ethimōn tōn Vlachōn tis Voreias Pindou, Thessalonikī 1989 [Thompson M. S., Wace A. J. B., Oι Νομάδες των Βαλκανίων, Περιγραφή της ζωής και των εθίμων των Βλάχων της Βόρειας Πίνδου, Θεσσαλονίκη 1989].
Vakalopoulos K. A., Istoria tīs Makedonias 1354-1833, Thessalonikī 1989 [Βακαλόπουλος A., Ιστορία της Μακεδονίας 1354-1833, Θεσσαλονίκη 1989].
Vakalopoulos K. A., O Voreios Ellīnismos kata tīn prōimī fasī tou Makedonikou agōna (1878-1894), Thessalonikī 1983 [Βακαλόπουλος K. A., Ο Βόρειος Ελληνισμός κατά την πρώιμη φάση του Μακεδονικού αγώνα (1878-1894), Θεσσαλονίκη 1983]. https://doi.org/10.12681/makedonika.349 DOI: https://doi.org/10.12681/makedonika.349
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Jędrzej Paszkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.