Keywords
language contact
linguistic geography
lexical borrowing
Slavic dialectology
How to Cite
Abstract
Names of flowers such as niezabudka ‘forget-me-not’ and wasilek, wołoszka ‘cornflower’ are helpful in resolving a methodological problem of how to treat some subdialectal words used in the Polish-East Slavic Borderland. The author attempts to resolve whether the selected lexical items should be interpreted as lexical borrowings or as continuations of an earlier Slavic community.
An unambiguous resolution of this issue requires very detailed, meticulous research and excerption of various sources, ranging from dictionaries of language history through subdialect monographs to publications on linguistic geography. The above names are generally infrequent in Polish subdialects spoken in the Eastern Borderlands. It seems that the influence of the Eastern Slavic literary languages should also be taken into account.
References
AGM, Atlas gwar mazowieckich, t. I, opr. H. Horodyska-Gadkowska, A. Strzyżewska-Zaremba, t. II–X, opr. A. Kowalska, A. Strzyżewska-Zaremba, Wrocław 1971–1992.
AGP, Atlas gwar polskich, t. I: Małopolska, K. Dejna, t. II: Mazowsze, K. Dejna, S. Gala, A. Zdaniukiewicz, F. Czyżewski, t. III: Śląsk, K. Dejna, S. Gala, t. IV: Wielkopolska, Kaszuby, K. Dejna, Warszawa 1998–2002.
AGWB, Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny, t. I, red. S. Glinka, A. Obrębska-Jabłońska, J. Siatkowski, t. II–III, red. S. Glinka, t. IV–X red. I. Maryniakowa, Wrocław – Warszawa, 1980–2012.
Bešta T. (1971), Z badań nad wschodniosłowiańskimi wpływami językowymi w polszczyźnie romantyków, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, XVII, s. 199–241.
Bohatyrowicze sto lat później, opr. I. Grek-Pabisowa, K. Handke, M. Ostrówka, A. Zielińska, Warszawa 1998.
Brasławszczyzna, Brasławszczyzna. Pamięć i współczesność, t. 2: Słownictwo dwujęzycznych mieszkańców rejonu (Słownik brasławski), red. E. Smułkowa, Warszawa 2009.
Brückner A. (1957), Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa.
ČJA, Český jazykový atlas, red. J. Balhar, P. Jančák, sv. I–VI, Praha 1992–2011.
Czyżewski F. (1986a), Zapożyczenia ukraińskie w gwarach b. powiatu włodawskiego, „Studia nad polszczyzną kresową”, t. IV, s. 81–107.
Czyżewski F. (1986b), Atlas gwar polskich i ukraińskich okolic Włodawy, Lublin.
Dombroski C. (1932), Ze słownictwa i gramatyki języka ludności polskiej na Białorusi sowieckiej, Mińsk.
Dudziński M. (1776), Zbiór rzeczy potrzebniejszych do wydoskonalenia języka, Wilno.
Hrabec S. (1949), Elementy kresowe w języku niektórych pisarzy polskich XVI i XVII wieku, Toruń.
Jungmann J. (1835–1839), Slovník česko-německý, sv. I–V, Praha.
Jurkowski M. (1974), Ukrainizmy w języku Juliusza Słowackiego, [w:] Z dziejów stosunków literackich polsko-ukraińskich, red. S. Kozak, M. Jakóbiec, Wrocław, s. 105–135.
Karłowicz J. (1984), Podręcznik czystej polszczyzny dla Litwinów i Petersburszczan, do druku przyg. E. Smułkowa, „Studia nad polszczyzną kresową”, t. III, s. 33–81.
Karpluk M. (1988), Kulturowo-antroponimiczne elementy w staropolskich nazwach ziół, [w:] V Ogólnopolska Konferencja Onomastyczna, Poznań 3–5 września. Księga referatów, red. K. Zierhoffer, Poznań, s. 147–156.
Kostecka-Sadowa A. (2008), Słownictwo gwar polskich w Mościskach i wsiach okolicznych, [w:] Słownictwo kresowe. Studia i materiały, red. J. Rieger, Warszawa, s. 113–260.
Kostecka-Sadowa A. (2015), Rzeczownikowe zapożyczenia wschodniosłowiańskie w gwarach polskich, Kraków.
Kott F.Š. (1878–1893), Česko-německý slovník, zvláště gramaticko-frazeologický, sv. I–VII, Praha.
