Słowa kluczowe
pogranicze
migracje
Grecja
Bałkany
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie pograniczności regionu o nazwie Tracja zachodnia przez pryzmat zmian demograficznych i społeczno-politycznych, jakie nastąpiły tam po I wojnie światowej i przejęciu władzy przez Grecję. Do początku XX w. obszar ten, stanowiący część Turcji osmańskiej i zamieszkany przez społeczności o zróżnicowanej charakterystyce kulturowej, stanowił część historyczno-geograficznego regionu o nazwie Tracja. Za odrębną jednostkę terytorialną zaczęto go uznawać od czasu wojen bałkańskich (buł. Tracja egejska, tur. i gr. Tracja zachodnia). W 1920 r. został on ostatecznie przyłączony do Grecji. Na podstawie dokumentacji pochodzącej od przedstawicieli wojsk Ententy, Ligi Narodów i władz greckich, przedstawione zostaną procesy, które złożyły się na ugruntowanie dychotomicznego krajobrazu kulturowego w regionie, funkcjonującego do czasów dzisiejszych. Z jednej strony podporządkowano je paradygmatowi unitarnego państwa narodowego, z drugiej uwzględniono autonomię religijną dla ponad stu tysięcy muzułmanów. W praktyce rozwiązanie to przyczyniło się jednak do izolowania (gettoizacji) muzułmańskiej wspólnoty mniejszościowej, spowolniło integrację muzułmanów ze społeczeństwem greckim i wzmocniło kontrolę administracji centralnej nad sprawami regionu.
Bibliografia
Archives de la Société des Nations, Fonds Nansen, C. 1128, R. 1696, R.1697, R.1796, C.774,
Diplomatiko kai Istoriko Arheio (Arheio tou Ypourgeiou Exoterikōn) [Διπλωματικό και Ιστορικό Αρχείο (Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών], AAk/kA (Μακεδονικα), teczka 48, 51, 53.
Genikī Statistikī Ypīresia tīs Ellados, Statistika apotelesmata tīs apografīs tou plīthysmou tīs Ellados tīs 15–16 Maiou 1928, Athīna 1923 [Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού της Ελλάδος της 15–16 Μαΐου 1928, Αθήναι 1933].
Ypourgeion Ygieinīs, Pronoias kai Antilīpseōs, Tmīma Statistikīs, Apografī prosfygōn energitheisa kat’ Aprilion 1923, Athīna 1923 [Υπουργείον Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως, Τμημα Στατιστικής, Απογραφή προσφύγων ενεργηθείσα κατ' Απρίλιον 1923, Αθήνα 1923].
Aarbakke V., The Muslim minority of Greek Thrace [praca doktorska], Bergen 2000.
Barwiński W., Pogranicze w ujęciu geograficzno-socjologicznym – zarys problematyki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica” 2022, t. 4, s. 11–23.
Bethemont J., Effets de frontière en Thrace occidentale, „Géocarrefour” 2002, t. 77, nr 4, s. 367–376. DOI: https://doi.org/10.3406/geoca.2002.6279
Dalègre J., La Thrace Grecque. Populations et territoire, Paris 1977.
Dalègre J., La Thrace grecque, région frontière „CEMOTI” 1994, t. 17, s. 133–153. DOI: https://doi.org/10.4000/cemoti.278
Dalègre J., Réfugiés en Grèce: la Thrace occidentale 1922–1928, „Cahiers balkaniques” 2016, t. 44, s. 1–22. DOI: https://doi.org/10.4000/ceb.9901
Fōtiadīs K., Ī egkatastasī tōn prosfygōn stī Dytikī Thrakī. Ī symviōsī tōn Xristianōn kai Mousoulmanōn Ellinōn, 1919–1930, Alexandroupolī 1995 [Φωτιάδης K., Η εγκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Θράκη. H συμβίωση των Xριστιανών και Mουσουλμάνων Eλλήνων, 1919–1930, Aλεξανδρούπολη 1995].
Geragas K., Anamnīseis ek Thrakīs 1920–1922, Katerinī 2005 (reprint oryginalnego wydania z 1925 r.) [Γεραγάς K., Αναμνήσεις εκ Θράκης 1920–1922, Κατερίνη 2005].
Hristos Ī, Ī Thrakī apeiletai. Aporrītī allīlografia. Tourkikī stratigikī mystikī polityki, meionotikes omades, Athīna 2018 [Χρήστος Η., Η Θράκη απειλείται. Απόρρητη αλληλογραφία. Τουρκική στρατηγική, μυστική πολιτική, μειονοτικές ομάδες, Αθήνα 2018].
Kalantzīs G. X., Ī apografī ton plīthysmōn tīs dytikīs Thrakīs apo to diasymmahiko kathestōs to 1919, „Deltio Kentrou Mikrasiatikōn Spoudōn” 2008, t. 15, s. 337–354 [Καλαντζής Γ. Ξ., Η απογραφή των πληθυσμών της δυτικής Θράκης από το διασυμμαχικό καθεστώς το 1919, „Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών” 2008, τ. 15]. DOI: https://doi.org/10.12681/deltiokms.266
Katsapīs K., Antiparatheseis anamesa se gīgeneis kai prosfyges stīn Ellada tou Mesopolemou [w:] Pera apo tīn Katastrofī. Mikrasiates prosfyges stīn Ellada tou Mesopolemou, red. Γ. Τζεδόπουλος, Athīna 2003, s. 104–126 [Κατσάπης K., Αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε γηγενείς και πρόσφυγες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου [w:] Πέρα από την Καταστροφή. Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, εκδ. Γ. Τζεδόπουλος, Αθήνα 2003, σ. 104–126].
