Keywords
interference
periphery
substrate
How to Cite
Abstract
A. The North-Eastern border
The Grand Duchy of Lithuania (GDL) was a multiethnic and multinational state. Apart from Lithuanians, who had built the State and given it its name, the GDL was populated by the East Slavic tribes of Kriviči, Dregoviči and Radimiči gave rise to the Belarusian nation and language. After the Union of Lublin (1569), the Grand Duchy saw the spread of Polish language and culture. Cultural Polonization of the Lithuanian and Belarusian nobility, burghers and clergy after the Union of Lublin (1569), and a population influx from Poland, resulted in the rise of a local variant of the Polish language, attested also in administrative texts and literary output. We can distinguish the following Polish regiolects in the territory of the GDL, where one finds common features attributable to the influence of the Lithuanian Belarusian. (1) Wilno / Vilnius and its region, (2) Kowno / Kaunas and Lauda region, (3) Suwałki / Suvalkai, (4) Podlasie – Grodno, (5) Polesie, (6) Nowogródek, (7) Minsk – Bobrujsk, (8) Mohylew – Witebsk, (9) Smolensk, (10) Inflants (Latgalia).
B. The South-Eastern border
Starting from Porphyrogennetos, historical sources document the contacts of Lendians / Lachs / Poles with Ruthenians, the ancestors of the Ukrainians (instances of displacement and of settlement-related expansion), which is attested by the mutual borrowings and the Polish-Ruthenian grapholect in the 14th–16th century, and after the Union of Lublin – the Polish settlements in the Ukrainian lands of the Rzeczpospolita. A mark of the Mazowsze settlements, which date back to the Middle Ages, is represented by the term Mazurzy that is used to refer to the residents of peasant villages (even though the majority of their dialectal features and the historical data indicate the Małopolska region), whereas the language and the customs of the villages of noblemen is more closely related to the general Polish language. Both the former and the latter manifest Ukrainian influence, which apart from borrowings and calques preserves archaic terms. Apart from common features, the South-East borderland dialects manifest a territorial variety: (1) The Polonisation of Red Ruthenia, especially of cities (Lwów, Przemyśl, Drohobycz), began already in the Middle Ages. (2) In the 16th–17th century the Polish language expanded in Volhynia, (3) in Podolia, (4) in Kiev and in the Dnieper region, and (5) in the 18th–19th century – in Bukovina and Moldova. An indirect testimony of Polish settlement is furnished by the network of Roman Catholic parishes i.e. the „polska (lacka) wiara”.
C. The Southern border
On the grounds of the studies conducted hitherto, the people inhabiting Silesia and Southern Poland may be divided into the following linguistic and settlement groups:
1.The Pre-Polish Group, dating back to the Slav colonisation of the Sudetes and Western Carpathians, with Lechitic ethnolects which gradually split up into the dialects of Southern Poland and the North Moravian and Slovak dialect.
2. The Peripheral Old Polish Group, dating back to the Silesian, Vistulanian and Lendzan tribal domain and Early Piastian times. The dialects of the southern borderland, isolated off from the Polish linguistic area in the period preceding the emergence of „mazurzenie” may be regarded as its vestiges. Linguistic traits going back to this group and extant in the Nowy Sącz region include certain archaisms in the local speech of Muszyna and Tylicz and marginally in the neighbouring places (Piwniczna and Rymanów in East).
3. The Pre-Góralian Group, which split away from the rest of the Southern Polish dialects reaching the Spisz region through the Valley of the Dunajec and Poprad, where it encountered the Slovak population and German colonists at a time before the Wallachian colonisation. From there it moved on into the Podhale, where there are numerous archaisms still extant today, of those which originally spanned the entire Górale highland region, including the Dunajec Valleys.
4. The Lachy Group, between Wadowice and Nowy Sącz. It has preserved a number of archaisms not met in other dialects, which some of its innovations shared with other Lachy dialects reached the Spisz area and Southern Polish lowlands, across which the last wave of colonists reached the Nowy Sącz region, moving up the Valleys of the Dunajec.
References
ASJ, Atlas slovenského jazyka, IV, Bratislava 1984.
AVAK, Akty izdavzjemyje Vilenskoju Archeografičeskoju Komisseju dlja razbora chrevnid aktov, I–XXXV, Vilna 1865–1915.
Baronas D. (2000), Trys vilniaus kankiniai. Gyvenimas ir istorija (Istorinė studija ir šaltiniai), Vilnius.
Bednarczuk L. (1974), Z północno-wschodniej peryferii polszczyzny, „Język Polski” LIV, Kraków, s. 326–332.
Bednarczuk L. (2007), Związki i paralele fonetyczne języków słowiański, Warszawa.
Bednarczuk L. (2009), Pogranicze językowe polsko-ruskie na ziemi sanockiej, [w:] Podkarpacie. Język – literatura – kultura, Sanok, s. 17–42.
Bednarczuk L. (2010), Językowy obraz Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków.
Bednarczuk L. (2013), Z południowej peryferii polszczyzny, [w:] Mundus verbi (in honorem Zofia Cygal-Krupa), Tarnów, s. 50–61.
