Słowa kluczowe
przymiotnik
polszczyzna połuniowokresowa
zróżnicowanie pokoleniowe
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł przedstawia zjawiska związane ze słowotwórstwem przymiotników w polszczyźnie południowokresowej. Podstawę materiałową analizy stanowią wyrazy rodzime i obcego pochodzenia, typowe dla polszczyzny kresowej. Omawiam sufiksy najbardziej produktywne i typowe w mowie badanych mieszkańców.
Bibliografia
Wykaz źródeł materiału gwarowego
K, Karłowicz J. (1900–1911), Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
KSGP, kartoteka Słownika gwar polskich, http://rcin.org.pl//publication/37156 (dostęp: 21.10.2016).
Kudz, Rembiszewska D.K. (2007), Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowskiego, Łomża.
MAGP, Mały atlas gwar polskich, oprac. przez Pracownię Atlasu i Słownika Gwar Polskich Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie, t. I–II pod kier. K. Nitscha, t. III–XIII pod kier. Mieczysława Karasia, Wrocław 1957–1970.
PKJP II 2, Zdancewicz T. (1966), Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Prace Komisji Językoznawczej Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
RamŚl, Ramułt S. (1930), Gwara ślemieńska, t. I: Słownik, do druku przygotował i wstępem opatrzył E. Klich, Poznań.
S, Sychta B. (1967, 1968, 1969, 1970, 1972, 1973, 1976), Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I: A–G, t. II: H–L, t. III: Ł–O, t. IV: P–Ř, t. V: S–T, t. VI: U–Ž, t. VII: Suplement, Wrocław–Warszawa–Kraków (– Gdańsk).
SGOWM, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur. Zeszyt próbny, t. I: A–Ć, pod red. Z. Stamirowskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1987; t. II: D–G, pod red. Z. Stamirowskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991; t. III: H–K, pod red. Z. Stamirowskiej i H. Perzowej, Warszawa–Kraków 1993; t. IV: L–N, pod red. H. Perzowej i D. Kołodziejczykowej, Warszawa–Kraków 2002; t. V: O–Ó, pod red. H. Perzowej i D. Kołodziejczykowej, Warszawa–Kraków 2006.
SGP, Słownik gwar polskich, oprac. przez Zakład Dialektologii Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, t. 1 pod kier. M. Karasia, t. 2–5 pod kier. J. Reichana,
t. 6–7, pod kier. J. Okoniowej, Kraków 1982–2007.
ZNUJ 169 Zaręba A. (1968), Polskie teksty gwarowe z Orawy na Słowacji.
ZNUJ 278, Bubak J. (1972), Spiskie teksty gwarowe z obszaru Polski.
Literatura
Buczyński M. (1967), Wschodniosłowiańskie wpływy językowe w gwarze wsi Huszcza powiat Biała Podlaska, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, 22, s. 223–256.
Cechosz I. (2001), Polska gwara Oleszkowiec na Podolu. Fleksja imienna i werbalna, Kraków.
Chludzińska-Świątecka J. (1956), Przymiotniki w gwarach Warmii i Mazur. (Uwagi słowotwórczosemantyczne), „Poradnik Językowy”, 1, s. 21–27.
Cyran W. (1977), Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź.
Cyran W. (1981), Słowotwórstwo historyczne a słowotwórstwo współczesne i słowotwórstwo gwarowe, Łódź.
Czyżewski F. (1976), Gwara (morfologia i składnia) osady Łomazy, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Humaniora”, 31, s. 357–370.
Dal, Dal W.I. (1903–1909), Tołkowyj słowarʹ żywogo wielikorusskogo jazyka, t. 1–4, Sankt-Pieterburg–Moskwa.
Gala S. (2000), Słowotwórstwo gwarowe a słowotwórstwo polszczyzny ogólnej, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. XLV, s. 28–36.
Gałecki Z., 1996, Z metodologii badań polsko-ukraińskiego pogranicza językowego na Podlasiu (o dawnej granicy etnicznej i językowej), Studia Dialektologiczne, t. I, pod red. B. Dunaja i J. Reichana, Kraków, s. 97–103.
Jędrzejewska M., Stieber Z. (1951), Przedrostki stopnia najwyższego na- i naj- w dawnej polszczyźnie i w dzisiejszych gwarach, „Język Polski”, 31, s. 77–85.
Jodłowski S. (1949), O przysłówkach, partykułach i im pokrewnych częściach mowy, „Język Polski”, XIX 1, s. 97–106.
Karaś M. (1964), Z problematyki słowotwórstwa gwarowego. (Formacje przymiotnikowe), „Prace Filologiczne”, XVIII, cz. 3, s. 153–162.
Kostecka-Sadowa A. (2013), Wybrane tendencje słowotwórcze w polszczyźnie południowokresowej na przykładzie Mościsk i okolic, „Socjolingwistyka”, 27, s. 153–161.
Kość J. (2000), Archaizmy a interferencje w strefie polsko-ukraińskich kontaktów językowych, „Slavia Orientalis”, 49, z. 3, s. 451–462.
Kowalska A. (1975, 1979), Zróżnicowanie słowotwórcze gwar Mazowsza i Podlasia. Rzeczownik, t. 1: Atlas, cz. 1: Mapy 1–100, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 1–100, t. 2: Atlas, cz. 1: Mapy 101–200, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 101–200, Wrocław.
