Słowa kluczowe
proza turecka XX wieku
wojny bałkańskie
panosmanizm
panislamizm
panturkizm
nacjonalizm turecki
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem rozważań niniejszego artykułu jest nowela Biały tulipan autorstwa Ömera Seyfettina (1884–1920), jednego z najważniejszych nowelistów literatury tureckiej. Nowela została opublikowana w 1914 r. i jej akcja toczy się w mieście Seres okupowanym przez Bułgarów podczas pierwszej wojny bałkańskiej. W artykule starano się ujawnić warstwę znaczeniową noweli, w której autor jako nacjonalista wschodni rozlicza się z wcześniejszymi przejawami wschodniego nacjonalizmu w Turcji. W głębszej warstwie istnieją także zastrzeżenia autora wobec nacjonalistycznej ideologii Komitetu Jedności i Postępu, która w przededniu I wojny zaczęła przybierać coraz bardziej radykalny i rasistowki charakter. W tym kontekście jakby dwie przeciwstawne tendencje współistniały w myśli Seyfettina: z jednej strony stara się on w Białym tulibanie wzbudzić u czytelnika „poczucie narodowe” za pomocą bardzo prowokacyjnych obrazów przemocy, a z drugiej – wyznaczyć moralne granice dla tureckiego nacjonalizmu, tak by nie nabrał on drapieżnego charakteru.
Bibliografia
Alangu T., Ömer Seyfettin: Ülkücü Bir Yazarın Romanı, İstanbul 1968.
Atabay L., Ziya Gökalp Sosyolojisi ve Bir Proje Olarak Türkçülük, „Demokratik Modernite” 2017, nr 21, s. 156–163.
Aydemir Ş. S., Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa. İkinci Cilt (1908–1914), İstanbul 1986.
Bars M. E., Ziya Gökalp ve Türkçülük Üzerine Bazı Değerlendirmeler (Some evaluation on Ziya Gökalp and Turkism), „Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi” 2017, t. 4, nr 2, s. 38–51. DOI: https://doi.org/10.30803/adusobed.335058
Boyar E., Ottomans, Turks and the Balkans: empire lost, relations altered, London–New York 2007. DOI: https://doi.org/10.5040/9780755609864
Chatterjee P., Natolinalist Thought and the Colonial World: A Derivative Discourse, Minneapolis 1993.
Chatterjee P., Milliyetçi Düşünce ve Sömürge Dünyası, tłum. S. Oğuz, İstanbul 1996.
Fındık B., Ömer Seyfettin’de Milliyetçilik ve Sosyal Darwinizm (Nationalism and social Darwinism in
the writings of Ömer Seyfettin), „International Social Sciences Studies Journal” 2021, vol. 7, nr 87, s. 3770–3775. DOI: https://doi.org/10.26449/sssj.3429
Fikri İ. N., Dimetoka’da Kanlı Bir Levha. Bulgar Vahşetlerinden, İstanbul b.d.
Gibas-Krzak D, Wojny bałkańskie 1912–1913 przyczyną rozwoju nacjonalizmu „gorącego” na Bałkanach w XX wieku. Zarys problemu, „Balcanica Posnaniensia” 2012, t. 19, s. 121–138. DOI: https://doi.org/10.14746/bp.2012.19.10
Gökalp Z., Türk An’anesi: Ergenekon, „Türk Duygusu” 1913.
Gökalp Z., Türkçülüğün Esasları, İstanbul 1968.
Gökalp Z, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muhasırlaşmak, Ankara 1976.
Göyünç N., Osmanlı’nın 700. kuruluş yıldönümünü anarken, „İslam Araştırmaları Dergisi” 1999, nr 5., s. 1–7.
Gür M., ʽBeyaz Lale’de Milliyetçi Söylem, Eril Dil ve Öteki [w:] Sonsuza Uzanan Ses: Ömer Seyfettin, opr. H.Argunşah, A. Şengül, M. Gür, Dergâh Yayınları, İstanbul 2020, s. 490–508.
Gürbüz Z., Naif Bir Milliyetçi: Ziya Gökalp (A naif nationalist: Ziya Gökalp), „Uluslararası Yönetim ve Sosyal Bilimler Dergisi” 2023, t. 10, s. 1–11.
Hazman S., Tarihselleştirilen Toplum ve Tarih, „Demokratik Modernite” 2017, t. 7, s. 13–21.