Bednarczuk L. (2014), Spadčyna Vjalikaha Kanjstva Litoŭskaha u bełaruskaj move, New York – Kraków – Lublin.
Bednarczuk L. (2018), Z poludniowo-wschodniej peryferii polszczyzny, [w:] Języki ruskie w rozwoju historycznym i w kontaktach z polszczyzną, Białystok, s. 9–52.
Boleski A. (1956), Słownictwo Juliusza Słowackiego, Łódź.
Brajerski T. (1961), O języku «Pieśni» Konstancji Benisławskiej, Lublin.
Brensztejn M. (1924), Teatr szkolny w Krożach na Żmudzi, „Ateneum Wileńskie” III/ 9, s. 46–70.
Brückner A. (1915), Wpływy języków obcych na język polski, [w:] Język polski i jego historia, cz. I, Kraków, s. 100–153.
Brückner A. (1974), Początki i rozwój języka polskiego, Warszawa.
Brzezina M. (1992), Stylizacja huculska, Kraków.
Brzezina M. (1997), Stylizacja rosyjska, Warszawa.
Brzezina [-Strycharska] M. (2005), Kozak ukraiński. Studium językowe, Kraków.
Brzezina [-Strycharska] M. (2009), Socjostylistyka a dzieje literatury polskiej, Kraków.
Brzezinowa M. (1974), Język Franciszka Zabłockiego – Fonetyka, Kraków.
Būga K. (1958–1962), Rinktiniai raštai, I 1958, II 1959, III 1961, Rodyklės 1962, Vilnius.
Bujak J. (2016), Polszczyzna Bukowińczyków, [w:] W kręgu dawnej polszczyzny, Kraków, s. 11–26.
Cechosz I. (1999a), Uwagi o gwarze wsi Lublany koło Sambora, „Studia nad Polszczyzną Kresową” IX, Warszawa, s. 87–90.
Cechosz I. (1999b), O języku polskim w dzisiejszym Kijowie, „Język Polski Dawnych Kresów Wschodnich” II, s. 115–137.
Cechosz I. (2001), Polska gwara Oleszkowiec na Podolu. Fleksja imienna i werbalna, Kraków.
Cechosz-Felczyk I. (2004), Słownictwo gwary Oleszkowiec i Hreczan (Greczan) na Podolu, Kraków.
Chomiński O. (1915), Dialekty polskie okolic Rymanowa, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” VII / l, s. 75–182.
Chomiński O. (2010), Obszar językowy litewski w państwie polskim, 1928–1933, „Acta Baltico-Slavica” XXXIV, Warszawa, s. 197–261 (oprac. L. Bednarczuk).
Citko L. (2006), „Kronika Bychowca” na tle historii i geografii języka białoruskiego, Białystok.
Costin M. (1684 / 1988), Latopis ziemi mołdawskiej i inne utwory historyczne, (oprac. I. Czamańska), Poznań.
Cyran W. (1977), Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódź.
Czarkowski L. vide Nowowiejski B. (2009).
Czesak A. (2015), Współczesne teksty śląskie w tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny, Kraków.
Deboveanu E., Gogolewski S. (1966), Przegląd gwar polskich na terenie Rumunii, „Język Polski” XLVI, Kraków, s. 112–131, 214–217.
Deboveanu E. (1971), Polska gwara górali bukowińskich w Rumunii, Wrocław.
Dejna K. (1951–1953), Polsko-laskie pogranicze językowe na terenie Polski, I–II, Łódź.
Dejna K. (1956), Gwara Milna, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” IV, Łódź, s. 5–41.
Dejna K. (1973), Dialekty polskie, Warszawa.
Dobrovolskij V.N. (1914), Smolenskij oblastnoj słovar’, Smolensk.
Doroszewski W. (1949), Język Teodora Tomasza Jeża, Warszawa.
Dowojna-Sylwestrowicz M. (1888/2006), Teksty szlachty żmujdzkiej, „Wisła” II: 154–165, 312–324 (reprint: „Język Polski Dawnych Kresów Wschodnich” III, Warszawa, s. 57–72).
Dudášová-Kriššáková J. (1993), Goralskie narečia, Bratislava.
Dzięgiel E. (1995), Uwagi o resztkach języka polskiego w Żwańcu nad Dniestrem, „Studia nad Polszczyzną Kresową” VIII, Warszawa, s. 89–95.
Dzięgiel E. (2001), Polska gwara wsi Zielonej na Podolu na tle innych gwar południowokresowych. Fleksja imienna i werbalna, Kraków.
Dzięgiel E. (2003), Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Warszawa.
Falk K.O. (1979), Z przeszłości i teraźniejszości wód wigierskich, [w:] Jezioro Wigry kolebka hydrobiologii polskiej, Warszawa, s. 26–91.
Fastnacht A. (1962), Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław.
Fedorowski M. (1897–1981), Lud białoruski na Rusi Litewskiej, I–VIII, Kraków–Warszawa.
Feleszko K. (1991), Język polski na Bukowinie do r. 1945, „Studia nad Polszczyzną Kresową” VI, Warszawa, s. 7–27.
