Słowa kluczowe
dialekty wschodnioromańskie
odrodzenie tożsamości
regionalizm
lokalność
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł jest oparty na dwóch intensywnych antropologicznych badaniach terenowych. Poświęcony jest gwałtownie zachodzącym procesom kulturowym wśród zbiorowości posługujących się do niedawna (a obecnie szczątkowo) wschodnioromańskimi dialektami wśród mieszkańców Istrii, tracących tożsamość językową, „rozpływających się” wśród chorwackiej większości, ulegających radykalnej integracji tożsamościowej i asymilacji do narodowej kultury chorwackiej. Interesuje mnie nie tyle historyczne pochodzenie grupy, ile jej samookreślenie, jak się okazuje, skomplikowana tożsamość wewnętrzna zbiorowości a także podejmowane przez lokalną inteligencję próby jej regeneracji poprzez naukę regionalnego języka romańskiego. Uwzględniony zostaje także aspekt miejsca w hierarchii społecznej lokalnych grup wschodnioromańskich Istrii w oczach sąsiadów i kulturowa walka o jego zmianę.
Finansowanie
NPRH, Wołosi w europejskiej i polskiej przestrzeni kulturowej. Migracje – osadnictwo – dziedzictwo kulturowe (0604/NPRH3/H12/82/2014)
Bibliografia
Ashbrook J. E., "Buying the Istrian goat": regionalism and the economy in Croatian Istria, "East European Quarterly" 2005, t. 39, nr 3, s. 329.
Ashbrook J. E., "Istria is ours, and we can prove it": an examination of Istrian historiography in the nineteenth and twentieth centuries, "The Carl Beck Papers in Russian and East European Studies" 2005, t. 43. ? https://doi.org/10.5195/CBP.2006.128 DOI: https://doi.org/10.5195/CBP.2006.128
Klimar P., Przemiany państw narodowych, [w:] Europa państw - Europa narodów. Problemy etniczne Europy Środkowo-Wschodniej, red. G. Babiński, W. Miodunka, Kraków, s. 95-115.
Bufon M., Slovene Istria and its neighbourhood: problems of shaping of social and cultural space, [w:] MESS/Mediterranean Ethnological Summer School papers, red. Z. Smitek, R. Mursic, t. 3, 1999, s. 159-176.
Czamańska I., The Vlachs-several research problems, "Balcanica Posnaniensia. Acta et studia" 2015, t. 22, nr 1, s. 7-16. https://doi.org/10.14746/bp.2015.22.1 DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2015.22.1
"Did you know Istro Romanian is endangered?" Endangered Languages, http://www.endangeredlanguages.com/lang/3442 [dostęp: 23.02. 2022].
Anti-racist movements in the EU: between europeanisation and national trajectories, red. S. Fella, C. Ruzza, Berlin 2012.
ISTROX (The Istro-Romanian Language and the Oxford University Hurren Donation), "Istro-Romanian language: Žejånski and Vlåški", [w:] https://istrox.ling-phil.ox.ac.uk/istro-romanian-language-Žejanski-and-vlaski [dostęp: 23.02.2022].
Kovacec A., ˇIstrorumunjsko-hrvatski rjecˇnik (sa gramatikom i tekstovima), Pula 1998.
Kolbas I., Documentation and musealization of endangered languages in Croatia, "Etnološka istraživanja" 2011, t. 16, s. 45-61.
Lentin A., Racism and anti-racism in Europe, London 2004.
Marghescu G., Istro-Romanians: a study of culture identity and environmental dynamic, [w]:
Proceedings of the 2nd WSEAS International Conference on Cultural Heritage and Tourism, 2009, s. 35-38, 7300b2cc0a1df035d4b8d306baa1855f.pdf (dsftrom.s3.eu-central-1.amazonaws.com) [dostęp: 17.06.2022].
Nikočević L, Iz ˝etnološkog mraka˝: austrijski etnografski tekstovi o Istri s kraja 19. i početka 20. Stoljeća, Pazin 2008.
Nikočević L., Zvončari i njihovi odjeci, Novi Vinodolski 2014.
Nowicka E., Nasz język rozumieją aniołowie: Arumuni we współczesnym świecie, Kraków 2011.
Nowicka E., Organizacje polonijne i tożsamość narodowa. Polacy w Bośni i Hercegowinie (BiH), "Balcanica Posnaniensia. Acta et studia" 2016, t. 23, s. 135-150. https://doi.org/10.14746/bp.2016.23.9 DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2016.23.9
Ostrowski Ł., Mowa o rasizmie: pojęcie rasizmu we współczesnej polskiej prasie antyfaszystowskiej i skrajnie nacjonalistycznej Warszawa 2009.
Sajkowski W., Obraz ludów bałkańskiego wybrzeża Adriatyku we Francji epoki Oświecenia, Poznań 2013.
Sajkowski W., The peoples inhabiting the Illyrian Provinces known under the name of Morlachs. Definition of the ethnonym in the light of the French literature, "Res Historica" 2016, t. 41, s. 111-123. https://doi.org/10.17951/rh.2016.41.111 DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2016.41.111
Smith A. D., Etniczne źródła narodów, Kraków 2009.
UNESCO, Atlas of the world's languages in danger, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000187026 [dostęp: 17.06.2022].
Vrzić Z., Doričić R., Language contact and stability of basic vocabulary: Croatian loanwords for body parts in vlashki/zheyanski (Istro-romanian), "Fluminesia" 2014, t. 26, nr 2, s. 105-122.
Wódz K., Witkowski M., Civil society and anti-discrimination policy in a homogeneous country: the case of Poland, [w:] Anti-racist movements in the EU, London 2013, s. 182-208.https://doi.org/10.1057/9781137284662_8 DOI: https://doi.org/10.1057/9781137284662_8
Zegrean, I. G. (2012), Balkan Romance: aspects on the syntax of Istro-Romanian, http://dspace.unive.it/bitstream/handle/10579/1166/zegrean.pdf?sequence=1 [dostęp: 23.02. 2022].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Ewa Nowicka
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.