Słowa kluczowe
neo-Ottomanism
neo-Ottoman sites of memory
Kemalist memory
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł ma na celu przedstawienie procesu, w którym powstała właściwa rządzonej od 2002 r. przez Partią Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) neoosmańska polityka pamięci. W pierwszych dwóch dekadach XXI w. Turcja przeszła gruntowną transformację obejmującą wymianę elit, podważenie ideologicznych fundamentów kemalistowskiej republiki, a także redefinicję tureckiego nacjonalizmu i tożsamości państwa. Kluczowym elementem tych zmian była dokonująca się rehabilitacja Imperium Osmańskiego – przez republikę zdegradowanego do roli epizodu w dziejach Turków. Na skutek wykształcenia się w tzw. „Syntezy turecko-islamskiej” w latach 80., a także rozwoju społecznej nostalgii za dawnym imperium w kolejnej dekadzie, nowa polityka pamięci, wychodząca naprzeciw tej nostalgii odniosła spektakularny sukces. Prowadzona była jednak w sposób odgórny, z dużą starannością o to, aby pojawiające się w sferze publicznej treści, zgodne były z intencjami nowej elity władzy. Ta nowa pamięć, nie usunęła jednak dziedzictwa republikańskiego – jego asymilacja stała się kluczowym czynnikiem wzmacniającym legitymizację wielkiego projektu transformacji politycznej i tożsamościowej, który określany jest mianem „Nowej Turcji”.
Bibliografia
Akgül Elif Emine, Hafıza Politikalarının Dışında Kalan Türkiye ve Geçmişle Yüzleşmek, „Bianet”, 22.04.2015, https://m.bianet.org/bianet/insan-haklari/163984-hafiza-politikalarinin-disinda-kalan-turkiye-ve-gecmisle-yuzlesmek [accessed 12.06.2023].
Aktoprak Elçin, Postkolonyal Bir „Dava” Olarak „Yeni Türkiye” nin Yeni Ulusu, „SFB Dergisi” 2022/2023, vol. 71, no. 1, p. 1–31. DOI: https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002383
Aydın Suavi, Çanakkale Ruhu 2015, „Birikim” 2015, no. 312, p. 45–58
Batuman Elif, Ottomania, „The New Yorker”, 9.02.2014.
Başbakan Erdoğan'dan Muhteşem Yüzyıl'a ağır eleştiri, „Hürriyet”, 25.11.2012.
Başer Hikmet Faruk, Prof. Dr. Ziya Kazıcı: Kılıçla hutbe geleneği oranın savaşla fethedildiği anlamına geliyor, „Anadolu Ajansı”, 25.07.2020, https://www.aa.com.tr/tr/ayasofya-camii/prof-dr-ziya-kazici-kilicla-hutbe-gelenegi-oranin-savasla-fethedildigi-anlamina-geliyor/1921902 [accessed 31.05.2023].
Bora Tanıl, Milli Tarih ve Devlet Mitosu [in:] idem, Medeniyet Kaybı: Milliyetçilik ve Faşizm üzerine Yazılar, İstanbul 2006, p. 43–64.
Bozdoğan Sibel, Modernism and Nation Building. Turkish Architectural Culture in the Early Republic, Seattle–London 2002
Bozoğlu Gönül, Museums, Emotion and Memory Culture. The Politics of the Past in Turkey, London–New York 2020 DOI: https://doi.org/10.4324/9780429030604
Chudziak Mateusz, History and Memory in Republican Turkey. The Scope of the Main Questions [in:] Memory of Heritage. Heritage of Memory, eds. V. Julkowska, W. Werner, Poznań 2016, p. 190–208.
Chudziak Mateusz, Kult państwa w „Nowej Turcji”, „Sensus Historiae” 2022/2023, vol. 48, p. 35–60.
Chwedoruk Rafał, Polityka historyczna, Warszawa 2018.
Copeaux Etienne, Citoyenneté turque, territoire anatolien, Exposé à l’ENS, Paris, 19 février 2008, dans le cadre du séminaire d’Emmanuel Szurek sur l’Anatolie, https://www.susamsokak.fr/pages/Citoyennete_turque_territoire_anatolien_2008-2893654.html [accessed 30.05.2023].
Copeaux Etienne, Tarih Ders Kitaplarında (1931–1993) Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine (Çev. A. Berktay), İstanbul 2006.