Feleszko K. (2003), Bukowina moja miłość. Język polski na Bukowinie Karpackiej do 1945 roku. Słownik, Warszawa.
Gloger Z. (1893), Słownik gwary ludowej w okręgu tykocińskim, „Prace Filologiczne” IV, Warszawa, s. 795–904.
Gogolewski S. (1972), Polska gwara trójjęzycznej wsi Kaczyka w Rumunii, Wrocław.
Gołąbek A. (1987), Wpływy litewskie w polskich gwarach sejneńskich, „Acta Baltico-Slavica” XVIII, Warszawa, s. 181–191.
Grek-Pabisowa I. (2002), Współczesne gwary polskie na Litwie i Białorusi. Fonetyka, Warszawa.
Grek-Pabisowa I., Maryniakowa I. (1999), Współczesne gwary polskie na dawnych Kresach północno-wschodnich, Warszawa.
Grek-Pabisowa I., Ostrówka M., Biesiadowska-Magdziarz B. (2008), Język polski na Białorusi Radzieckiej w okresie międzywojennym, I–II, Warszawa.
Grek-Pabisowa I. (2009), Słownictwo kresowe w powieści Floriana Czarnyszewicza «Nadberezyńcy», „Acta Baltico-Slavica” XXXIII, Warszawa, s. 205–228.
Greń Z., Krasowska H. (2008), Słownik Górali Polskich na Bukowinie, Warszawa.
Gruszczyński W. (2000), Wokabularze ryskie na tle XVI- i XVII-wiecznej leksykografii polskiej, Warszawa.
Handke K. (1989), O właściwościach prywatnego języka Elizy Orzeszkowej, [w:] Studia o twórczości Elizy Orzeszkowej, Katowice, s. 140–150.
Harhala W. (1934), Gwara polska okolic Komarna, „Lud Słowiański” II A: 55–91,156–177. (reprint: „Studia nad Polszczyzną Kresową” IX, Warszawa, s. 155–191).
Herniczek-Morozowa W. (1975–1976), Terminologia polskiego pasterstwa górskiego, I–III, Wrocław.
Hrabec S. (1949), Elementy kresowe w języku niektórych pisarzy polskich XVI i XVII wieku, Toruń.
Hrabec S. (1955), O polskiej gwarze wsi Duliby w byłym powiecie buczackim, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” III, Łódź, s. 31–76.
Hrinčenko B. (1907–1908), Słovar’ ukrainśkoj movy, I–IV, Kyiv.
Jagłowska T. (ok. 1936 / 2004), «Kląkry i klawery», [w:] Gwary Mazowsza, Podlasia i Suwalszczyzny. Filipów pow. Suwałki, (red.) Falińska B., Białystok, s. 43–303.
Janeczek A. (1978), Polska ekspansja w ziemi lwowskiej w XIV–XVI w., „Przegląd Historyczny” LXI, s. 597–620.
Janów J. (2001), Słownik huculski (oprac. J. Rieger), Kraków.
Javorskaja J. (1990), Ostatki polskogo jazyka na Žitomirščine, „Studia nad Polszczyzną Kresową” V, Warszawa, s. 143–150.
Kałuski M. (2015), Polskie dzieje Kijowa, Toruń–Melbourne.
Kamińska H. (1986), Regionalizmy kresowe w nazwach osobowych dawnych Przemyślan, „Rocznik Przemyski” XIV–XXV, s. 93–114.
Karaś H. (1995), Cechy fonetyczne i fleksyjne potocznej polszczyzny mówionej na Łotwie, „Poradnik Językowy” 3, Warszawa, s. 35–55.
Karaś H. (1999), O gwarze Kamionki koło Solecznik, „Język Polski Dawnych Krasów Wschodnich” II, Warszawa, s. 77–93.
Karaś H. (2002), Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Warszawa – Puńsk.
Karaś H. (2004), O polszczyźnie wokół Jeziorosów na Litwie, „Studia nad Polszczyzną Kresową” XI, Warszawa, s. 35–72.
Karłowicz J. (ok.1890 / 1984), Podręcznik czystej polszczyzny na Litwinów i Petersburszczan, „Studia nad Polszczyzną Kresową” III, Warszawa, s. 33–81 (do druku przygotowała E. Smułkowa).
Karłowicz J. (1900–1911), Słownik gwar polskich, I–VI, Kraków.
Karpluk M. (2001–2002), Wyrazy polskie i niemieckie w ukraińskiej gwarze okolic Brodów, „Roczniki Humanistyczne” TN KUL, XLIX–L, s. 167–177.
Karpluk M. (2010), Staropolskie studia językoznawcze, Kraków.
Karskij J. (1955–1956), Bełorusy. Jazyk bełorusskogo naroda, I–III, Moskva.
Kasner M. (1992), Język polski w ustach Litwinki z Puńska, „Język Polski” LXXII, Kraków, s. 178–186.
Kellner A. (1946–1949), Východolašská nářečí, I–II, Brno (rec. Urbańczyk S.,1952, [w:] „Rocznik Slawistyczny” XVII, s. 90–104).
