Keywords
Greater Poland dialect
Lusatian languages
Polish-Lusatian language border
How to Cite
Abstract
The “Atlas of Greater Poland’s regional language and folk culture” greatly extends the knowledge on the linguistic relations between Lusatia and the south-west of Great Poland. Comments on 42 maps (cf. II.1.) contain findings and suggestions typically absent from dialectology monographs and articles published to date. These may include actual linguistic relations between Lusatia on the one hand and Great Poland and north-western Silesia on the other. However, a hypothesis that they are at least in part remains of native linguistic elements brought by Lusatian migrants who, long ago, adopted the Polish language, cannot be excluded. It appears that our knowledge on the linguistic relations between Lusatia and Greater Poland can be extended by means of thorough comparative studies, namely 11 comments on maps (cf. II.4.) Common customs connecting Lusatia with western and southern Greater Poland are also worthy of attention (cf. II.5.).
References
AGWK, Dejna K. (1962–1968), Atlas gwarowy województwa kieleckiego, t. 1–6, Łódź.
AJK, Atlas językowy kaszubszczyzny i dialektów sąsiednich (1964–1978), oprac. przez Zespół Zakładu Słowianoznawstwa PAN, t. I–VI pod kier. Z. Stiebera, t. VII–XV pod kier. H. Popowskiej-Taborskiej, Wrocław.
AJKLW, Atlas języka i kultury Wielkopolski (1979–2005), oprac. zespołowo pod red. Z. Sobierajskiego i J. Burszty, t. I–XI, Wrocław–Poznań.
AJŚ. Zaręba A. (1969–1989). Atlas językowy Śląska, t. 1–7, Warszawa.
Budz, Budziszewska W. (1965), Słowiańskie słownictwo dotyczące przyrody żywej, Wrocław.
Dej, Dejna K. (1973), Dialekty polskie, Wrocław.
ESJČS, Machek V. (1957), Etymologický slovník jazyka českého a slovenského, Praha.
Fischer A. (1932), Etnografia słowiańska – Łużyczanie, Lwów.
Gruchmanowa M. (1957), Związki językowe dialektu Kramsk z Łużycami, „Język Polski”, nr 4, s. 241–252.
Gruchmanowa M. (1963), Nawiązania łużyckie w kresowych gwarach zachodniej Wielkopolski, „Z polskich studiów slawistycznych”, Seria 2, Językoznawstwo, s. 311–318.
Gruchmanowa M. (1968), Nawiązania łużyckie i ich zasięgi w gwarach Wielkopolski, [w:] Přinoški k serbskemu rěčespytej (Beiträge zur sorbischen Sprachwisenschaft, Budyšin–Bautzen, s. 35–51.
GruchKr, Gruchmanowa M. (1969), Gwary Kramsk, Podmokli i Dąbrówki w województwie zielonogórskim, Zielona Góra.
Gruch, Gruchmanowa M. (1970), Gwary zachodniej Wielkopolski, Poznań.
Gruchmanowa M. (1978), Łużycko-wielkopolska izomorfa nom.-acc.-voc. pl. dny, „Z polskich studiów slawistycznych”, Seria 5, Językoznawstwo, s. 35–39 + mapa.
Gruchmanowa M. (1981), Pogranicze językowe śląsko-wielkopolsko-łużyckie w świetle dotychczasowych badań, „Kwartalnik Opolski”, nr 4, s. 5–15.
Hórnik M. (1878), Delnjoserbske słowa ze słownika H. Megisera, „Časopis Maćicy Serbskeje” XXXI, s. 46–67.
Jak, Jakubaš F. (1954), Hornjoserbsko-němski słownik. Obersorbisch-deutsches Wörterbuch, Budyšin–Bautzen.
Krupa M. (2001), O wsi Chwalim, czyli Wendowie w Wielkopolsce, „Zeszyty Łużyckie”, nr 32/33, s. 78–83.
Leskien A. (1876), Das sorbische „Neue Testament” von 1948, „Archiv für slavische Philologie” IV, s. 161–249.