Cumhurbaşkanı Erdoğan Anıtkabir’de, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 3.06.2023, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/147376/cumhurbaskani-erdogan-anitkabir-de [accessed 20.06.2023].
Cakır Rüşen, Ne Şeriat Ne Demokrasi. Refah Partisini Anlamak, İstanbul 1994
Cohen Yanarocak, Hay Eytan, The Evolution ofthe Turkish School Textbooks from Atatürk to Erdoğan, London 2022. DOI: https://doi.org/10.5771/9781666916973
Danforth Nicholas, Multi-Purpose Empire: Ottoman History in Republican Turkey, „Middle Eastern Studies” 2014, vol. 50, no. 4, 2014, p. 655–678. DOI: https://doi.org/10.1080/00263206.2014.892481
Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş'ın kılıçla hutbe okuması çok konuşulmuştu! Peygamber Efendimiz nasıl hutbe okurdu?, „Sabah”, 25.07.2020.
Ghulyan Husik, The Spatialization of Islamist, Populist, and Neo-Ottoman Discourses in the Turkish Capital under AKP Rule, „New Perspectives on Turkey” 2019, no. 61, p. 125–153. DOI: https://doi.org/10.1017/npt.2019.15
Ergin Murat, Karakaya Yağmur, Between neo-Ottomanism and Ottomania: navigation state-led and popular cultural representations of the past. „New Perspectives on Turkey” 2017, no. 56, p. 33–59. DOI: https://doi.org/10.1017/npt.2017.4
Ersanlı Büşra, İktidar ve Tarih, Türkiye’de , „Resmi Tarih” Tezinin Oluşumu (1929–1937), İstanbul 2003.
Göle Nilüfer, Secularism and Islamism in Turkey: The Making of Elites and Counter-Elites, „Middle East Journal” 1997, vol. 51, no. 1, p. 46–58.
Güler E. Zeynep, Bir Ulusal Hafıza Mekânı Olarak Gelibolu Yarımadası [in:] Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri, eds. İ. Ö. Kerestecioğlu, G. Gürkan Öztan, İstanbul 2014, p. 307–345.
Hür Ayşe, 'Nevzuhur' Fetih Bayramı, „Radikal”, 31.05.2015.
Kaplan Hilal, Abdulhamit ve Erdoğan, „Sabah”, 3.06.2016.
Kaplan İsmail, Türkiye’de Milli Eğitim İdeolojisi ve Siyasal Toplumsallaşma Üzerindeki Etkisi, İstanbul 2005.
Koyuncu Büke, AK Parti'nin ulusal kimlik vizyonunda İslam unsuru Turkiye'de ulusal kimlik – din ilişkisi uzerine bir ornek olay incelemesi, Mimar Sinan Guzel Sanatlar Universitesi, İstanbul 2013 (PhD thesis).
Krzysztan Bartłomiej, Pamięć, polityczność, władza. Reprezentacje pamięci zbiorowej w Gruzji, Armenii, Górskim Karabachu i Abchazji, Toruń 2021. DOI: https://doi.org/10.12775/978-83-231-4687-2
Kujawa Karol, Turkey and the Politics of Memory. Consequences for Domestic and Foreign Affairs and Security in the Region [in:] Europe’s Islamic Legacy: 1900 to the Present, ed. E. Drayson, Leiden 2023, p. 9–29. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004510722_003
Le Goff Jacques, Historia i pamięć, Warszawa 2007. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323526629
Herkes unutsa Kudüs bizim davamızdır, „Anadolu Ajansı”, 7.11.2014, https://www.aa.com.tr/tr/politika/herkes-unutsa-kudus-bizimdavamizdir/103726 [accessed 25.05.2023].
Matusiak Marek, The Great Leap. Turkey under Erdogan, „OSW Point of View” 2015, no. 51.
Meeker Michael E., A Nation of Empire. The Ottoman Legacy of Turkish Modernity, Berkley–Los Angeles–London 2001. DOI: https://doi.org/10.1525/california/9780520225268.001.0001
Miller Aleksei, Rossiya: vlast´ i isstoriya, „Pro et Contra” 2009, vol. 46, no. 3–4, p. 6–23.
Miniatürk, https://miniaturk.com.tr/en/eserler.html [accessed 31.05.2023].
Nora Pierre, Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire, „Representations” 1989, no. 26, p. 7-24. DOI: https://doi.org/10.2307/2928520
Nora Pierre, Czas pamięci, „Res Publica Nowa” 2001, no. 7, p. 37–45.