Kiersnowski R. (1959), O tzw. „ruskich” monetach Bolesława Chrobrego, [w:] Studia historyczne dedykowane Henrykowi Łowmiańskiemu, Warszawa, s. 91–103.
Klimek J. (2009), Prolegomena do poloników kijowskich z XVII wieku, [w:] Język polski. Współczesność i historia, VII, Lublin, s. 189–203.
Klimek J. (2011), Polonika kijowskie – nierozpoznana odmiana polszczyzny XVII stulecia? Rekonesans, [w:] Badania historyczno-językowe, Kraków, s. 91–101.
Kolberg O. (1962–1979), Dzieła wszystkie (wykorzystano tomy: Pokucie, Chełmskie, Przemyskie, Wołyń, Podole, Ruś Karpacka, Ruś Czerwona), Poznań.
Kolbuszewski J. (1995), Kresy, Wrocław.
Kolbuszewski S. (1977), Jana Karigera słownik polsko-łotewski na tle leksykografii b. Inflant Polskich, Poznań.
Kolis N. (1991), Wybrane zagadnienia z fleksji polszczyzny Litwinów puńskich, „Studia nad Polszczyzną Kresową” VI, Warszawa, s. 107–129.
Konczewska K. (2012), Eliza Orzeszkowa a Grodzieńszczyzna, [w:] Sekrety Orzeszkowej, Warszawa, s. 172–181.
Konczewska K. (2018), Język polski na Grodzieńszczyźnie (w przygotowaniu).
Koniusz E. (1992), Studia nad językiem Józefa Ignacego Kraszewskiego, Kielce.
Koniusz E. (2001), Polszczyzna z historycznej Litwy w «Słowniku gwar polskich» Jana Karłowicza, Kielce.
Kostecka-Sadowa A. (2005), Współczesna polszczyzna południowokresowa na przykładzie Mościsk i okolic (uwagi o fonetyce i fleksji), „Język Polski” LXXXV, Kraków, s. 230–241.
Kostecka-Sadowa A. (2008), Słownictwo gwar polskich w Mościskach i wsiach okolicznych, [w:] Słownictwo kresowe. Studia i materiały, Warszawa, s. 113–160.
Kostecka-Sadowa A. (2015), Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich, Kraków.
Kość J. (1995), O kształtowaniu się gwar południowokresowych na terenie ziemi chełmskiej w XIX wieku, „Studia nad Polszczyzną Kresową” VIII, Warszawa, s. 179–193.
Kość J. (1999), Polszczyna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej, Lublin.
Kowalska D.A. (2004), Język polskich zapisek sądowych z Kamieńca Podolskiego II połowy XVI w., „Studia
nad Polszczyzną Kresową” XI, Warszawa, s. 248–278.
Krandžalov D. (1963), Valaši na Moravě, Praha.
Krasowska H. (2006), Górale Polscy na Bukowinie Karpackiej, Warszawa.
Krasowska H. (2012), Mniejszość polska na południowo-wschodniej Ukrainie. Studium socjolingwistyczne i leksykalne, Warszawa.
Kremer A. (1863 /1999), Słowniczek prowincjonalizmów podolskich ułożony w Kamieńcu Podolskim (reprint: „Język Polski Dawnych Krasów Wschodnich” II, Warszawa, s. 259–340).
Kucała M. (1992), Związki leksykalne gwary Więciórki (woj. krakowskie) z literackim językiem słowackim, [w:] Studia z dialektologii polskiej i słowiańskiej, Warszawa, s. 99–104.
Kudzinowski C. (poł. XX w.), Słownik dialektu Knyszyna Czesława Kudzinowskiego (rkps), vide: (Rembiszewska 2006, 125–220).
Kuraszkiewicz W. (1963), Zarys dialektologii wschodniosłowiańskiej, Warszawa.
Kuraszkiewicz W. (1983), Ruthenica. Studia z historycznej i współczesnej dialektologii wschodniosłowiańskiej, Warszawa.
Kurzowa Z. (1985), Polszczyzna Lwowa i Kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa.
Kurzowa Z. (1993), Język polski Wileńszczyzny i Kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa – Kraków.
Kwaśnicka-Janowicz A. (2005), Polsko-ukraińskie związki leksykalne w zakresie obrzędowości weselnej, Kraków.
Kwaśniewska-Mżyk K. (1979), Język Franciszka Karpińskiego, Warszawa – Wrocław.
Laskowski R. (1966), Derywacja rzeczowników w dialektach laskich, I: Abstracta, collectiva, deminutiva, augmentativa, Wrocław.
Laskowski R., Rzepka W., Twardzik W. (2001), Kresowizmy w «Rozmyślaniu przemyskim»: pisownia i wymowa samogłosek średnich /e/, /o/, „Studia nad Polszczyzną Kresową” X, Warszawa, s. 189–215.
Laskowski R., Twardzik W. (2005), Samogłoski nosowe w «Rozmyślaniu przemyskim», „Język Polski” LXXXV, Kraków, s. 170–184, 257–267.