Králik Ľ. (2015), Stručný etymologický slovník slovenčiny, Bratislava.
Kurzowa Z. (1993), Język polski Wileńszczyzny i Kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa – Kraków.
Lewaszkiewicz T. (2017), Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy, Poznań.
Linde S.B. (1951), Słownik języka polskiego, t. I–VI, wyd. 3. fotoofsetowe, Warszawa [pierwodruk: Lwów 1854–1860].
Lis R. (2019), Królewskie ziele, „Przekrój”, nr 3566, s. 86.
Lorentz F., (1958–1983), Pomoranisches Wörterbuch, fortgeführt von F. Hinze, Bd. I–V, Berlin.
Lwów 2015, Słownictwo gwarowe przesiedleńców z Ukrainy. Słownik porównawczy kilku wsi we Lwowskiem, z materiałów zebranych pod kier. W. Paryla, oprac. K. Czarnecka, D.A. Kowalska, E. Rudolf-Ziółkowska, red. K. Czarnecka, D.A. Kowalska, Kraków.
Łętowski A. (1915), Miłujmy język ojczysty. Błędy nasze. Rzecz o czystości języka polskiego na Litwie, Wilno.
Nitsch K. (1954–1958), Wybór pism polonistycznych, t. I–IV, Wrocław.
Osipowicz A. (2009), Słowniczek gwary augustowskiej, [w:] Dziewiętnastowieczne słowniczki gwarowe z Polski północnowschodniej, red. B. Nowowiejski, Białystok, s. 7–130.
Pastusiak K. (2007), Pogranicze polsko-białorusko-ukraińskie w świetle danych językowych i etnograficznych na podstawie nazw roślin, Warszawa.
Pelcowa H. (1985), Studia nad słownictwem gwarowym Lubelszczyzny, cz. I: Słownictwo pochodzenia małopolskiego, Lublin.
Pelcowa H. (1997), Słownictwo wschodniosłowiańskie w gwarach Polski środkowo-wschodniej w świetle związków językowych polsko-ukraińskich, [w:] Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce, red. F. Czyżewski, M. Łesiów, Rozprawy Slawistyczne, t. 12, Lublin, s. 189–211.
Pelcowa H. (2001), Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin.
Pelcowa H. (2015), Słownik gwar Lubelszczyzny, t. IV: Sad i ogród warzywny, budownictwo i przestrzeń podwórza, Lublin.
Pelcowa H., (2017) Słownik gwar Lubelszczyzny, t. V: Świat roślin, Lublin.
PS, Příruční slovník jazyka českého, sv. I–VIII, Praha 1933–1957.
Rieger J. (2007), Dawne słownictwo przesiedleńców z Tarnopolszczyzny, [w:] Słownictwo przesiedleńców z Ukrainy. Słownik porównawczy kilku wsi w Tarnopolskiem, red. J. Rieger, Kraków, s. 11–20.
Rieger J. (2014), Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie, Warszawa.
Rieger J., Masojć I., Rutkowska K. (2006), Słownictwo polszczyzny gwarowej na Litwie, Warszawa.
Sawaniewska-Mochowa Z. (1982), Osobliwości fonetyczne i fleksyjne dialektu północnokresowego zachowane w mowie mieszkańców okolic Bartoszyc, Acta Universitatis Nicolai Copernici, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Filologia Polska, t. XX, Toruń, s. 65–83.
Sawaniewska-Mochowa Z. (1990), Poradnik Jana Karłowicza jako źródło poznania potocznej polszczyzny północnokresowej. Słownictwo, Polono-Slavica Varsovinsia, t. 5, Warszawa.
SGP, Słownik gwar polskich, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN w Krakowie, t. I, kier. M. Karaś, t. II–V, kier. J. Reichan, t. VI–VIII kier. J. Okoniowa, t. IX–, kier. R. Kucharzyk, Wrocław – Kraków, 1977–.
SGPK, Karłowicz J. (1900–1911), Słownik gwar polskich, t. I–VI, Kraków.
SJPD, Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
SMPP, Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej, opr. I. Grek-Pabisowa, M. Ostrówka, M. Jankowiak, Warszawa 2017, https://ispan.waw.pl/ireteslaw/handle/20.500.12528/128, 12.01.2020.
SSiSL II, Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. II: Rośliny, red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin 2019, s. 71–84.
SSJ, Slovník slovenského jazyka, red. Š. Peciar, sv. I–VI, Bratislava 1959–1968.
