Słowa kluczowe
prasłowiański język poetycki
słowiańska pieśń ludowa
Homer
formuły folklorowe
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł podejmuje istotną dla interpretacji kultury ludowej kwestię: czy teksty współczesnego folkloru są w jakimś stopniu kontynuacją tradycyjnej struktury poetyckiej. Zasadnicze pytanie brzmi: czy współczesny folklor może swymi korzeniami sięgać czasów dominacji kultury oralnej? Analizie poddane zostały oryginalne teksty folkloru różnych narodów słowiańskich. Tekstowa żywotność w całej Słowiańszczyźnie identycznych elementów poetyki utworów folklorowych przekonuje, że są to struktury obecne już w czasach wspólnoty prasłowiańskiej; Obecność jednostek folklorowych – nieobecnych w codziennych gwarach i w języku literackim – przekonuje o ich prasłowiańskim rodowodzie. Formuliczność epiki folkloru słowiańskiego i takoważ struktura tekstów Homerowych pozwalają stawiać tezę o wspólnym pochodzeniu obu tych struktur tekstowych, o jednej tradycji przy różnym czasie ich dokumentowania.
Bibliografia
Bǐrlea O. (1979), Poetică folclorică. Bucureşti.
Brückner A. (1985), Mitologia słowiańska i polska. Introduction and compilation by S. Urbańczyk, Warszawa.
Burlasová S. (1973), Tradícia a inovácia v ľudovej piesni, [in:] Československé přednášky pro VII. mezinároní sjezd slavistů ve Varšavě. Literatura – folklór – historie, Praha, pp. 311–319.
Gąssowski J. (1988), Kult religijny, [in:] Mały słownik kultury dawnych Słowian, Warszawa.
Glinka S. (1969), O języku białoruskich pieśni ludowych w zbiorze M. Federowskiego, [in:] M. Federowski, Lud białoruski, vol. VII. Supplement, Warszawa, pp. 167–232.
Havelock E.A. (2006), The Muse Learns to Write. Reflections on Orality and Literacy from Antiquity to the Present, Yale Universitity Press 1986.
Jakobson R. (1960), Poetyka w świetle językoznawstwa, “Pamiętnik Literacki” LI, 1960, issue 2, pp. 431–473.
Labuda G. (1999), Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań.
Linkner T. (1998), Słowiańskie bogi i demony. Z rękopisu Bronisława Trentowskiego, Gdańsk.
Lord A.B. (1975), O formule, “Literatura Ludowa” 1975, no. 4–5, pp. 62–75; [translation of A.B. Lord: The Singer of Tales, Harvard University Press, Cambridge-Massachusetts 1964 (abridged chapter III)].
Łowmiański H. (1986), Religia Słowian i jej upadek ( w. VI–XII ), Warszawa.
Moszyński K. (1968), Kultura ludowa Słowian, vol. II, part 2, Warszawa.
Oliva J. et al. (1980), Severní Čechy v lidové písni, Usti nad Labem.
Ong W. J. (1992), Orality and Literacy. The Technologizing of the Word, Methuen, London and New York 1982.
Parry M. (1928a), L’épithète traditionelle dans Homère, Paris.
Parry M. (1928b), Les formulas et la métrtique d’Homère, Paris.
Pesne (1986), Pesne z Brezovej, zestavila O. Kovačičová, Bratislava.
Propp W. (1976), Morfologia bajki, Warszawa.
Roșianu N. (1973), Stereotipia basmului, Bucureşti.
Sierociuk J. (1976), Elementy interdialektalne w polskich pieśniach ludowych (na przykładzie nazw lasu), “Język Polski” LVI, issue 3, pp. 93–203.
Sierociuk J. (1977), Z zagadnień formuły w polskiej pieśni ludowej, “Literatura Ludowa”, no. 1, pp. 3–15.
Sierociuk J. (1987), Czy istnieją językowe wyznaczniki gatunku w folklorze? (na przykładzie ballady), Rozprawy Komisji Językowej Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, XV, Wrocław, s. 83–93.