Lehr [-Spławiński] T. (1914), O mowie Polaków w Galicji wschodniej, „Język Polski” II, Kraków, s. 40–51.
Lewaszkiewicz T. (2005), Wymowa typu ojcieć, więć – dac, łokiec w świetle dwudziestowiecznych rękopisów byłych mieszkańców Nowogródka, [w:] Ad perpetuam rei memoriam. Profesorowi Wojciechowi Ryszardowi Rzepce z okacji 65. urodzin, pod red. J. Migdał, Poznań, s. 237–248.
Lewaszkiewicz T. (2017), Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy, Poznań.
Linţa E. (1974), Wyrazy polskiego pochodzenia w języku rumuńskim, Wrocław.
Litak S. (2006), Atlas Kościoła Łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku, Lublin.
Lizisowa M.T. (2000), Język «Kodeksu Olszewskiego», Kraków.
Łatyszonek O. (2006), Od Rusinów Białych do Białorusinów. U źródeł białoruskiej idei narodowej, Białystok.
Łazarenko O. (2006), O sytuacji językowej w kilku polskich wsiach na Kijowszczyźnie na początku lat dwudziestych XX wieku, „Język Polski Dawnych Krasów Wschodnich” III, Warszawa, s. 97–107.
Łesiów M. (1957), System fonetyczny gwary hutniańskiej, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” V, Łódź, s. 131–153.
Łesiów M. (1959), Uwagi o fleksji i składni gwary hutniańskiej, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” VI, Łódź, s. 95–112.
Łesiów / Łesiv M. (1997), Ukrainśki hovirki u Polšči, Varšava.
Łętowski A. (1915), Błędy nasze. Rzecz o czystości języka polskiego na Litwie, Wilno.
Łoś J. (1922), Początki piśmiennictwa polskiego, Lwów.
Łowmiański H. (1932 / 1985), Geografia polityczna Bałtów w dobie plemiennej, [w:] Studia nad początkami społeczeństwa i państwa litewskiego, Wilno 1931–1932, I, s. 1–128 (reprint: „Lituano-Slavica Posnaniensia” I, 1985, s. 7–105).
Łukasik S. (1938), Pologne et Roumanie, Paris.
Makowiecki S. (1672 / 2008), Relacja Kamieńca wziętego przez Turków w roku 1672, oprac. P. Borek, Kraków.
Malinowski L. (1895), O języku komedyj Franciszka Bohomolca, „Rozprawy Akademii Umiejętności” XXIV, s. 98–126.
Małecki M. (1938), Język polski na południe od Karpat, Kraków.
MAGP, Mały atlas gwar polskich, I–XII, oprac. przez Pracownię Dialektologiczną Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie pod kier. K. Nitscha, Wrocław 1957–1970.
Marcinkiewicz J. (2003), Polsko-litewskie kontakty językowe na Suwalszczyźnie, Poznań.
Martel A. (1938), La langue polonaise dans les Pays Ruthènes, Lille.
Minikowska T. (1980), Wyrazy ukraińskie w polszczyźnie literackiej XVI wieku, Warszawa.
Morita K. (2005), Przemiany socjolingwistyczne w polskich społecznościach na Litwie (region trocki) i Białorusi (region iwieniecki), Warszawa.
Moszyński K. (1926), Nowogródzkie pod względem etnograficznym, [w:] Nowogródzkie, Warszawa, s. 9–15.
Moszyński L. (1980), Z zagadnień słowotwórstwa prasłowiańskich nazw plemiennych, [w:] Etnogeneza i topogeneza Słowian. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Komisję Slawistyczną przy Oddziale PAN w Poznaniu w dniach 8–9 XII 1978, red. I. Kwilecka, Poznań, s. 65–74.
Nestor (ok. 1113), Povest’ vremennyχ let [tzw. Kronika Nestora], (wyd.) D. Liχačev, Moskwa 1999.
Niezabitowska A. (1969), Góral w historii i dialektach języka polskiego, „Onomastica” XIV, nr 1–2, s. 162–174.
Nosovič I. (1870), Słovar’ bełorusskago narečija, Petersburg (reprint: Minsk 1983).
Nowowiejski B. (1989), Fonetyka polszczyzny sokólskiej, [w:] Studia językowe z Białostocczyzny, pod red. I. Maryniakowej i E. Smułkowej, Warszawa, s. 113–140.
Nowowiejski B., red., (2009), Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północnowschodniej: Osipowicz A., Słowniczek gwary augustowskiej, s. 57–130; Czarkowski L., Słownik gwary ludowej w ziemi drohickiej, s. 142–219, Białystok.
Ochmański J. (1981), Litewska granica etniczna na wschodzie od epoki plemiennej do XVI wieku, Poznań.
Olma M. (2006), Listy emigracyjne Józefa Ignacego Kraszewskiego do Władysława Chodźkiewicza. Analiza pragmalingwistyczna, Kraków.
Osipowicz A. vide Nowowiejski B., red., (2009).
Ostapczuk O. (1999), O języku polskim w obwodzie winnickim na Podolu, „Język Polski Dawnych Kresów Wschodnich” II, Warszawa, s. 139–164.