Lewaszkiewicz T. (2007), Sporne problemy języka dolnołużyckiego przekładu Nowego Testamentu Jakubicy (1548), „Z polskich studiów slawistycznych”, Seria 11, Językoznawstwo, s. 111–118.
Lewaszkiewicz T. (2011), Przeszłość językowa Łużyc Wschodnich, [w:] Łużyce po obu stronach Nysy/Die Lausitz auf beiden Seiten der Neiße, red. W. Jamrożek, I. Kumor-Pilarczyk, J. Tarniowy, Żary, s. 14–24.
Lewaszkiewicz T. (2012), Polsko-łużyckie kontakty językowe od X/XI do XXI wieku, „Z polskich studiów slawistycznych”, Seria 12, Językoznawstwo, s. 97–104.
Lewaszkiewicz T. (2015), Polnisch-sorbische Sprachkontakte vom 10./11. Jahrhundert bis zur Gegenwart, „Lětopis” 62/1, s. 56–71.
Lewaszkiewicz T. (2016), Regionalizmy pochodzenia łużyckiego w dialekcie zachodniowielkopolskim, [w:] Język w regionie, region w języku, red. B. Osowski, J. Kobus, P. Michalska-Górecka, A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 63–77.
Lor, Lorentz F. (1908), Slovinzisches Wörterbuch, I, Petersburg.
MAGP, Mały atlas gwar polskich (1957–1970), t. I–XIII, pod red. K. Nitscha i M. Karasia, Wrocław.
Malepszak S. (2001), Osadnictwo łużyckie w gminie Włoszakowice na przykładzie Bukówca Górnego, „Zeszyty Łużyckie”, nr 32/33, s. 71–76.
Malepszak S. (2007), Bukówiec Górny. 800 lat dziejów, Bukówiec Górny.
Mětšk F. (1958), Serbsko-pólska rěčna hranica w 16. a 17. lětstotku, „Lětopis B”, s. 3–25.
Mucke E. (1891), Historische und vergleichende Laut- und Formenlehre der niedersorbischen/niederlausitzisch – wendischen Sprache. Mit besonderer Berücksichtigung der Grenzdialekte und des Obersorbischen, Leipzig.
Muka A. (1909), Mikławš Jakubica a jeho podrěč, „Časopis Maćicy Serbskeje”, s. 97–112.
Muka, Muka E. (1911–1928), Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow, I, Petrohrad 1911–1915, Praha 1926; II, Praha 1928; III, Praha 1928.
Nitsch K. (1912), Rzekomi Wendowie w Wielkopolsce, „Ziemia”, nr 3, s. 834–838.
Nitsch K. (1923), Dialekty języka polskiego, [w:] T. Benni, J. Łoś, K. Nitsch, J. Rozwadowski, H. Ułaszyn, Gramatyka języka polskiego, Kraków, s. 409–518.
NitschDPŚ, Nitsch K. (1939), Dialekty polskie Śląska, Kraków.
Nitsch K. (1951), Dialekt chwalimski, „Przegląd Zachodni” VII, nr 11/12, s. 428–449.
Nitsch K. (1954), Stosunki pokrewieństwa języków lechickich, [w:] K. Nitsch, Wybór pism polonistycznych, t. III, Wrocław–Kraków, s. 5–46.
Nowak H. (1982), Związki językowe pogranicza Wielkopolski i Śląska z obszarem Łużyc, [w:] H. Nowak, Gwary południowej Wielkopolski, Poznań, s. 58–71.
Olesch R. (1956), Zur Mundart von Chwalim in der früheren Grenzmark Posen-Westpreussen, [w:] Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz, Geistesund sozialwissenschaftliche Klasse 6, Wiesbaden, s. 345–372; [przedruk w:] R. Olesch, Gesammelte Aufsätze II. Cetera Slavica. Hrsg von A. Lauhus, Slavistische Forschungen 59/II, Köln–Weimer–Wien 1992, s. 131–156.
Popowska-Taborska H. (1965), Dawne pogranicze językowe polsko-dolnołużyckie (w świetle danych toponomastycznych), Wrocław.
