Słowa kluczowe
żona cesarza Jana z Brienne
Cesarstwo Łacińskie
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł stanowi czwartą część cyklu „O cesarzowych Cesarstwa Łacińskiego (1204–1261)”. Jego celem jest przedstawienie postaci Berengarii z Leónu (po kastylijsku Berenguela), trzeciej żony Jana z Briene, przede wszystkim w oparciu o źródła kastylijskie i starofrancuskie. Wiadomości na jej temat są lakoniczne i rozproszone. Berengaria była córką króla Leonu Alfonsa IV i jego drugiej małżonki, Berengarii Kastylijskiej. Urodziła się w 1204 roku, w 1224 roku poślubiła ex-króla Jerozolimy Jana z Brienne. W 1231 roku została cesarzową łacińską. Miała trzech synów, a jej córka Maria, jako żona Baldwina II, także została cesarzową łacińską, Niewiele wiadomo o wykształcenia i umiejętnościach językowych Berengarii podczas jej pobytu w Konstantynopolu. Zmarła tam w kwietniu 1237 roku, ale została pochowana w Composteli. Nie była aktywna politycznie i nie odegrała poważnej roli w historii Cesarstwa Łacińskiego.
Bibliografia
Chronica Albrici Monachi Trium Fontium, red. L. Weiland, MGH SS 23, Hannover 1874.
The Chronicle of Smbat Sparapet, translated from Classical Armenian by Robert Bedrosian, New Jersey 2005.
Chronique de Guillaume de Nangis, red. F. Guizot, Paris 1825.
Cronica latina de los Reyes de Castilla, red. Luis Charlo Brea, (wersja łacińska Chronica latina regum Castillae), Cadiz 1984.
Ernoul, Chronique d’Ernoul et de Bernard le Trésorier, wyd. L. de Mas–Latrie, Paris 1871.
Georgii Acropolitae Opera recensuit Augustus Heisenberg, editionem anni MCMIII, correctiorem curavit Peter Wirth, t. 1, Stutgardiae 1978.
Hendrickx B., Régestes des empereurs latins de Constantinople (1204–1261/72), Θεσσαλονίκη 1988.
L’Estoire de Eracles Empereur et la conqueste de la terre d’Outremer (suite), [w:] Recueil des Historiens des Croisades, Historiens Occidentuax, 2, Paris 1859.
Matthaei Parisiensis, Chornica majora, t. 3, red. H. R. Luard, London 1876.
Obituaires de la province de Sens, red. A. Molinier, Paris 1902.
Régistres de Grégoire IX, red. L. Auvrey, Paris 1896.
Ryccardi de Sancto Germano notari chronica, red. G. H. Pertz, MGH SS 19, Hannover 1866.
Tafel G. L. Fr., Thomas G. M., Urkunden zur älteren Handels- und Staatsgeschichte der Republik Venedig, Wien 1856.
Angelov D,, The Byzantine Hellene. The Life of Emperor Theodore Laskaris and Byzantium in the Thirteenth Century, Cambridge 2019. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108690874
Une lettre de l’impératice Marie de Constantinople, „Archives de l‘Orient Latin“ 1884, t. 2.
Bianchini J., The Queen’s Hand. Power and Authority in the Reign of Berenguela of Castile, Philadephia 2012. DOI: https://doi.org/10.9783/9780812206265
Böhm L., Johann von Brienne, König von Jerusalem, Kaiser von Konstantinopel, Heidelberg 1938.
Chevalier M.–A., Le royaume arménien de Cilicie et les ordres religieux-militaires de recrutement occidental. Grands traits d’une histoire partagée, „Armenological Issues” 2016, t. 3, s. 13–24.
Hierarchia catholica medii aevi, red. Conrad Eubel, Monasterii 1913, t. 1.
Hendrickx B., Les institutions de l’empire latin de Constantinople (1204–1261). Le pouvoir impérial, l’empereur, les régents, l’imperatrice, „Bizantina” 1974, t. 6, s. 85–154.
Hendrickx B., Maria van Courtenay, National Biografisch Woodrenbook, t. 8, Bruxelles 1979, s. 475–499.
Longnon J., L’Empire Latin de Constantinople et la Principauté de Morée, Paris 1949.
Longnon J., Recherches sur la vie de Geoffroy de Villehardouin, suivies du catalogue des actes des Villehardouin, Paris 1939.
Martínez Díez G., Alfons VIII, rey de Castilla y Toledo (1158–1214), Gijon 2007.
Martínez H. S., Berenguela the Great and Her Times (1180–1246). The Medieval and Early Modern Iberian World, transl. O. Cisneros, Leiden 2021. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004502901
Neira D. Y., La princesa donna Sancha, hija primogenita de Alfonso IX, „Revista ‘Tierras de León’” 1982, t. 22, nr 47.
Perry G,, Jan z Brienne. Król Jerozolimy, cesarz Konstantynopola, ok. 1175–1237, tłum. Paweł Kuźnicki, Oświęcim 2017.
Pentek Z., Cesarstwo Łacińskie 1204–1261. Kolonialne państwo krzyżowców czy Neobizancjum?, Poznań 2004.
Perry G., The Briennes. The Rise and Fall of a Champenois Dynasty in the Age of the Crusades, c. 950–1356, Cambridge 2018. DOI: https://doi.org/10.1017/9781108164979
Polejowski K., Matrimonium et crux. Wzrost i kariera rodu Brienne w czasie wypraw krzyżowych (do początku XIV wieku), Gdańsk 2014.
Polejowski K., Pielgrzymka do Santiago de Compostela jak akt polityczny: przypadek Jana z Brienne (1223/1224) [w:] Między Gdańskiem a Santiago. 600–lecie konsekracji kościoła św. Jakuba fundacji szyprów w Gdańsku, Gdańsk 2015, s. 451–462.
Schaube A,, Eine bisher unbekannte Regentin des Lateinischen Kaiserreiches, „Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung” 1887, t. 8, s. 587–594. DOI: https://doi.org/10.7767/miog.1887.8.jg.587
Shadis M., Berenguela of Castile (1180–1246) and Political Women in the High Middle Ages, New York 2010. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230103139
Schwennicke, D., Die Herren von Toucy, 1228–31, 1238–39 und 1245–47 Regenten des lateinischen Kaiserreiches, [w:] Europäische Stammtafeln. Stammtafeln zur Geschichte der europäischen Staaten, Neue Folge, Band III, Teil 4, Das feudale Frankreich und sein Einfluß auf die Welt des Mittelalters, Marburg-Berlin 1989, Tafel 114.
Tricht F. van, The Latin Renovatio of Byzantium. The Empire of Constantinople (1204–1228), tłum. Peter Longbottom, Leiden-Boston 2011.
Wolff R. L., Studies in the Latin Empire of Constantinople, London 1976.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Zdzisław Pentek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.