SSJČ, Slovník spisovného jazyka českého, red. B. Havránek, t. I–IV, Praha 1960–1971.
SSN, Slovník slovenských nárečí, red. I. Ripka, Bratislava 1994–.
SSNO, Słownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. I–VII, Wrocław 1950–1965.
SStp, Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. I–XI, Warszawa – Kraków 1953–2004.
SW, Słownik języka polskiego, (red.) J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. I–VIII, Warszawa 1908–1927 [tzw. Słownik warszawski].
SWil, Słownik języka polskiego, wypr. przez A. Zdanowicza, M. Bohusza Szyszkę i in., t. I–II, Wilno 1861.
SXVII–XVIII, Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII wieku, opr. Zakład Językoznawstwa PAN, Warszawa 1955–2011, https://rcin.org.pl/ijp/publication/20029, 15.10.2020.
Sychta B. (1967–1976), Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, t. I–VII, Wrocław.
Tarnacki J. (1939), Studia porównawcze nad geografią wyrazów (Polesie – Mazowsze), Warszawa.
Tarnopol 2007, Słownictwo gwarowe przesiedleńców z Ukrainy. Słownik porównawczy kilku wsi w Tarnopolskiem, z materiałów zebranych pod kier. W. Paryla, oprac. K. Czarnecka, D. Kowalska, E. Rudolf-Ziółkowska, red. J. Rieger, Kraków 2007.
Tomaszewski A. (1930), Gwara Łopienna i okolicy w północnej Wielkopolsce, Kraków.
Turska H. (1982), O powstaniu polskich obszarów językowych na Wileńszczyźnie, „Studia nad polszczyzną kresową”, t. I, s. 19–121.
Walicki A. (1886), Błędy nasze w mowie i piśmie ku szkodzie języka polskiego popełniane oraz prowincjonalizmy, wyd. 3, Kraków – Warszawa.
Waniakowa J. (2006a), Nazwy niezapominajki (Myosotis) w gwarach polskich jako przykład ekspansji slownictwa literackiego, [w:] Studia Dialektologiczne, t. III, red. J. Okoniowa, Kraków, s. 71–79.
Waniakowa J. (2006b), The Forget-me-not, Vergißmeinnicht, ne-m’oubliezpas, незабудка – a historical and etymological study, [w:] Proceeding of the 4th International Congres of Dialectologists and Geolinguists, ed. A. Timuška, Riga, s. 527–534.
Waniakowa J. (2012), Polskie nazwy dziko rosnących roślin zielnych na tle słowiańskim, Kraków.
Waniakowa J. (2015), Wybrane nazwy niezapominajki jako część wspólnego dziedzictwa europejskiego, „Zeszyty Łużyckie”, 49, s. 205–216.
Waniakowa J. (2019), Polskie gwarowe nazwy chabra bławatka, Centaurea Cyanus L. na tle słowiańskim i europejskim, „Prace Filologiczne”, LXXIV, s. 173–187.
Wyżycki G.J. (1845), Zielnik ekonomiczno-techniczny czyli opisanie drzew, krzewów i roślin dziko rosnących w kraju, jako też przyswojonych, z pokazaniem użytku ich w ekonomice, rękodziełach, fabrykach i medycynie domowej, z wyszczególnieniem jadowitych i szkodliwych oraz mogących służyć ku ozdobie ogrodów i mieszkań wiejskich ułożony dla gospodarzy i gospodyń, Wilno.
Zdaniukiewicz A.A. (1972), Gwara Łopatowszczyzny: fonetyka, fleksja, słownictwo, Wrocław.
Вендина Т.И. [Vendina T.I.] (2014), Типология лексических ареалов Славии [Tipologiia leksicheskikh arealov], Москва – С.-Петербург.
Грінченко Б. [Hrichenko B.] (1907–1909), Словарь української мови [Slovarˊ ukrainsˊkoi movi], т. I–IV, Київ.
Гюлумянц К.М. [Giulumianc K.M.] (1982), Некоторые наблюденя над фразеологией польских говоров белорусско-литовской зоны [Nekotorye nabliudenia nad frazeologiei polˊskikh govorov belorussko-litovskoi zony], „Studia nad polszczyzną kresową”, t. I, s. 225–231.
Даль В.И. [Dalˊ V.I.] (1955–1956), Толковый словарь живого великорусского языка [Tolkovyi slovarˊ zhivogo velikorusskogo iazyka], т. I–IV, Москва.