Ostrówka M. (1996), Współczesna sytuacja językowa Polaków na Łotwie (w okolicach Dyneburga), „Acta Baltico-Slavica” XXIII, Warszawa, s. 101–111.
Ostrówka M. (1999), O języku polskim w okolicach Indrycy, „Acta Baltico-Slavica” XXIV, Warszawa, s. 295–305.
Ostrówka M. (2000), O języku polskim w okolicy Krasławia, „Acta Baltico-Slavica” XXV, Warszawa, s. 115–121.
Palinciuc-Dudek E. (2011), Nazwiska i imiona Polaków z Kiszyniowa i okolicy w XIX–XX wieku, Kraków.
Paršuta J. (1973a), Statističeskoje opisanije morfologii polskoj reči žitelej derevni Darvinieki Madonskogo rajona Łatvijskoj SSR, [w:] Polskije govory v SSSR, I, red. V. Verenič, Minsk, s. 44–65.
Paršuta J. (1973b), Głagoł v polskoj reči žitelej derevni Darvinieki [...], [w:] Polskije govory v SSSR, II, red. V. Verenič, Minsk, s. 97–112.
Paršuta J. (1984), O dialektnoj leksike polskich govorov na territorii Łatvijskoj SSR, „Studia nad Polszczyzną Kresową” III, Warszawa, s. 133–145.
Paryl W. (1999), O zmianach w mowie przesiedleńców ze wsi Święty Józef na Pokuciu, „Język Polski Dawnych Kresów Wschodnich” II, Warszawa, s. 413–427.
Paryl W., Mieszczankowska M. (2004), Słownik gwary przesiedleńców ze wsi Tuligłowy koło Komarna, Kraków.
Parylak P. (1877 / 1999), Prowincjonalizmy mowy polskiej w Drohobyczu i jego okolicach, (reprint: „Język Polski Dawnych Krasów Wschodnich” II, Warszawa, s. 341–363).
Paszkiewicz B. (2003), Pod znakiem „Omegi”, Warszawa.
Paszkiewicz H. (1930), Regesta Lithuaniae, Warszawa.
Pawłowski E. (1955), Gwara podegrodzka wraz z próbą wyznaczenia południowo-zachodniej granicy gwar sądeckich, Wrocław – Kraków.
Pawłowski E. (2002), Osobliwości regionalnego języka Muszyny i Tylicza, „Studia Linguistica”, Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków, s. 75–115 (oprac. L. Bednarczuk).
Pelcowa H. (2001), Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin.
Petrowowa z Rymszewiczów J. (1902), Wzorce mowy szlachty drobnej i chłopów w okolicach Nowoaleksandrowska (Jeziorosy) w gub. kowieńskiej, „Wisła” XVI, s. 672.
Pigoń S. (1970), Wiązanka historycznoliteracka. Studia i szkice, Warszawa.
Pihan A. (1988), Język Józefa Ignacego Kraszewskiego a polszczyzna ogólna i kresowa w XIX wieku, [w:] Język osobniczy jako przedmiot badań lingwistycznych, pod red. J. Brzezińskiego, Zielona Góra, s. 111–127.
Popławska N. (2006), Język polskiej inteligencji w Kijowie, „Język Polski Dawnych Kresów Wschodnich” III, Warszawa, s. 109–127.
Potkański K. (1914), Studia osadnicze. Pisma pośmiertne, Kraków.
Radyszewśkyj R. (1996), Poezja polskojęzyczna na Ukrainie w XVII wieku, Kraków.
Reczek J., Twardzik W. (1970), Najstarsze staropolskie tłumaczenie Ortyli magdeburskich, I, Wrocław.
Reinfuss R. (1945), Pogranicze krakowsko-góralskie w świetle dawnych i najnowszych badań etnograficznych, „Lud” XXXVI, s. 222–255.
Rembiszewska D.K. (2006), Słownik dialektu knyszyńskiego Czesława Kudzinowkiego, Łomża.
Rembiszewska D.K. (2007), Dynamika rozwoju gwary Knyszyna i okolic na Podlasiu w XX wieku, Łomża.
Rieger J. (2001), Fragmenty ksiąg sądowych Kamieńca Podolskiego z połowy XVI w., „Studia nad Polszczyzną Kresową” X, Warszawa, s. 295–304.
Rieger J. (2002), Język polski na Ukrainie w XX wieku, [w:] Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku, red. J. Rieger, I. Cechosz, E. Dzięgiel, I, Warszawa – Kraków 2002, s. 11–52.
Rieger J. (2011), Ukraińskie interferencje w słownictwie polszczyzny w Galicji, [w:] Ukrainśka mova v Hałyčyni: istoryčnyj vymir, Lviv, s. 107–123.
Rieger J. (2017), Czego nie wiemy o polszczyźnie kresowej XX i XXI wieku?, „Slavia Orientalis” LXVI, s. 519–523.
Rieger J. (2018), Język polski na Kresach (w przygotowaniu).
Rudnicki S. (2000), Gwara polska wsi Korczunek koło Żytomierza, Warszawa.
