Słowa kluczowe
składnia
gwary Małopolski południowo-wschodniej
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są germanizmy składniowe występujące w gwarach Małopolski południowo-wschodniej. Omówione zostały przykłady reprezentujące cztery grupy zjawisk gramatycznych uznawanych za wpływ niemczyzny, a mianowicie zwiększanie zakresu użycia niektórych kategorii składniowych polszczyzny, modyfikacje funkcji określonych przyimków, zmiany łączliwości syntaktycznej wyrazów oraz zmiany szyku zdania.
Bibliografia
Bania A. (1988), Teksty gwarowe z Sękowej koło Gorlic, „Język Polski” LXVIII, z. 2–3, s. 148–150.
Bartelik P. (2011), Die kaschubischen sein (bëc-) und haben (miec)-Konstruktionen aus der Sicht des Sprachwandels und im Sprachkontrast, [w:] Geschichte und Typologie der Sprachsysteme, red. M.L. Kotin, E.G. Kotorova, Heidelberg, s. 189–197.
Bartelik P. (2015), Wpływ języka niemieckiego na system gramatyczny kaszubszczyzny w świetle nowszych badań, „Gwary Dziś” 7, s. 215–230.
Blanár V. (1984), Lexikálno-semantická rekonštrukcia, Bratislava.
Bobrowski I., Górski R. (2001), Staropolska konstrukcja accusativus cum infinitivo. Interpretacja formalna, [w:] Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. 7, red. Z. Krążyńska, Z. Zagórski, Poznań, s. 43–51.
Buttler D. (1987), Germanizmy składniowe, „Poradnik Językowy”, z. 7, s. 562–565. Deszkiewicz J.N. (1846), Gramatyka języka polskiego, Rzeszów.
Gawin T. (1904), Teksty w gwarze zaczarnieńskiej, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. I, s. 37–50.
Gogolewski S. (1963), Wpływy niemieckie na kaszubski system czasów przeszłych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. IX, s. 69–75.
Górnowicz H. (1967), Dialekt malborski, t. I.: Fonetyka, fleksja, składnia, Gdańsk.
Gruchmanowa M. (1969), Gwary Kramsk, Podmokli i Dąbrówki w województwie zielonogórskim, Zielona Góra.
Harasimowicz I. (1954), O niektórych elementach niemieckich w dialekcie ostródzkim, „Język Polski” XXXIV, nr 4, s. 276–285.
Kajtoch K. (1983), Teksty gwarowe z Brzezin (były powiat ropczycki), „Język Polski” LXIII, nr 3, s. 203–204.
Karaś H. (2020), Gwara Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice), Warszawa.
Karaś H. (2023), Słowniki gwarowe z obszaru osadnictwa głuchoniemieckiego jako źródło do badań germanizmów leksykalnych, „Gwary Dziś” 16, s. 81–95. DOI: https://doi.org/10.14746/gd.2023.16.7
Klimajówna Z. (1964), Składnia gwar kilku wsi w pow. Dąbrowa Tarnowska woj. krakowskie, „Roczniki Humanistyczne” XII, z. 4, s. 27–60.
Kropaczek S. (1928), Zwrot „accusativus cum infinitivo” w języku polskim, „Prace Filologiczne” XIII, s. 424–449.
KSGP, Kartoteka Słownika gwar polskich PAN znajdująca się w Instytucie Języka Polskiego PAN w Krakowie.
Kucharzyk R. (2002), Teksty gwarowe. 92. Z Rzepiennika Strzyżewskiego, „Język Polski” LXXXII, nr 3, s. 201–205.
Kucharzyk R. (2020), Rzepiyńsko godka, Rzepiennik Suchy.
Kucharzyk R. (2022), Uwagi o germanizmach w gwarach polskich i problemach ich badań, „Prace Językoznawcze” XXIV/4, s. 115–126. DOI: https://doi.org/10.31648/pj.8172
Kurzowa Z. (1985), Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich, Warszawa–Kraków.
Lewaszkiewicz T. (2015), Wpływ języka niemieckiego na system gramatyczny języka ogólnopolskiego (na tle wpływów innojęzycznych), [w:] Einflüsse des Deutschen auf die grammatische Struktur slawischer Sprachen, red. S. Wölke, H. Bartels, Bautzen, s. 90–121.
Majcher B. (1987), Teksty ze wsi Stróżna w gminie Bobowa, woj. nowosądeckie, „Język Polski” LXVII, nr 1/2, s. 69–74.
Małecki A. (1879), Gramatyka historyczno-porównawcza języka polskiego, t. II, Lwów.