Katsikas S., Islam and nationalism in modern Greece, 1821–1940, Oxford 2021. DOI: https://doi.org/10.1093/oso/9780190652005.001.0001
Klapsis A., Research Note: American Initiatives for the Relief of Greek Refugees 1922–1923, „Genocide Studies and Prevention: An International Journal” 2011, t. 6, nr 1, s. 98–105. DOI: https://doi.org/10.3138/gsp.6.1.98
Kōstopoulos T., To „Makedoniko” tīs Thrakīs. Kratikoi shediasmoi gia tous Pomakous, Athīna 2009 [Κωστόπουλος T., Το „Μακεδονικό” της Θράκης. Κρατικοί σχεδιασμοί για τους Πομάκους, Αθήνα 2009].
Markellos A., Apo to parelthon kai eis to mellon [w:] G. Drakopoulou, Levkōma Thrakīs – Makedonias, Thrakikī Stoa, Komotīnī 1932, s. 47–50 [Μαρκέλλος A., Από το παρελθόν και εις το μέλλον [στο:] Γ. Δρακόπουλου, Λεύκωμα Θράκης – Μακεδονίας, Θρακική Στοά, Κομοτηνή 1932, σ. 47–50].
Markova M., B’lgarite v Zapadna Trakija – granici i identičnosti, XIX vek – 30-te godini na XX vek, Sofija 2021 [Маркова M., Българите в Западна Тракия – граници и идентичности, XIX век – 30-те години на ХХ век, София 2021].
Mihaīlidīs I., Metakinīseis slavofōnōn plīthysmōn (1912–1930). O polemos tōn statistikōn, Athīna 2003 [Μιχαηλίδης I., Μετακινήσεις σλαβόφωνων πληθυσμών (1912–1930). Ο πόλεμος των στατιστικών, Αθήνα 2003].
Nedeltchev Ch., Le problème de la Thrace occidentale, Paris 1943.
Oğuz Ç., Reality of the Magic of the East: Hemingway on the Greco-Turkish War and the Refugee Procession in Eastern Thrace, „Diacronie. Studi di storia contemporanea” 2019, t. 40, nr 4, s. 1–16. DOI: https://doi.org/10.4000/diacronie.12459
Papadopoulos N., Ī egkatastasis ton prosfygōn [w:] G. Drakopoulou, Levkōma Thrakīs – Makedonias, Thrakikī Stoa, Komotīnī 1932, s. 165–169 [Παπαδόπουλος N., Η εγκατάστασις των προσφύγων [στο:] Γ. Δρακόπουλου, Λεύκωμα Θράκης – Μακεδονίας, Κομοτηνή 1932, σ. 165–169].
Paszkiewicz J., Prawna i polityczna identyfikacja mniejszości muzułmańskiej w Grecji w latach 1923–1941 [w:] Śladami Mistrza. Prace z historii najnowszej dedykowane Profesorowi Antoniemu Czubińskiemu, red. S. Sierpowski, Poznań 2013, s. 209–220.
Pentzopoulos D., The Balkan exchange of minorities and its impact upon Greece, Paris 1962. DOI: https://doi.org/10.1515/9783112415863
Schultze J. H., Neugriechenland, Eine Landeskunde Ostmakedoniens und Westthrakiens mit besonderer Berücksichtigung der Geomorphologie, Kolonistensiedlung und Wirtschaftsgeographie, „Petermanns Mitteilungen” 1937, nr 233, ss. 447.
Sergīs M. G., George Divine Treloar: ο Armostīs tīs Koinonias tōn Ethnōn kai ī prosfora tou stīn apokatastasī tōn ellīnōn prosfygōn stī Thrakī (1923–1926) [w:] Anaparastaseis kai apohōrismoi. Timītikos tomos stī mnīmī tīs Marthas Pylia, Komotīnī 2015, s. 329–351 [Σέργης Μ. Γ., George Divine Treloar: ο Αρμοστής της Κοινωνίας των Εθνών και η προσφορά του στην αποκατάσταση των ελλήνων προσφύγων στη Θράκη (1923–1926) [στo:] Αναπαραστάσεις και αποχωρισμοί. Τιμητικός τόμος στη μνήμη της Μάρθας Πύλια, Κομοτηνή 2015, σ. 329–351].
Wille Ch., Gerst D., Krämer H., The Multiplication of border methodology, „UniGR-CBS Thematic Issue” 2021, t. 6, s. 17–27.
Vakalopoulos K., Ī thrakikī exodos 1918–1922. Apo tī genoktonia, tīn palinnostīsī, to Tagiariko kathestōs kai tīn apeleutherosī, sto deutero xerisōmo, Stamoulīs, Thessalonikī 2003 [Βακαλόπουλος K., Η θρακική έξοδος 1918–1922. Από τη γενοκτονία, την παλιννόστηση, το Ταγιάρικο καθεστώς και την απελευθέρωση, στο δεύτερο ξεριζωμό, Θεσσαλονίκη 2003.
Zafeirīs K. N., Ī Thrakī kata tīn apografī tou 1928: megethos kai domī tou plīthysmous [w:] ‘Opseis tīs Istorias kai tou Politismou tīs Thrakīs, Komotīnī 2015, s. 391–420 [Ζαφείρης K. N., Η Θράκη κατά την απογραφή του 1928: μέγεθος και δομή του πληθυσμούs [στο:] Όψεις της Ιστορίας και του Πολιτισμού της Θράκης, Κομοτηνή 2015, σ. 391–420].
Vukov V., Resettlement waves, historical memory and identity construction: the case of Thracian refugees in Bulgaria [w:] Migration in the southern Balkans. From Ottoman territory to globalized nation states, red. H. Vermeulen, M. Baldwin-Edwards, R. van Boeschoten, New York–Dordrecht–London 2015, s. 63–84. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-13719-3_4
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Jędrzej Paszkiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.