Özyürek Esra, Introduction: The Politics of Public Memory in Turkey [in:] The Politics of Public Memory in Turkey, ed. E. Özyürek, Syracuse–New York 2007, p. 1–16.
Özyürek Esra, Nostalgia for the Modern. State Secularism and Everyday Politics in Turkey, Durham–London 2006. DOI: https://doi.org/10.1215/9780822388463
Öktem Kerem, Turkey since 1989: Angry Nation, London–New York 2011. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350218475
Özgan O., Ayasofya'nın dirilişi: Seksen altı yıllık sürgün bitti, „Yeni Şafak”, 11.07.2020.
Özekmekçi M. İnci, Türk Sağında Ayasofya İmgesi [in:] Türk Sağı: Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri, İ. Ö. Kerestecioğlu, G. Gürkan Öztan (Der.) İstanbul 2014, p. 283–307.
Parlak İsmet, Aycan Onur, Turkey’s Memory Politics In Transformation: AKP’s New And Old Turkey [in:] Political Culture of Turkey in the Rule of the AKP: Change and Continuity, eds. A.Bilgin, A. Öztürk, Baden-Baden 2016, p. 67–88. DOI: https://doi.org/10.5771/9783845276274-67
Ricoeur Paul, Memory, History, Forgetting, transl. K. Blamey, D. Pellauer, Chicago–London 2004. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226713465.001.0001
Szacka Barbara, Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa 2006.
Szacki Jerzy, Historia i mitologia, „Res Publica Nowa” 2001, no. 7, p. 53–58.
Szpociński Andrzej, Miejsca pamięci (lieux de mémoire), „Teksty Drugie” 2008, no. 4, p. 11–20.
Taşkın Yüksel, Muhafazakâr Bir Proje Olarak Türk-İslâm Sentezi [in:] Modern Türkiye’de Siyasî Düşünce, 5 Cilt: Muhafazakârlık, A. Çiğdem (der.), İstanbul 2003, p. 381–402.
Tokdoğan Nagehan, Yeni Osmanlıcılık. Hınc, Nostalji, Narsisizm, İstanbul 2018.
Türeli İpek, Modelling Citizenship in Turkey's Miniature Park [in:] Orienting Istanbul. Cultural Capital of Europe?, eds. D. Göktürk, L. Soysal, İ. Türeli, London 2010, p. 104–129.
Türkiye'nin ilk panoramik müzesi, „Hürriyet”, 31.01.2009.
Ünlü Barış, Türklük Sözleşmesi. Oluşumu, İşleyişi ve Krizi, Ankara 2018.
Walton Jeremy Y., Geographies of Revival and Erasure: Neo-Ottoman Sites of Memory in Istanbul, Thessaloniki, and Budapest, „Die Welt Des Islams” 2016, vol. 56, p. 510–532. DOI: https://doi.org/10.1163/15700607-05634p11
Wasilewski Karol, Sen o potędze. Neoosmanizm w polityce zagranicznej Republiki Turcji, Warszawa 2023.
Wilson, Christopher S., Beyond Anitkabir: The Funerary Architecture of Ataturk: The Construction and Maintenance of National Memory, Ashgate 2016. DOI: https://doi.org/10.4324/9781315569161
Vassilev Aleksei, Voploŝonnaya pamiat´: kommemorativnyi ritual v sociologii E. Durkheima, „Sociologičeskoe obozrene” 2014, vol. 13, no. 2, p. 141–167. DOI: https://doi.org/10.17323/1728-192X-2014-2-141-167
Yavuz Hakan, Nostalgia for the Empire. The Politics of Neo-Ottomanism, New York 2020. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780197512289.001.0001
Yavuz Hakan, Social and Intellectual Origins of Neo-Ottomanism: Searching for a Post-National Vision, „Die Welt des Islams” 2016, no. 56, p. 438–465. DOI: https://doi.org/10.1163/15700607-05634p08
Zamorski Krzysztof, Nostalgia i wzniosłość a refleksja krytyczna w dziejach. Kiedy „polityka historyczna” ma sens? [in:] Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, eds. S.M. Nowinowski, J. Pomorski, R. Stobiecki, Łódź 2008, p. 53-63.
Zurcher Erik-Jan, Turkey. A Modern History, London–New York 2004.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Mateusz Chudziak
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.