İnalcık H., Tanzimat ve Bulgar Meselesi, İstanbul 1992.
Kałużynski S., Tradycje i legendy ludów tureckich, Warszawa 1986.
Koçak A., Savaşın Gölgesinde Yazılan Hikâyeler: Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinde Savaşın Yansımaları (Stories written in the shade of wars: reflections of wars in the stories of Ömer Seyfettin), „Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı” 2015, nr 18, s. 637–656. DOI: https://doi.org/10.17518/caty.66975
Koskowski B., Ostatni rozbiór Turcji: rozkład państwa tureckiego w Europie, polityka europejska względem Turcji – czem jest Turcja azjatycka?, Warszawa 1915.
Krzysztan B., O polskiej historiografii ludobójstwa Ormiań. Perspektywa krytyczna w świetle międzynarodowego stanu badań. Część I, „Studia Polityczne” 2023, tom 51, nr 1, s. 179–197. DOI: https://doi.org/10.35757/STP.2023.51.2.03
Leksykon wiedzy o Turcji, red. T. Majda, Dialog, Warszawa 2015.
McCarthy J., Ölüm ve Sürgün: Müslümanların Etnik Kıyımı, 1821–1922, tłum. Sarıkaya F., Ankara 2014.
Özdemir S., Ömer Seyfettin’in İdeolojik ve Edebi Kaynakları [w:] Ömer Seyfettin İçin, red. N. H. Polat, F. Ferhatoğlu, İstanbul 2020, s. 256–282.
Öztürk N. K., P. Yıldırım, Osmanlı Devletinde Tanzimat Dönemi İdari Reformlarının XIX. Yüzyıl Romanlarına Yansımaları (Tanzimat period administrative reforms in the Ottoman empire. Reflections on the XIX. century novels), „Türk İdare Dergisi” 2015, nr 480, s. 149–178.
Parla T., Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, İstanbul 2009.
Plamenatz J., Two Types of Nationalism, [w:] Nationalism: The nature and evolution of an idea, red. E. Kamenka, New York 1976, s. 23-36.
Report of the International Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars, Washington 1914.
Seyfettin Ö, Balkan Harbi Hatıraları, „Hayat” 1967, nr 3, s. 13–14.
Seyfettin Ö, Balkan Harbi Hatıraları, „Hayat” 1967, nr 4, s. 12–13.
Seyfettin Ö., Balkan Harbi Hatıraları, İstanbul 2003.
Seyfettin Ö., Bütün Hikâyeleri 4, red. Kılıç N., İstanbul 2009.
Seyfettin Ö., Türkçülük Fikri, „İfham” 1919, t. 49, s. 2.
Shaw S. J., Shaw E. K., Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, t. 1 (1280–1808), Warszawa 2012.
Shaw S. J., Shaw E. K., Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, t. 2 (1808–1975), Warszawa 2012.
Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1995.
Sustam E., Nekropolitik Şiddetin Hakimiyeti, Nefretin Yeniden İnşası, Makro ve Mikro Arzuların Makinesi Olarak Faşizmlerin Muktedirleşmesi, „Demokratik Modernite” 2017, t. 7, s. 122–143.
Potulski J., Emile Durkheim o państwie i polityce – socjologia Emile’a Durkheima i problemy transformacji społecznej, „Miscellanea Anthropologica et Sociologica” 2020, t. 21, nr 1, s. 76–95.
Wituch T., Tureckie przemiany. Dzieje Turcji 1878–1923, Warszawa 1980.
Drytkiewicz M., Turecki szowinizm, czyli Enver Pasza i jego historia, https://histmag.org/Turecki-szowinizm-czyli-Enver-Pasza-i-jego-historia-21058 [dostęp: 27.07.2024].
Kasalak K., Uçar F., Türk Siyasetinde İttihatçı-İtilafçı Cepheleşmesi ve Günümüze Etkileri, https://www.researchgate.net/publication/316668595_Turk_Siyasetinde_Ittihatci_-_Itilafci_Cephelesmesi_ve_Gunumuze_Etkileri [dostęp: 21.09.2024].
Krzyżanowska Z., Tropem szarego wilka – panturkizm w tureckiej polityce zagranicznej, „Komentarze OSW” 2024, nr 595, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2024-05-17/tropem-szarego-wilka-panturkizm-w-tureckiej-polityce [dostęp: 27.07.2024].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Osman Firat Bas
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.