O wiejskiej uczuciowości (na przykładzie nieoficjalnych antroponimów mieszkańców gminy Babice w powiecie chrzanowskim)

Abstrakt

Celem artykułu jest ukazanie stosunku mieszkańców wsi do kwestii eksponowania uczuć zarówno nw obrębie relacji małżeńskiej, jak i rodzicielskiej. Podstawę materiałową opracowania stanowi zbiór 915 przezwisk i przydomków zebranych w latach 2004–2020 na terenie wiejskiej gminy Babice w powiecie chrzanowskim. Analizowany materiał onimiczny został zebrany podczas nieoficjalnych rozmów nz przedstawicielami najstarszego i średniego pokolenia mieszkańców miejscowości wybranych do badań. Każde z zanotowanych przezwisk i przydomków zostało potwierdzone przez różnych informatorów, co świadczy o konsekwentnym ich używaniu, a zatem trwałej dyferencyjności antroponimicznej. W analizie przezwisk i przydomków wykorzystano także fragmenty wypowiedzi mieszkańców, które nie są bezpośrednio związane z przywoływanymi nazwami, niemniej stanowią dla nich istotny kontekst kulturowy. Nieoficjalne antroponimy skupiające się wokół pola tematycznego związanego ze sferą uczuć wskazują, że właściwym obszarem dla uczuciowo-emocjonalnej aktywizacji jednostek jest środowisko familijne. To tutaj uwalniane są najbardziej intymne zachowania werbalne wyrażające emocjonalną zażyłość członków rodzinnej wspólnoty. Sfera uczuć, jako ta bardzo osobista, powinna być jednak sferą hermetyczną. Rodzina powinna bronić swej intymności, nie zaś ją upubliczniać. Manifestacja uczuć w zbyt bogatych formach zewnętrznych stanowi jaskrawe naruszenie normy, a to wiąże się z ingerencją wiejskiej mikrospołeczności w życie danej wspólnoty krewniaczej, czego werbalną manifestacją są akty nominacyjne, w wyniku których powstają nieoficjalne antroponimy. Sfera uczuciowości często pozostaje w jednym polu z poczuciem rodzinnej przynależności, o której decydują więzy krwi. Na płaszczyźnie językowo-kulturowej szczególna rola w podtrzymywaniu ciągłości wspólnoty familijnej i kultywowaniu rodzinnych tradycji przypada przydomkom. Na tle wyraźnie zarysowującej się współcześnie ogólnej tendencji do zmniejszania się znaczenia szerszej rodziny ludowe przydomki pełnią swoistą funkcję łącznika międzypokoleniowego. Dla kształtowania więzi rodzinnych bardzo ważny wydaje się zarówno sam aspekt ich trwałości, jak i dokonująca się przy ich współudziale integracja międzygeneracyjna. Jak wynika z przeprowadzonej analizy, rodzinę chroni pewne tabu, toteż członkowie familii nie powinni wyrażać opinii wartościujących własną rodzinę. Niewskazana jest zarówno gloryfikacja swoich, jak i publiczna eskalacja negatywnych emocji skierowanych w stronę spokrewnionych osób.