Sierociuk J. (1990), Pieśń ludowa i gwara, Lublin.
Sierociuk J. (1996), Uwagi o nazwach własnych wiejskich zwierząt domowych na tle słowotwórstwa gwarowego (na przykładzie gwar Lubelszczyzny), [in:] Systemy zoonimiczne w językach słowiańskich, S. Warchoła (ed.), Lublin, pp. 119–132.
Sierociuk J. (1999), Imiona w kujawskiej pieśni ludowej, [in:] Silva rerum. Księga poświęcona Profesorowi Markowi Kornaszewskiemu w 70. rocznicę urodzin, Poznań, pp. 141–151.
Sierociuk J. (2001), Czy istniał prasłowiański język poetycki?, “Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”VIII (XXVIII), Poznań, pp. 127–137.
Sierociuk J. (2008), Żywotność formuły folklorowej. O incipicie bajki o Czerwonym Kapturku słów kilka, [in:] Kultura – Język – Edukacja. Dialog współczesności z tradycją, B. Gromadzka, D. Mrozek, J. Kaniewski (eds.), Poznań, pp. 59–66.
Skierkowski Wł. (1934), Puszcza kurpiowska w pieśni, część druga, issue III, Płock.
SP (1981), Słownik prasłowiański, vol. IV, Wrocław.
Strzelczyk J. (1998), Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań.
Urbańczyk S. (1979), Polski język literacki w dobie przedpiśmiennej?, [in:] Urbańczyk S., Prace z dziejów języka polskiego, Wrocław, pp. 97–108.
Urbańczyk S. (1991), Dawni Słowianie. Wiara i kult, Wrocław.
Woronczak J. (1958), Elementy średniowieczne w wersyfikacji polskiej XVI wieku i ich przemiany, Z polskich studiów slawistycznych. Prace historycznoliterackie na IV Międzynarodowy Kongres Slawistów w Moskwie, Warszawa, pp. 243–269.
Богатырев П. [Bogatyriev P.] (1962), О языке словянских народных песен в его отношении к далектной речи [O jazyke clovjanskikh narodnykh pesen v ego otnoshenii k dialektnoj rechi], “Вопросы языкознания” 1962, issue 3, pp. 75–86.
Богатырев П. [Bogatyriev P.] (1973), Язык фольклора [Jazyk folklora], “Вопросы языкознания” 1973, no. 5, pp. 106–116.
Вянок (1988), Вянок беларускіх народных песень [Vianok beloruskikh narodnykh pesen], Мінск.
Эрмоенко С. Я. [Ermolenko S. J.] (1987), Фольклор і літературна мова [Folklor i literaturna mova], Київ.
Жайворонок В. [Zhajvoronok V.] (2006), Знаки української етнокультури [Znaki ukrainskoi etnokultury], Київ.
Караџ ић Вук C. [Karadzhich Vuk S.] (1977), Српске народне пјесме [Srpske narodne pjesme], књига прва, (У Бечу 1841) Беогард.
Конески Б. [Koneski B.] (1967), Јазикот на македонската народна поезија [Jazikot na makedonskata narodna poezija], “Македонски Јазик”, год. XVIII, Скопје 1967, pp. 5–38.
Конески Б. [Koneski B.] (1971), Яазикот на македонската народна поезија [Jazikot na makedonskata narodna poezja], Скопје.
Пісні (1986), Пісні кохання [Pisni kokhannja], Київ.
Рошияну Н. [Roshijanu N.] (1974), Традиционные формулы сказки [Tradicionnyje formuły skazki], Москва.
Русские (1979), Русские свадебные песни Сибири [Russkie narodnyepesni Sibiri], Новосибирск.
Тронский И.М. [Tronskij I.M.] (1973), К вопросу о “формульном стиле” гомеровского эпоса [K voprosu o „formulnom stile” gomerovskogo eposa], [in:] Philologica. Исследования по языку и литературе, Ленинград, pp. 48–57.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).