Rudzīte M. (1969), Latyšskaja dialektologija, Rīgā.
Rykiel I. (1963), O języku Wilczków – mieszczan lwowskich XVII wieku, „Poradnik Językowy” 1, Warszawa, s. 32–39.
Safarewicz J. (1956), Litewskie nazwy miejscowe na -iszki, „Onomastica” II, s. 15–63.
Safarewiczowa H. (1971), Polszczyzna XVIII wieku w podręczniku gramatyki polskiej M. Siemiginowskiego (Kijów 1791), Wrocław.
Sajewicz M. (2013), Nazwiska patronimiczne z formantem -uk w powiecie hajnowskim na Białostocczyźnie na tle ogólnopolskim, Lublin.
Saloni A. (1914), Zaściankowa szlachta polska w Delejowie, [w:] „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” Akademii Umiejętności, XIII, s. 3–151.
Sawaniewska-Mochowa Z. (1991; 1995), Bibliografia prac o polszczyźnie kresowej, „Studia nad Polszczyzną Kresową” VI, Warszawa, s. 223–254; VIII, Warszawa, s. 265–282.
Sawaniewska-Mochowa Z. (2002), Ze studiów nad socjolektem drobnej szlachty kowieńskiej XIX wieku, Bydgoszcz.
Sawaniewska-Mochowa Z., Zielińska A. (2007), Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej, Warszawa.
Seiffert-Nauka I. (1992), Dawny dialekt miejski Lwowa, cz. I. Gramatyka, Wrocław.
SGP – vide Karłowicz J. (1900–1911).
Siatkowski J. (1963), Dialekt czeski okolic Kudowy, I–II, Wrocław.
Sierociuk J. (1994), Niektóre problemy słowotwórstwa gwar wschodniopolskich (przyczynek do zagadnienia kresowizmów), „Studia nad Polszczyzną Kresową” VII, Warszawa, s. 151–158.
Sławski F. (1952–1982), Słownik etymologiczny języka polskiego, I–V, Kraków.
Sławski F. (1999), Słownictwo Juliusza Słowackiego, „Język Polski” LXXIXI, Kraków, s. 332–338.
Smułkowa E., red. (2009–2011), Brasławszczyzna – Pamięć i współczesność, I: Historia regionu, charakterystyka socjolingwistyczna, świadectwa mieszkańców, II: Słownictwo dwujęzycznych mieszkańców rejonu (Słownik brasławski), Warszawa.
Sowa F. (1990), System fonologiczny polskich gwar spiskich, Kraków.
SSM, Słovnik staroukrainśkoj movy XIV–XV st., I–II, Kyiv 1977–1978.
Stang C. (1935), Die westrussische Kanzleisprache des Grossfürstentums Litauen, Oslo.
Stang C. (1939), Die altrussische Urkundensprache der Stadt Polozk, Oslo.
Stankiewicz S. (1936), Pierwiastki białoruskie w polskiej poezji romantycznej, cz. I, do roku 1830, Wilno.
Stieber Z. (1949), Toponomastyka Łemkowszczyzny, II. Nazwy terenowe, Łódź.
Stieber Z. (1974), Problem pochodzenia dialektów wschodniosłowackich, [w:] tenże, Świat językowy Słowian, Warszawa, s. 191–203.
Stryjkowski M. (1575–1578), O początkach [...] narodu litewskiego [...], wyd. J. Radziszewska, Warszawa 1978.
Stryjkowski M. (1582), Kroniki polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi, Królewiec 1582; (2. wyd., Warszawa 1846; reprint: 1980).
Szpiczakowska M. (2001), Fonetyczne i fleksyjne cechy języka Pana Tadeusza Adama Mickiewicza na tle normy językowej XIX wieku, Kraków.
Szwejkowska H. (1934), O pomieszaniu rodzajów w czasie przeszłym u litewskich Polaków, „Język Polski” XIX, Kraków, s. 183–184.
Szwejkowska H. (1936), Dodatkowe uwagi o regionalizmach Mickiewicza, „Język Polski” XXI, Kraków, s. 109–111.
Tekielski K. (1983), Osobliwe formy bezokolicznika w polszczyźnie wileńskiej, „Prace Językoznawcze” IV, Wyższa Szkoła Pedagogiczna, Kraków, s. 187–190.
Truszkowski W. (1996), Wiadomości o Polsce w dziennikach podróży rumuńskiego mnicha z roku 1850, [w:] Collectanea Slavica, red. F. Sławski, Kraków, s. 79–96.
Trypućko J. (1955–1957), Język Władyslawa Syrokomli. Przyczynek do dziejów polskiego języka literackiego w wieku XIX, I–II, Uppsala.
Turska H. (1930), Język Jana Chodźki. Przyczynek do historii języka polskiego na obszarze północno-wschodnim Rzeczypospolitej, Wilno.
Turska H. (1939/1982), O powstaniu polskich obszarów językowych na Wileńszczyźnie, „Studia nad Polszczyzną Kresową” I, Warszawa, s. 19–121.
