Słowa kluczowe
język mieszkańców wsi
nazwy motyli
ćma
Jak cytować
Abstrakt
W artykule zostały opisane nazwy motyla dziennego i nocnego wyekscerpowane z wielkopolskich źródeł dialektologicznych. Współcześnie pozyskane dane językowe zebrano w ramach projektu edukacyjnego przeprowadzonego na terenie gminy Pobiedziska (pow. Poznań). Na podstawie przeprowadzonych badań terenowych uzyskano – obok nazw ogólnych – zaledwie kilka nazw gatunkowych motyli. Nazwy współczesne zostały zestawione z nazwami wyekscerpowanymi z materiałów archiwalnych Adama
Tomaszewskiego i Atlasu języka i kultury ludowej Wielkopolski. W tekście poczyniono także drobne uwagi etymologiczne dotyczące zróżnicowanych na terenie Wielkopolski nazw motyla i ćmy.
Bibliografia
AGM-VII: A. Kowalska, A. Strzyżewska-Zaremba, Atlas gwar mazowieckich, t. VII, Wrocław 1983.
AGP-I: K. Dejna, Atlas gwar polskich, t. I: Małopolska, Warszawa 1998.
AJK-III: Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich, t. III, pod kier. Z. Stiebera, Wrocław 1966.
AJKLW-II: Atlas języka i kultury ludowej Wielkopolski, t. II: Człowiek - przyroda, red. Z. Sobierajski, J. Burszta, cz. 1: Mapy 116-235, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 116-235, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1979.
AJPP: M. Małecki, K. Nitsch, Atlas językowy polskiego Podkarpacia, Kraków 1934.
AJŚ-IV: A. Zaręba, Atlas językowy Śląska, t. IV, cz. 1: Mapy 501-750, cz. 2. Wykazy i komentarze do map 501-750, Warszawa-Kraków 1974.
AWK-I: K. Dejna, Atlas gwarowy województwa kieleckiego, z. I, Łódź 1962.
AWK-IV: K. Dejna, Atlas gwarowy województwa kieleckiego, z. IV, Łódź 1965.
MAGP-VII: Mały atlas gwar polskich, t. VII, cz. 1: Mapy 301-350, 2. Wstęp do t. 7: Wykazy i komentarze do map 301-350, red. M. Karaś, Z. Stamirowska, Kraków-Wrocław 1964.
SGL: Pelcowa H. 2015. Słownik gwar Lubelszczyzny, t. III: Świat zwierząt.
SGP PAN: Słownik gwar polskich PAN, t. 5, z. 2 (14), red. J. Reichan, S. Urbańczyk, Kraków 1996.
SGŚ: Słownik gwar śląskich, t. VI, red. B. Wyderka, Opole 2005.
SK-I-II: W. Brzeziński, Słownictwo krajniackie. Słownik gwary wsi Podróżna w Złotowskiem, t. I-II, Wrocław [i in.] 1982, 1987.
Słowniczek gwary, języka śląskiego, https://bonclok.pl/slowniczek-wyrazow-slaskich/M.html (dostęp: 5.02.2023).
Słownik polsko-śląski Ć-E, https://www.antryj.pl/slownik/slownik-polsko-slaski-c-e/ (dostęp: 5.02.2023).
WSR-Pob-1: Słownik języka mieszkańców okolic Pobiedzisk. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Kobus, A. Migdałek, Poznań 2021.
WSR-Czw: Słownik języka mieszkańców okolic Czerniejewa. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Kobus, M. Stępień, Poznań 2018.
WSR-Gn: Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, red. J. Kobus, T. Gniazdowski, Poznań 2018.
WSR-Łuk: Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Sierociuk, Poznań 2019.
Belke G. (1861), O owadach szkodliwych gospodarstwu wiejskiemu i sposobach ustrzeżenia się od nich lub zmniejszenia ich liczby, Żytomierz.
Budziszewska W. (1965), Słowiańskie słownictwo dotyczące przyrody żywej, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Budziszewska W. (1983-1985), Z nazw motyla w językach słowiańskich na tle porównawczym, „Rocznik Slawistyczny” 43, cz. 1, s. 13-19.
Domańska-Fober K. (2006), Jak ks. Krzysztof Kluk motyle ponazywał, „Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny”, t. 5, s. 53-67.
Jundziłł B.S. (1807), Zoologiia krotko zebrana, cz. 4: Owady i robactwo, Wilno.
Kluk J.K. (1802), Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie kraiowych, historyi naturalney początki i gospodarstwo. Potrzebnych i pożytecznych domowych chowanie, rozmnożenie, chorob leczenie, dzikich łowienie, oswoienie, zażycie, szkodliwych zaś wygubienie, t. 4: O owadzie i robakach, w Drukarni Xięży Piiarów, Warszawa.
Kobus J. (2022), Leksyka pola tematycznego PRZYRODA w wielkopolskich zasobach dialektologicznych, Мовознавчий вісник [Movoznavchyi visnyk], t. 32, red. Л.В. Шитик [L.W. Shytyk], Черкаси [Cherkasy], s. 15-24.
Kobus J. (2023), Nazwy ptaków dziko żyjących w dawnych i współczesnych materiałach dialektologicznych z Wielkopolski, „Poradnik Językowy”, w druku.
Maciołek M. (2012), Kształtowanie się nazw owadów w języku polskim. Procesy nominacyjne a językowy obraz świata, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. UŚ, dr hab. Jolanty Tambor, Katowice.
Majewski E. (1789), Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich […], Zoologia czyli zwierzętopismo dla szkoł narodowych, w Drukarni Nadworney J.K. Mci i P. Kom: E.N., Warszawa.
Pacuła J. (2013), Nazwy owadów skupione wokół pojęcia ZMIERZCH w językowym obrazie świata (na materiale XVIII- i XIX-wiecznym), „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Filologia Polska. Językoznawstwo”, z. 9, s. 13-41.
Pelcowa H. (2015), Nazwa i desygnat w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, [w:] Odkrywanie słowa - historia i współczesność, red. U. Sokólska, Białystok, s. 551-568.
Siegień B. (2007), O pochodzeniu nazw owadów w białorusko-ukraińskich gwarach przejściowych na Białostocczyźnie, „Białostockie Archiwum Językowe”, t. 7, s. 131-152, DOI: 10.15290/baj.2007.07.12. DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2007.07.12
Siła Nowicki M. (1863), Projekt polskiej nomenklatury motylów krajowych, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Krakowskiego”, t. 31, s. 1-107.
Siła Nowicki M. (1865), Motyle Galicyi, Kraków.
Szyfer A. (1963), Słownictwo zwierząt w gwarach Mazur i Warmii, „Rocznik Olsztyński”, t. V, s. 271-294.
Tokarski R. (1993), Słownictwo jako interpretacja świata. Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński. Wrocław, s. 335-362.
Waśkowski K. (2017), Polskie nazwy zwierząt. Studium historycznojęzykowe, Nowy Targ.
Żebrawski T. (1860), Owady łuskoskrzydłe czyli motylowate z okolic Krakowa, zebrał i według własnego układu opisał Teofil Żebrawski, Kraków.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Justyna Kobus
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).