Słowa kluczowe
odmiany językowe
przełączanie kodów
język mieszkańców wsi
Jak cytować
Abstrakt
Współczesna sytuacja na polskiej wsi doprowadziła do wytworzenia się kodu mieszanego (języka mieszkańców wsi), który zawiera w sobie elementy tradycyjnej gwary, ale także języka potocznego, specjalistycznego i inne. W praktyce leksykograficznej możliwe są dwa podejścia do obserwowanego wewnętrznego zróżnicowania języka wsi. Podejście dyferencyjne zakłada rejestrowanie jedynie słownictwa gwarowego, podejście pełne zaś – rejestrowanie całego zasobu słownego używanego na wsi. Celem artykułu jest zaprezentowanie, w jaki sposób obecność różnych odmian języka na wsi odbija się w budowie słownika regionalnego. W zakresie makrostruktury uwagę zwrócimy na dobór haseł, natomiast w zakresie mikrostruktury słownika – na cytaty. Za przykład posłuży materiał zebrany do przygotowywanych słowników z okolic Konina, ponieważ jednym z głównych założeń tej publikacji jest prezentowanie szerokiego materiału językowego.
Bibliografia
Dejna K. (1980), Ile mamy języków polskich, „Język Polski” LX, nr 1, s. 30–43.
Furdal A. (1973), Klasyfikacja odmian współczesnego języka polskiego, Wrocław.
Grochola-Szczepanek H. (2010), Język mieszkańca wsi w środowisku miejskim (na przykładzie gwary spiskiej), „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 5, folia 80, s. 59–65.
Karaś H. (2011), Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Kąś J. (1994), Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Kraków.
Kąś J. (2006), Rozwarstwienie słownictwa w słowniku gwarowym, [w:] Gwary dziś, t. 3: Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 135–138.
Kiklewicz A. (2009), Warianty języka: próba systematyzacji, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 65, s. 67–86, http://mbc.malopolska.pl/dlibra/publication?id=96462&from=&dirids=1&tab=1&lp=1&QI= (dostęp: 10.11.2023).
Klemensiewicz Z. (1953), O różnych odmianach współczesnej polszczyzny, Warszawa.
Kurdyła T. (2014), Język ludowy a inne odmiany polszczyzny (uwagi teoretyczne), [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst” Kraków, 27–28 września 2013 r., red. K. Sikora, M. Rak, Kraków, s. 65–79.
Kurek H. (1987), Przełączanie kodu językowego, czyli socjologiczne aspekty wzajemnego oddziaływania języka literackiego i dialektów, „Język Polski” LXVII, nr 1/2, s. 63–69.
Kurek H. (2002), Kod mieszany i metody jego badania, [w:] Studia Dialektologiczne II, red. J. Okoniowa, B. Dunaj, Kraków, s. 73–79.
Kurkowska H., Skorupka S. (2001), Stylistyka polska. Zarys, Warszawa.
Osowski B. (2019), Od rozmowy do słownika. Słownik gwarowy jako efekt współpracy szkoły i uniwersytetu, „Polonistyka. Innowacje” 9, s. 171–180, https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pi/article/view/19139/18902 (dostęp: 10.11.2023). DOI: https://doi.org/10.14746/pi.2019.9.12
Osowski B. (2022), A regional Dictionary as a Source in Research into the Dynamics of Linguistic Changes, [w:] Slavistična prepletanja 3, red. G. Nikolovski, N. Ulčnik, Maribor, s. 177–190, https://press.um.si/index.php/ump/catalog/book/668 (dostęp: 10.11.2023). DOI: https://doi.org/10.18690/um.ff.6.2022.10
Piechnik A. (2009), Funkcjonowanie gwary w świadomości jej użytkowników, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 54, s. 117–126.
Sierociuk J. (2007), Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne” 53, s. 527–534.
Sierociuk J. (2016), Dynamika przeobrażeń języka mieszkańców wsi i możliwości jej badania, „Gwary Dziś” 8, s. 67–78, http://gwary.ptpn.poznan.pl/wp-content/uploads/2019/12/Gwary-8-07-Sierociuk.pdf (dostęp: 10.11.2023).
Sierociuk J. (2021), Wielkopolskie Słowniki Regionalne – założenia leksykograficzne serii, „Gwary Dziś” 14, s. 289–305, http://gwary.ptpn.poznan.pl/wp-content/uploads/2021/08/Strony-od-289-305-Ksi%C4%99ga-GD_14_2021_20_Jerzy-Sierociuk.pdf (dostęp: 10.11.2023). DOI: https://doi.org/10.14746/gd.2021.14.25
Wilkoń A. (1987/2000), Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Katowice.
Wyderka B. (2006), O synonimii w gwarach i problemach jej opisu, [w:] Gwary dziś, t. 3: Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, red. J. Sierociuk, Poznań, s. 127–134.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Błażej Osowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Gwary Dziś są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Gwary Dziś udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 r. w Gwarach Dziś pod następującymi warunkami:
uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).