Tymborowska G. (1999a), Uwagi o gwarze Czerwone Chatki w Żytomierskiem, „Studia nad Polszczyzną Kresową” IX, Warszawa, s. 111–129.
Tymborowska G. (1999b), Gawędy pana Franciszka z Żytomierza, „Język Polski Dawnych Kresów Wschodnich” II, Warszawa, s. 245–257.
Ułaszyn H. (1947), Pochodzenie etniczne nazwy Ukrainiec, Łódź.
Ułaszyn H. (1985), Polska gwara szkolna w Humaniu, „Język Polski” LXV, Kraków, s. 241–257.
Urbańczyk S. (1963), Charakterystyka staropolskich zapożyczeń wyrazowych z języka ukraińskiego, [w:] Studia linguistica in honorem T. Lehr-Spławiński, red. T. Milewski, J. Safarewicz, F. Sławski, Warszawa, s. 437–444.
Urbańczyk S. (1983), Polski kresowy dialekt literacki, „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo” VI , Warszawa, s. 435–443.
Vasilevskaja M. (1985), Bełorussija v pečati XVI, XVII, XVIII stoletija. Bibliografičeskij ukazatel na inostrannyx jazykach, I–III, Minsk.
Verenič V. (1990), Polskoje-bełorusskoje jazykovoje vzaimoidejstvije (na materiale mazurskogo ostrovnogo govora v Poles’je), „Studia nad Polszczyzną Kresową” V, Warszawa, s. 7–141.
Wajda L. (1976), Pogranicze gwarowe góralsko-lachowskie, „Prace Językoznawcze” III. Wyższa
Szkoła Pedagogiczna, Kraków, s. 273–290. Waszkis H. (1973), Język utworów Juliana Ursyna Niemcewicza, „Rozprawy Komisji Językowej”, Wrocławskie Towarzystwo Naukowe, IX, s. 171–217.
Węgier J. (1969), Język Franciszka Bohomolca, „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Językoznawstwo” IV, s. 233–288.
Węgorowska K. (2004), Językowe świadectwa kultury i obyczajowości Kresów północnowschodnich utrwalone we wspomnieniach ich byłych mieszkańców, Zielona Góra.
Wiśniewska H. (1975), Polszczyzna przemyska wieków XVII–XVIII, Wrocław.
Witkowski W. (1996 / 1997), Polonizmy w języku staroukraińskim, „Annales UMCS”, FF, XIV/XV, s. 133–146.
Wróblewski P. (1981), Regionalizmy w języku inteligencji białostockiej, [w:] Współczesna polszczyzna. Wybór zagadnień, pod red. H. Kurkowskiej, Warszawa, s. 309–320.
Zajas K. (2008), Nieobecna kultura. Przypadek Inflant Polskich, Kraków.
Zakhutska O. (2015), Polszczyzna drobnoszlacheckiej wsi Siaberka na Wołyniu. Słownictwo, Warszawa.
Zaleski J. (1969–1975), Język Aleksandra Fredry, I–II, Kraków.
Zaręba A. (1969–1998), Atlas językowy Śląska, I–IX, Kraków–Warszawa.
Zaręba A. (1983), Pisma polonistyczne i slawistyczne, Kraków.
Zaręba A. (1988), Szkice z dialektologii śląskiej, Katowice.
Zdancewicz T. (1963), Gwary powiatu sejneńskiego na tle procesów osadniczych, [w:] Materiały do dziejów ziemi sejneńskiej, t. 1, pod red. J. Antoniewicza, Białystok, s. 231–266.
Zdancewicz T. (1966), Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Poznań.
Zdancewicz T. (1980), Mazurzące gwary suwalskie, I. Gwarowe cechy polskie (fonetyka, słowotwórstwo), Warszawa – Poznań.
Zdaniukiewicz A.A. (1972), Gwara Łopatowszczyzny, Wrocław.
Zdaniukiewicz A.A. (1982), Charakterystyka konsonantyzmu gwar wileńskich, „Język Polski” LXII, Kraków, s. 270–282.
Zdaniukiewicz A.A. (1983a), Samogłoski nosowe w gwarach wileńskich, „Poradnik Językowy” 1, s. 17–24.
Zdaniukiewicz A.A. (1983b), System wokaliczny gwar wileńskich a język białoruski, „Z Polskich Studiów Slawistycznych. Językoznawstwo” VI, Warszawa, s. 475–483.
[Zdaniukiewicz A.A.] (1999), Archiwum fonograficzne Alojzego Adama Zdaniukiewicza, „Acta Baltico-Slavica” XXIV, Warszawa, s. 337–359 (oprac. L. Bednarczuk).
Zielińska A. (2002), Polska mniejszość na Litwie Kowieńskiej. Studium socjolingwistyczne, Warszawa.
Ziłyński J. (1927), Samogłoski nosowe w gwarze wsi Krasna, „Prace Filologiczne” XII, Warszawa, s. 375–394.
Ziłyński J. (1932), Opis fonetyczny języka ukraińskiego, Kraków.
Zinkevičius Z. (1992), A Polish-Yatvingian vocabulary, „Linguistic and Oriental Studies from Poznań” I, s. 99–133.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).