Nitsch K. (1954), Nowy czas przeszły złożony, [w:] K. Nitsch, Wybór pism polonistycznych, t. I, Wrocław, s. 272–275 [przedruk z „Język Polski” I, 1913, s. 102–106].
Nitsch K. (1960), Wybór polskich tekstów gwarowych, wyd. 2, Warszawa.
Nomachi M. (2006), Polska konstrukcja rezultatywno-posesywna mam to zrobione a kaszubskie jô móm to zrobioné, „Język Polski” LXXXVI, nr 3, s. 173–183.
Nowowiejski B. (2010), W sprawie wpływów języka niemieckiego na polszczyznę, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 17, s. 113–129. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2010.17.8
Odpowiedzi Redakcji „Język Polski” XXIX, nr 1, 1949, s. 41–48.
Pawłowicz B. (1896), Kilka rysów z życia ludu w Zalasowej, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. I, s. 229–265.
Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M. (2015), O żywotności zapożyczeń niemieckich w gwarze miejskiej Poznania, „Gwary Dziś” 7, s. 201–214.
Pisarkowa K. (1964), Składniowa funkcja imiesłowów z czasownikiem mieć, „Język Polski” XLIV, nr 4, s. 231–237.
Rembiszewska D.K. (2007), Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowskiego, Łomża.
Saloni A. (1908), Lud rzeszowski. Materiały etnograficzne, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne wydawane staraniem Komisji Antropologicznej Akademii Umiejętności w Krakowie”, t. X, s. 50–344.
SGP PAN IX, Słownik gwar polskich, red. B. Grabka, R. Kucharzyk, J. Okoniowa, J. Reichan, t. IX, Kraków 2014–2017.
Skobel F.K. (1871), O skażeniu języka polskiego w dziennikach i mowie potocznej, osobliwie w Galicyi, Kraków.
Skorwid S. (2015), Gramatyczne germanizmy rdzennych dialektów zachodniosłowiańskich w gwarach przesiedleńczych na terenie Rosji, „Gwary Dziś” 7, s. 177–190.
Solarz M.W., Raczyńska-Kruk M. (2023), Głuchoniemcy, Taubdeutsche, Walddeutsche – przyczynek do biografii pojęcia, „Prace i Studia Geograficzne”, t. 68, z. 2, s. 113–127. DOI: https://doi.org/10.48128/pisg/2023-68.2-06
Szymańska-Galińska K. (2022), Germanizmy we współczesnej gwarze miejskiej Poznania – interferencja języka niemieckiego na gwarę poznańską w kontekście poszczególnych płaszczyzn organizacji języka, „Jezykoznawstwo”, t. 16, nr 1, s. 61–77. DOI: https://doi.org/10.25312/2391-5137.16/2022_04kszg
Szymańska-Galińska K. (2023), Germanizmy we współczesnej gwarze miejskiej Poznania, Łódź.
Świętek J. (1998), Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem. Obraz etnograficzny – zbiór z lat 1897–1906, cz. I, Wrocław.
Tambor J. (2014), German Elements in the Silesian Ethnolect, [w:] Slavic and German in Contact: Studies from Areal and Contrastive Linguistics, red. E. Kaczmarska, M. Nomachi, Sapporo, s. 135–163.
Tokarz M. (1992), Tekst gwarowy z Bliznego pod Brzozowem, [w:] Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, red. M. Kucała, J. Reichan, Kraków, s. 162–174.
Topolińska Z. (1968), Miejsce konstrukcji z czasownikiem mieć w polskim systemie werbalnym, „Slavia Orientalis” XVIII, s. 427–431.
Trojnar Z. (1993), Gwara ludowa wsi Markowa, [w:] Z dziejów wsi Markowa, red. J. Półćwiartek, Rzeszów, s. 351–380.
Urbańczyk S. (1984), Zarys dialektologii polskiej, wyd. 7, Warszawa. Walczak B. (1992), Wpływy niemieckie w polszczyźnie Poznania, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1–2, s. 67–75.
Węgier J., Oronowicz E. (1992), Język mówiony mieszkańców wsi Polski południowo-wschodniej. Teksty i omówienia, Rzeszów.
Witaszek-Samborska M. (1997), Składnia, [w:] Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M. Gruchmanowa, B. Walczak, Warszawa–Poznań, s. 45–52.
Ziemia Biecka. Lud polski w powiatach gorlickim i grybowskim, red. S. Udziela, Nowy Sącz 2018.
Zięba P., Podraza S., Mądel A., Duda M. (2020), Słownik gwary Szynwałdu, Szynwałd.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Renata Kucharzyk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).