Kucała M. (1955), Znaczenie i zasięg przymiotników na -ni (przedni, letni), „Język Polski”, XXXV, s. 8–26.
Kurkowska H. (1954), Budowa słowotwórcza przymiotników polskich, Wrocław.
Kurkowska H., Skorupka S. (2001), Stylistyka polska: zarys, Warszawa.
Kurzowa Z. (1983), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa–Kraków.
Laskowski R. (1966), Derywacja rzeczowników w dialektach laskich, cz. 1: Abstracta, collectiva, deminutiva, augmentativa, Wrocław.
Laskowski R. ( 1971), Derywacja rzeczowników w dialektach laskich. Rzeczowniki z formatem w funkcji przedmiotowej, Wrocław.
Malec T. (1976), Budowa słowotwórcza rzeczowników i przymiotników w gwarze wsi Rachanie pod Tomaszowem Lubelskim, Prace Językoznawcze PAN 79, Wrocław
Mazur J. (19780, Gwary okolic Biłgoraja, cz. II: Fleksja, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
Nitsch K. (1936), Inny i jego odmiany, „Język Polski”, XXI, z. 3, s. 71–75.
Nowowiejski B. (1989), Mowa mieszkańców Sokółki w woj. białostockim, [w:] Polszczyzna północno-wschodnia. Metodologia badań językowych, red. B. Falińska, Wrocław, s. 87–96.
Nowowiejski B. (2010), Z życia wschodnich slawizmów leksykalnych w mowie miast i miasteczek Białostocczyzny, [w:] B. Nowowiejski, Z zagadnień kontaktów językowych, Białystok, s. 215–228.
Orłowicz M. (1919), Ilustrowany przewodnik po Galicyi, Bukowinie, Spiszu, Orawie i Śląsku Cieszyńskim, Lwów.
Ożegow, Ożegow S.I. (red.) N.J. Szwedowa (1992), Tołkowyj słowarʹ russkogo jazyka, Moskwa.
Reichan J. (1996), Problem syntetycznego ujęcia polskiego słowotwórstwa gwarowego. Zarys koncepcji, Studia Dialektologiczne, t. I, red. B. Dunaj, J. Reichan, Kraków, s. 191–195.
SBH, Mackiewicz J.F. (red.) (1979–1986), Słounik biełaruskich haworak paunoczna-zachodniaj Biełarusi i jaje pahraniczcza u piaci tamach, t. 1–5, Minsk.
Sierociuk J. (1992), Oboczność podstaw słowotwórczych i poświadczenia negatywne w badaniach słowotwórstwa gwarowego, Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, t. XXXVI, s. 169–181.
Sierociuk J. (1996a) Wybrane problemy metodologii badań i opisu słowotwórstwa gwarowego, Studia Dialektologiczne, t. I, red. B. Dunaj, J. Reichan, Kraków, s. 197–205.
Sierociuk J. (1996b), Z zagadnień produktywności formantów gwarowych, Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. I, pod red. Z. Krążyńskiej i Z. Zagórskiego, Poznań. s. 59–65.
Sierociuk J. (1999), Formanty wschodniopolskie w gwarach Wielkopolski? Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. V, pod red. Z. Krążyńskiej i Z. Zagórskiego, Poznań. s. 73–79.
Sierociuk J. (2001), Założenia metodologiczne badań słowotwórstwo gwarowe, Gwary Dziś, t. I, pod red. J. Sierociuka, Poznań, s. 153–160.
Sierociuk J. (2003), Założenia metodologiczne badań języka wsi, Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. XI, pod red. Z. Krążyńskiej i Z. Zagórskiego, Poznań, s. 131–136.
SJPD, Doroszewski W. (red.) (1958–1968), Słownik języka polskiego, t. 1–11, Warszawa.
Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 13: Województwo lwowskie, Warszawa 1924.
SUM, Biłodid I.K. (red.) (1970–1980), Słownyk ukrajinsʹkoji mowy, t. 1–11, Kyjiw, http:/lcorp.ulif.org.ua/dictua/ (dostęp: 10.02.2107).
Symoni-Sułkowska J. (1972), Zróżnicowanie słowotwórcze i leksykalne nazw z zakresu transportu i komunikacji w gwarach polskich, Wrocław.
Walczak B. (1992), Granica między jednostkami leksykalnymi rodzimymi i obcego pochodzenia, [w:] Opisać słowa, Materiały ogólnopolskiej sesji naukowej w rocznicę śmierci Profesor Danuty Buttler „Teoretyczne i metodologiczne zagadnienia leksykologii”, Warszawa 4–5 marca 1992 r., pod red. A. Markowskiego, Warszawa.
Walczak B. (1999), Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, [w:] Polszczyzna północno-wschodnia, t. II, pod red. B. Nowowiejskiego, Białystok.
Warchoł S. (1967), Gwary dawnej Ziemi Stężyckiej, Wrocław.
Waszakowa K. (1992), Zapożyczenia jako przedmiot badań słowotwórstwa synchronicznego, Z Polskich Studiów Slawistycznych, seria VIII: Językoznawstwo, Warszawa.
Waszakowa K. (2005), Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Warszawa.
Zaręba A. (1957), Uwagi o geografii słowotwórczej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, XVI, s. 165–174.
Zdancewicz T. (1966), Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Poznań.
Zdancewicz T. (1980), Mazurzące gwary suwalskie, Poznań.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).