Popowska-Taborska H. (2004), Na marginesie rozważań o nawiązaniach łużyckich w kresowych gwarach zachodniej Wielkopolski, [w:] H. Popowska-Taborska, Z językowych dziejów słowiańszczyzny, Warszawa, s. 79–84.
Schuster-Šewc H. (1967), Das niedersorbische Testament des Miklawuš Jakubica 1548 [wydanie i wstęp], Berlin.
Schuster-Šewc H. (1974), Górnołużycko-zachodniopolska paralela słownikowa: (gł. bónčawa »Nymphaea«, pol. buńczewie, wkpol. bunovˊe, bunovˊo »Nymphaea, Nuphar luteum«), „Prace Filologiczne” 25, s. 335–338.
Schuster, Schuster-Šewc, SchusterHEW, Schuster-Šewc H. (1978–1996), Historisch-etymologisches Wörterbuch der ober- und niedersorbischen Sprache, t. 1–5 (H. 1–24 + Register), Bautzen.
Schuster-Šewc H. (2001), Przekład Nowego Testamentu Mikołaja Jakubicy z roku 1548 i starania Łużyczan o stworzenie własnego języka literackiego, [w:] Nowy Testament w dziejach Europy. 450 rocznica przekładu Nowego Testamentu przez Mikołaja Jakubicę na język dolnołużycki, red. T. Jaworski i W. Pyżewicz, Zielona Góra, s. 65–74.
SGP, Karłowicz J. (1910–1911), Słownik gwar polskich, t. 1–6, Kraków.
SGP PAN, Słownik gwar polskich (1978 nn.), pod red. M. Karasia, od t. II pod red. J. Reichana, Wrocław.
Sław, Sławski F. (1952–1982), Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Kraków.
SPrasł, Słownik prasłowiański (1974 nn.), t. 1–8, pod red. F. Sławskiego, Wrocław.
SSA, Sorbischer Sprachatlas (1965–1996), t. 1–15, Bautzen.
SStp– Słownik staropolski (1953–2002), Red. S. Urbańczyk, t. 1–11, Kraków.
Stan-Buf, Stano M., Buffa F. (1975), Pol’sko-slovenský a slovensko-pol’ský slovník, Bratislava.
Stieber Z. (1934), Stosunki pokrewieństwa języków łużyckich, Kraków.
Sułk, Simoni-Sułkowska J. (1972), Zróżnicowanie słowotwórcze i leksykalne nazw z zakresu transportu i komunikacji w gwarach polskich, Wrocław.
SWM, Studia warmińsko-mazurskie, pod red. W. Doroszewskiego, t. 1: J. Siatkowski, (1958), Słownictwo Warmii i Mazur. Budownictwo i obróbka drewna, Wrocław.
Sych, Sychta B. (1967–1976), Słownik gwar kaszubskich, t. I–VII, Wrocław.
SzymS, Szymczak M. (1962–1973), Słownik gwary Domaniewka w powiecie łęczyckim, cz. 1–8, Wrocław.
Šewc H. (1997), Mikławša Jakubicowy přełožk Noweho zakonja do serbšćiny z lěta 1548. Pospyt noweho hladanja na wosobinu přełožowarja a jeho rěč, „Lětopis” 44, s. 31–52.
Tomaszewski A. (1934), Mowa ludu wielkopolskiego, Poznań.
Tomaszewski A. (1937), rec.: P. Wirth, Beiträge zum sorbischen (wendischen) Sprachatlas, „Slavia Occidentalis” 16, s. 295–303.
Tomaszewski A. (1938), Sprawozdanie z badań językowych w Niemczech, „Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk” 31/1, s. 18–19.
Vydra, Vydra B. (1947), Polsko-český slovník, Praha.
ZagZw, Zagórski Z. (1964), Związki językowe północnej Wielkopolski i Krajny z kaszubszczyzną i językiem dolnołużyckim, Poznań.
ZarS, Zaręba A. (1960), Słownik Starych Siołkowic w powiecie opolskim, Warszawa.
Zaręba A. (1973), Ze związków językowych polsko-łużyckich, „Język Polski”, nr 4, s. 208–218.
Zem, Zeman H. (1967), Słownik górnołużycko-polski, Warszawa.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).