ESBM, Этымалагічны слоўнік беларускай мовы [Etymalahichny sloǔnìk belaruskai movy], рэд. В.У. Мартынаў, Г.А. Цыхун, Мінск, 1978–.
LAB, Лексічны атлас беларускіх народных гаворак у пяці тамах [Leksichny atlas belaruskikh narodnykh hovorak u piaci tamakh], рэд. М.В. Бірыла, Юзэфа Ф. Мацкевіч, Мінск, 1993–1998.
OLA III, Общеславянский лингвистический атлас [Obshsheslavianskij lingvisticheskij atlas], Серия лексико-словообразовательная, вып III: Растительный мир, ред. А.A. Падлужны, А.А. Крывiцкi, Минск 2000.
OLA IV, Общеславянский лингвистический атлас [Obshcheslavianskij lingvisticheskij atlas], Серия лексико-словообразовательная, вып. IV: Сельское хозяйство, red. A. Ferenčíková (vedecká redaktorka), M. Chochol, H. Jenč, L’. Králik, J. Siatkowski, Ž.Ž. Varbot, P. Žigo, Bratislava 2012.
PolGov, Польские говоры в СССР [Polˊskie hovory v SSSR], ч. I: Исследования и материалы 1967–1969, ч. II: Исследования и материалы 1969–1971, Минск 1973.
SPZB, Слоўнiк беларускiх гаворак паўночна-заходняй Беларусi i яе пагранiчча у пяцi тамах [Sloǔnìk belaruskaj havorak paŭnochna-zahodniaj Belarusi i iae pagranicha u piaci tomakh], рэд. Ю.Ф. Мацкевiч, т. I–V, Мiнск 1979–1986.
SRJ XI–XVII, Словарь русского языка XI–XVII вв. [Slovarˊ russkogo iazyka XI–XVII vv.], ред. С.Г. Бархударов, Ф.П. Филин, Д.Н. Шмелев, Г.А. Богатова, В.Б. Крысько, Р.Н. Кривко, Москва 1975–.
SRJ XVIII, Словарь русского языка XVIII века [Slovarˊ russkogo iazyka XVIII veka], ред. Ю.С. Сорокин, З.М. Петрова, Ленинград – С.-Петербург 1984–.
SSRLJ, Словарь современного русского литературного языка [Slovarˊ sovremennogo russkogo literaturnogo iazyka], ред. Ф.П. Филин, т. I–XVII, Москва – Ленинград 1950–1965.
SUM XVI–XVII, Словник української мови XVI – першої половини XVII ст. [Slovnik ukrainsˊkoi movi XVI – pershoi polovini XVII st.], ред. Д.Г. Гринчишин, Львiв 1994–.
SUM, Словник української мови [Slovnik ukrainsˊkoi movi], ред. І.К. Білодід, I–XI, Київ 1970–1980.
Сабадош I. [Sabadosh I.] (2015), Украïнська лексика в просторi i часi [Ukrainsˊka leksika v prostori i chasi], Ужгород.
TSBM, Тлумачальны слоўнік беларускай мовы [Tlumachalˊny sloǔnìk belaruskaj movy], рэд. К.К. Атраховіч, К. Крапіва, т. I–V, Мінск 1977–1984.
Фасмер М. [Fasmer M.] (1964–1973), Этимологический словарь русского языка [Etimologicheskij slovarˊ russkogo iazyka], перевод с нем. и дополнения О.Н. Трубачева, т. I–IV, Москва.
License
Authors
Authors of texts accepted for publication in „Gwary Dziś" are required to complete, sign and return to the editor's office the Agreement for granting a royalty-free license to works with a commitment to grant a CC sub-license.
Under the agreement, the authors of texts published in „Gwary Dziś" grant the Adam Mickiewicz University in Poznań a non-exclusive, royalty-free license and authorize the use of Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) Creative Commons sub-license.
The authors retain the right to continue the free disposal of the work.
Users
Interested Internet users are entitled to use works published in „Gwary Dziś" since 2016 under the following conditions:
- attribution - obligation to provide, together with the distributed work, information about the authorship, title, source (link to the original work, DOI) and the license itself.
- no derivatives - the work must be preserved in its original form, without the author's consent it is not possible to distribute the modified work, such as translations, publications, etc.
Copyrights are reserved for all texts published before 2015.
Miscellaneous
Adam Mickiewicz University in Poznań retains the right to magazines as a whole (layout, graphic form, title, cover design, logo etc.).